چگونگی واردات خودرو

به گزارش «تابناک»، تا کنون در این باره شورای رقابت در راستای عمل به وظایف خود در موضوعات متعددی ورود کرده که البته گاهی نیز عملکرد این شورا با انتقادات فراوانی روبه رو شده است.

با این حال در روزهای اخیر سرانجام پس از کشمکش های فراوان میان وزارت صنعت و معدن و شورای رقابت اعلام شده که آقای نعمت زاده، وزیر صنعت و معدن بخش نامه ای صادر کرده که بر طبق آن از سی ام بهمن 1393 هر ایرانی می تواند از طریق گمرک، خودرو مورد نظر خود را وارد کند.

دکتر رضا شیوا، رئیس شورای رقابت در گفت‌و‌گو با «تابناک» به بررسی موضوع دخالت‌های شورای رقابت در موضوعات انحصاری اقتصاد و همچنین بررسی مکانیزم اصلی واردات خوردو توضیحاتی را بیان کرده است.

اقای دکتر شورای رقابت در چه موضوعات اقتصادی ورود پیدا می کند؟

شورای رقابت بر اساس اصل 44 و فصل 9 قانون اساسی با هر چیزی که انحصار باشد و رقابتی نباشد مبارزه می کند. تلاش شورای رقابت بر این است که کلیه فعالیت های اقتصادی رقابتی باشد. اعتقاد داریم که اقتصاد رقابتی باعث رشد، توسعه، بالا رفتن کیفیت، پایین آمدن قیمت و بالا رفتن کارایی می شود. به همین دلیل قانون گذار شورای رقابت را موظف کرده است که در این زمینه فعالیت کند.و در ضمن به عهده شورای رقابت گذاشته است که اگر انحصاری وجود دارد با آن برخورد کند و زمینه رقابتی شدن در آن حوزه را فراهم کند و تا هنگامی که آن بخش اقتصاد انحصاری است به قیمت گذاری بپردازد.

کدام یک از بخش های اقتصاد کشور ما انحصاری است؟

ما دو نوع انحصار داریم؛

1- انحصار طبیعی: خیلی سخت است که این نوع از انحصار را بشکنیم و آن را به صورت رقابتی تبدیل کنیم. لذا قانون گذار تاکید کرده است که شورای رقابت باید در این موضوع دخالت بکند. این نوع انحصار در موضوعات اقتصادی از جمله برق، گاز و راه آهن می باشد که شورای رقابت باید دخالت و تنظیم کننده بخشی تشکیل بدهد. شورای رقابت باید مقدرای از اختیارات را به تنظیم کننده های بخشی تفویض کند؛ تا آنها بیاند و بشینند و مسائل انحصار طبیعی را از نظر تعرفه ها ، قیمت، میزان تولید و کلیه مشکلات را حل کنند. در تمام دنیا نیز همین گونه است و این تعاریف جهانی است و همگانی می باشد. انحصاری طبیعی همه جا وجود دارد و تنظیم کننده در همه جا وجود دارد.

2- انحصار غیر طبیعی: انحصاری غیر طبیعی، انحصاری است که بازیگران می توانند وارد آن بازار بشوند اما بعضی های آنها راحت و بعضی سخت.وظیفه شورای رقابت در این نوع انحصار این است که آنجا که امکان دارد، افراد را تشویق کنیم که آن بازار مورد نظر و یا آن کالا از انحصار خارج شود.

با توجه به صحبت های روزهای اخیر برخی مسئولین دولتی مبنی بر اینکه بازار خودرو رقابتی است؛ به نظر شما بازار خودرو رقابتی است یا انحصاری؟

متاسفانه تولید کنندگان خودرو در کشور ما دو شرکت معروف هستند که بیش از 90 درصد خودروهای مورد استفاده مصرف کنندگان و خریداران را تامین می کنند. در کشور ما به نحوی موضوع خودرو انحصاری است که بعضی از افرادی که خودرو می خرند دیگر به عنوان کالای لوکس خریداری نمی کنند، بلکه به عنوان کالای سرمایه ای خودور را می خرند. حتی این دو شرکت معروف بازار خودرو را بین خودشان تقسیم کرده اند. مثلا خوردوهای کوچک به یک شرکت وابسته است و شرکت دیگر خوردوهای دیگر تولید می کنند. یعنی خود این دو شرکت هم با هم رقابت ندارند. لذا این بازار انحصاری است. بنده در خود وزارت صنایع مقاله ای دیدم که به شاخص بازارهایی که به راحتی نمی توان تشخیص دهید که تمرکز در آن هست یا نیست؛ پرداخته بود. در این شاخص دو خودرو ساز عدد بالای سه هزا را به دست اورده اند.

