خطر داعش بيخ گوش شهر اشكاني هترا
اگر بدانند ما حساسيتي نشان مي‌دهيم، ممكن است دشمني كنند و سراغ شهر هم بروند. نمي‌گويم سكوت كنيم، اما حداقل تحريك‌شان نكنيم، حفاظت از اين اثار، اهميتش بيشتر از اين است كه در كشمكش با داعش رفتار مقابله با آنها داشته باشيم.
نيروهاي داعش، پنجشنبه گذشته، با حمله به موزه مركزي موصل، دست به تخريب وسيعي از آثار به جا مانده از دوره‌هاي مختلف تاريخي زدند، آثاري كه قدمت آنها از ٨٠٠ سال تا ١٠ هزار سال قبل از ميلاد تخمين زده مي‌شد.
به گزارش اعتماد، در فيلمي كه در شبكه‌هاي اجتماعي از تخريب اعضاي داعش منتشر شده بود، نشان داده مي‌شود كه اعضاي داعش با هل دادن مجسمه‌هاي بزرگ به سمت زمين، آنها را مي‌شكنند. برخي مجسمه‌ها هم پس از برخورد با زمين تكه تكه مي‌شوند و سپس اعضاي داعش با استفاده از پتك و چكش‌هاي بزرگ به آنها ضربه مي‌زنند. در بخش ديگري از اين فيلم، يك عضو داعش با استفاده از دستگاه بزرگ دريل برقي در حال آسيب زدن، خرد كردن و شكستن يكي از مجسمه‌هاي سنگي بزرگ تمدن آشوري در حومه موصل است. كارشناسان اين آثار تاريخي را مربوط به دوره تمدن آشوري‌ها و بابلي‌ها مي‌دانند. همچنين رويترز اين آثار تاريخي را «غيرقابل ارزش‌گذاري» و اين اتفاق را «آسيب غيرقابل برآورد به ميراث انساني» توصيف كرده است.
آيا مقصد بعدي تخريب، هتراي اشكاني نيست؟
هترا، شهري باستاني كه در استان نينواي عراق، در ۱۵۰ كيلومتري جنوب غرب موصل قرار دارد، باعث نگراني متخصصان اين حوزه شده است. معماري خاص شهر هترا كه تركيبي از معماري سه نوع تمدن ايراني، يوناني و رومي است، يكي از معدود آثار به جا مانده از دوران اشكاني است. به گفته كارشناسان اين حوزه، نيروهاي داعش كه با انگيزه ازبين بردن شرك و بت پرستي، به موزه موصل حمله ور شدند، اطلاعي از ارزش مادي اين آثار نداشتند، شايد اگر به ذهن‌شان برسد كه شهري به قدمت هترا، مي‌تواند مقصد بعدي شان باشد، نگراني جديدي براي يونسكو و ديگر دل‌نگرانان ميراث فرهنگي جهاني ايجاد كنند. پيش از اين، همزمان با سقوط موصل توسط داعش، نيروهاي گارد و پليسي كه قرار بود از اين شهر حفاظت كنند، پا به فرار گذاشتند، به گفته مقامات محلي هم‌اكنون اين منطقه هدف هواپيماهاي جنگي نيز است كه با بمب‌افكن‌هاي خود به مهاجماني كه تنها در فاصله يك مايلي اين معبد مستقر هستند، حمله مي‌كنند. يونسكو نيز طي روزهاي گذشته با انتشار بيانيه‌اي رسمي ابراز نگراني كرده است كه مبادا اين آثار باستاني ارزشمند به سرنوشت تلخ مجسمه‌هاي بودا در باميان افغانستان گرفتار شوند و از صحنه تاريخ محو شوند.
اعلام نگراني نسبت به هترا، داعش را تحريك مي‌كند
محمد بهشتي، از پيشكسوتان ميراث فرهنگي اين اقدام داعش را خصمانه دانسته و به «اعتماد» گفته است: چند نكته در اين مورد وجود دارد، يكي اينكه ما از زماني كه طالبان در افغانستان به قدرت رسيدند و اين دوره كه داعش در شمال عراق توانسته بخش‌هايي از عراق را تصرف كند، رفتار مشابهي كه از اين گروه‌ها مي‌بينيم، رفتار خصمانه با آثار تاريخي است. يكي از انحاي نمايش وحشي‌گري‌شان همين تخريبي است كه در مورد آثار موصل كردند. قبل از اينكه به موزه موصل حمله كنند، تعداد زيادي از آثار معماري منطقه، چه مقبره‌هاي انبياي بني‌اسراييل يا بقاعي كه از نظر مسلمين مورد توجه بودند، را تخريب كردند و الان هم شاهد فاجعه موصل هستيم. انگار اين جزو خصوصيات اين گروه‌هاست كه وحشي‌گري را تحت عنوان اسلام دارند به نمايش درمي‌آورند.
او با اشاره به نسبت ايران با اين آثار گفت: نسبتي كه ما با اين رويداد داريم، از دو نظر است؛ يكي بحث عمومي است. هرجاي جهان اگر مورد تخريب واقع شود، ما ايراني‌ها به لحاظ غناي فرهنگي كه داريم، حساسيت‌مان را ابراز مي‌كنيم، امروز شاهد بوديد كه ايكوم در موزه ملي به اعتراض جمع شدند و بيانيه منتشر كردند، احتمالا فقط هم به اين ختم نمي‌شود. اتفاقات ديگري را پيش رو خواهيم داشت. نكته ديگر نسبيتي كه اين آثار با فرهنگ ايراني دارند است.