شاخص سه هزار به این معنا ست که تمرکز و انحصار وجود دارد. به این دلیل که در این بازار انحصار وجود دارد؛ شورای رقابت از دو سال پیش وارد شد و قیمت گذاری می کند.

چرا هرگاه شورای رقابت قیمت گذاری می کند؛ خودروسازان اعتراض می کنند؟

هر تولید کننده ای به دنبال افزایش قیمت بیشتر است. این موضوع عادی است . چرا که تولید کننده می خواهد سود بیشتری داشته باشد. به هرحال در آن مقطع شورای رقابت با پنج شرطی که گذاشته بود با افزایش قیمت موافقت کرد.

آیا امروز شرایط تغییری نیز کرده است؟

ارزیابی ما نسبت به گذشته مثبت است. در واقع وضعیت خودروی داخلی سامان پیدا کرده است. شما الان آن بازار حاشیه را خیلی کم دارید به جز یک خوردوی ال نود است که آن هم مشکل واردات قطعه دارد. بقیه خوردوها را به راحتی می توانید خرید کنید. حتی مثلا موضوع اپشن ها اجباری نیز حل شد که دیگر اجباری نیست. مسئله قراردادها منصفانه شده است. این ها کارهای خوبی بود که انجام شد. الان هم واقعا این مدل اگر پیش رود به نظر خیلی مدل خوبی است و مشکلی نیست. مهمترین دغدغه موضوع واسطه گری و دلال بازی در صنعت خودرو بود که خوشبختانه الان به حداقل رسیده است.

به هرحال برای سال اینده قیمت خودرو را چه کسی تعیین خواهد کرد؟

وقتی در یک بازار انحصار است؛ دیگر بازار نمی تواند قیمت تعیین کند. قانون وظیفه انحصاری و غیر انحصاری بودن را به عهده شورای رقابت گذاشته است. هیچ تشکیلاتی نمی تواند بگوید که این تشکیلات انحصاری است یا خیر.

مگر اینکه خود قانون گذار یعنی مجلس بار دیگر بحث دیگری را مطرح کند. انحصاری بودن یا نبودن هر بازاری را شورای رقابت باید تشخیص دهد. بهتر است که هر کس ادعایی دارد علمی برخورد بکند که همه بفهمند که برای چه چیزی این بازار الان انحصاری هست یا نیست؟

یکی از ساده ترین تعاریف بازار انحصاری این است که آن بازیگران و تولید کنندگان می توانند با تغییر عرضه روی قیمت اثر بگذارند. ایا تولید کننده ما می تواند روی قیمت خوردوها با کم و زیاد کردن تولید این خوردوها قیمت را بالا و پایین بکنند. الان دو تا تولید کننده دو کالای متفاوت تولید می کنند. در این بازار رقابتی وجود ندارد. هر اتومبیلی را شما نام ببرید که الان یکی از خوردوسازان تولید آن را کم کند ببینید چه حاشیه ای ایجاد می شود. این معلوم است که این بازار انحصاری است.

شورای رقابت برای سال آینده قیمت خودرها را تعیین می کند؟

تا موقعی که این بازار انحصاری است و قانون گذار به عهده شورای رقابت گذاشت ما موظف هستیم این کار را بکنیم.

کی قیمت گذاری را برای سال آینده انجام می دهید؟

همانطور که سال پیش هم اعلام کردیم؛ آمار و ارقام و تمام نیازهای اطلاعاتی را از بانک مرکزی می گیریم. لذا بانک مرکزی تا پایان سال معمولا اطلاعات را براساس بحث تورم بخشی که در فرمول خوردو وجو دارد؛ ارسال می کند. بعد از اینکه اطلاعات جمع اوری شد و به جمع بندی رسیدند و به ما اعلام شد ما قیمت گذاری را جدید را انجام خواهیم داد.

مشخص است که چند درصد خودرو افزایش قیمت خواهد داشت؟

هنوز هیچ چیز مشخص نیست.

در مورد بحث انحصار واردات خودرو هم کمی توضیح دهید؟

از گذشته این گونه بوده است که هر شخصی حقیقی و حقوقی می توانست خودرو وارد کند. ما این قانون را هیچ تغییری نداده ایم. شورای رقابت هم پیشنهاد جدیدی نداده است. آنچه که وزارت صنعت نگران آن بود که خودروهایی که افراد حقیقی و حقوقی به جز نمایندگی ها وارد می کنند؛ این خودروها خدمات پس از فروش ندارد. بالاخره هر خودرویی که خدمات پس از فروش داشته باشد بهتر است. به خصوص بر اساس یکی از ایین نامه ها باید تمام خودروها وارداتی خدمات پس از فروش داشته باشد. لذا تحت عنوان طرح سامان دهی واردات خودور این بحث مطرح شد که خدمات پس از فروش افراد حقیقی و حقوقی نمی توانند بدهند. پس فقط نمایندگی هایی که می توانند خدمات پس از فروش بدهند خودرو وارد کنند. شورای رقابت طی مذاکراتی که با وزیر صنعت اقای نعمت زاده انجام داد؛ به این نتیجه رسید که با توجه به اینکه بیش از 70 درصد خودرهای وارداتی یک یا دو شرکت وارد می کنند؛ این هم بحث انحصار پیش می اید.

اگر انحصار شود بازهم شورای رقابت باید حضور پیدا کند. ما خودمان ترجیح می دهیم که تا آنجا که امکان دارد بازارها ما نباید انحصاری شود؛ بلکه برعکسش کار کنیم. یعنی باید بازارهای انحصاری را رقابتی کنیم که اصلا قیمت گذاری نیاز نداشته باشد. تلاش شورا هم همین است که تا انجا که می تواند قیمت به دست بازار به شرط اینکه بازار رقابتی باشد تعیین شود. سرانجام در صحبت هایی که کردیم، قرار بر این شد که خدمات پس از فروش را نمایندگی ها به افراد حقیقی و حقوقی با قیمت عادلانه ای بفروشند که خود وزارت صنایع مشخص کرده است. با این وصف یعنی الان هم افراد حقیقی و حقوقی که وارد کننده خوردو هستند می توانند خدمات پس از فروش داشته باشند و هم نمایندگی ها که خدمات پس از فروش دارند. الان هم می توانند وارد کننده خودروها مثل گذشته با این تفاوت که این افراد حقیقی و حقوقی باید بروند با نمایندگی ها یک توافقنامه ای خدمات پس از فروش را امضا کنند. البته این هم برای نمایندگی ها اختیاری نیست که هرکسی را خواستند خدمات پس از فروش بدهند. این ها موظف هستند که این کار را بکنند و خدمات پس از فروش به آنها بدهند.

تخلف 600 میلیون دلاری را شورای رقابت پی گیری می کرد. این پرونده نیز به جایی رسیده است؟

شورای رقابت پیوسته اطلاعاتی را در این مورد از سازمان بازرسی کل کشور و دیوان محاسبات گرفته است و مقداری اطلاعات دیگری را از بانک مرکزی گرفته است. الان نامه ای به وزارت صنایع نوشتیم و مقداری اطلاعات دیگری را خواسته ایم و از نماینده های مجلس آنهایی که درگیر این مسئله بوده اند اطلاعات جمع آوری کرده ایم. در حال حاضر جمع آوری اطلاعات انجام می دهیم که جمع بندی کنیم و نظر خود را بیان کنیم. اما هنوز جمع آوری اطلاعات کامل نشده است که به جمع بندی نهایی نماییم اما درصدد هستیم که این کار را به زودی انجام دهیم.

اقدامی دیگری شورای رقابت در دست انجام دارد؟

بله بحث دیگری که قانون گذار به عهده شورای رقابت گذاشته است؛ رونق کسب و کار است.یک ماده قانونی در مجلس تصویب شد که تمام ارگان ها برای کار باید مجوز داشته باشند. برای اینکه کسب و کار رونق پیدا کند؛ قانون گذار شورای رقابت را مسئول کرده است که اگر کسی شرایط کسب مجوز برای کسب و کار را داشته باشد و آن سازمان از اعطای این مجوز سرباززند؛ آن فرد می تواند به شورای رقابت مراجعه کند و موضوع را به این شورا منعکس کند. این شورا هم کار را پیگیری خواهد کرد که مجوز را برای آن فرد در صورت داشتن شرایط بگیرد.