بايد بپذيريم كه عراق از زمان هخامنشيان تا دوره اسلامي، استان مركزي ايران بوده، دوره هزار ساله‌اي كه عراق، استان مركزي ايران بود به نام قلب ايران شهر شناخته شده بود، از آن به بعد هم در ارتباط تنگاتنگ فرهنگي بوديم، ارتباطات فرهنگي ما با عراق آنقدر قوي است كه مي‌شود گفت ميراث مشترك زيادي داريم، آثاري كه هست اين مساله را تاييد مي‌كند. نمونه‌اش همين شهر هترا، آثاري است كه همه جاي دنيا از آن به عنوان اثار ايراني ياد مي‌كنند. به احتمال زياد، آثار زيادي كه در موزه موصل هم خسارت ديدند، آثاري است كه به حوزه فرهگي ايراني تعلق دارد، از اين جهت افسوس و حساسيت‌مان بيشتر هم هست.
بهشتي اما در خصوص واكنش و نگراني نسبت به احتمال ورود داعش به هترا و آسيب رساندن به آن گفت: جامعه ما شايد خيلي‌ها اطلاع نداشته باشد كه عراق از قرن ١٩ به بعد استقلال پيدا كرده و كشوري داراي مرزهاي سياسي امروزي شده. خيلي‌ها اين تصور را مي‌كنند كه از اول تاريخ اين‌طور بوده، در حالي كه اين طور نيست. تيسفون، كه امروز در عراق واقع شده، زماني پايتخت ايران بود. اما اينكه داعش نسبت به شهر هترا صدمه وارد كنند، اگر حساسيت‌هاي ما را بفهمد، قطعا اين كار را مي‌كنند. خودشان عقل اين كار را ندارند، اما اگر بدانند ما حساسيتي نشان مي‌دهيم، ممكن است دشمني كنند و سراغ شهر هم بروند. نمي‌گويم سكوت كنيم، اما حداقل تحريك‌شان نكنيم، حفاظت از اين اثار، اهميتش بيشتر از اين است كه در كشمكش با داعش رفتار مقابله با آنها داشته باشيم. ترجيح مي‌دهيم اگر كاري مي‌كنيم در جهت حفاظت از اين بنا باشد. براي يونسكو هم اشاره به هترا هنوز موضوعيت پيدا نكرده. چون آثار فراواني در اين منطقه غير از هترا وجود دارد كه بايد نگران‌شان بود. سازمان ميراث فرهنگي و كميته ملي موز‌ه‌هاي ايران (ايكوم)، هم تخريب موزه موصل توسط داعش را محكوم كردند. سازمان ميراث فرهنگي در اين بيانيه در محكوميت اقدام ضدفرهنگي داعش در تخريب آثار باستاني عراق، از سازمان‌هاي بين‌المللي به ويژه سازمان فرهنگي، علمي و آموزشي سازمان ملل (يونسكو) خواست در راستاي وظايف اساسي خود، براي جلوگيري از اين تخريب سازماندهي شده و وحشيانه اقدام ضروري انجام دهد.
معاون ميراث فرهنگي سازمان ميراث فرهنگي هم در خصوص واكنش رييس سازمان به اين واقعه، گفت: رييس سازمان، آقاي سلطاني فر، سه نامه براي ميراث و گردشگري عراق، خانم ايرينا بوكووا، مديركل يونسكو و براي رييس آيسسكو (سازمان اسلامي، آموزشي، علمي و فرهنگي) كه ٥٧ كشور اسلامي‌اند، نوشته و در آن اعلام آمادگي كرده كه با توجه به خطراتي كه اين آثار را تهديد مي‌كند، ايران آمادگي دارد آثار در خطر در عراق را به امانت بگيرد و مرمت كند و تا زماني كه امنيت به عراق بازگردد، آنها را نگه دارد. او همچنين از كشورهاي اسلامي خواست اين اقدام ضدفرهنگي را محكوم كنند. محمدحسن طالبيان، در خصوص خطري كه شهر هترا را تهديد مي‌كند، گفت: در مورد اين شهر بايد جامعه جهاني واكنش نشان دهد، خود دولت عراق بايد درخواست رسمي بدهد، ضمن اينكه ما در مورد آثار تاريخي آمادگي خود را به عنوان كشور همسايه اعلام كرده‌ايم. درهمين راستا بوكووا، مديركل يونسكو نيز خواستار تشكيل جلسه اضطراري شوراي امنيت ملل متحد در حفاظت از ميراث فرهنگي عراق به عنوان عنصري جدايي‌ناپذير از امنيت اين كشور شده است. او كه پيش‌تر نيز در محكوميت كتابسوزيهاي گسترده در موصل در بيانيه‌اي رسمي نسبت به خطر ادامه يا تكرار اين تخريب‌ها هشدار داده بود، اعلام كرد كه عميقا از آنچه كه در تخريب آثار در فيلم مشاهده كرده شوكه شده است.
رييس پارلمان عراق نيز اعلام كرد كه داعش با از بين بردن آثار باستاني موزه موصل در واقع گور خود را كنده است.
آنچه همچنان وجود دارد و به نظر مي‌رسد به سرعت قابل برطرف شدن نيست، سايه سياه داعش است كه بر سر عراق، مردمش، شهرهايش، خيابان‌هايش، هويت و آثار فرهنگي و تاريخي‌اش روز به روز پررنگ‌تر مي‌شود. عكس‌هاي حمله به مجسمه‌ها و آثار موزه موصل و نفرت و خشونتي كه در اين عكس‌ها به چشم مي‌آيد، كمتر از زنده سوزاندن آدم‌هاي اسير شده در دستان داعشي‌ها نيست.
