بازدید 35980

تامین منافع ملی در بستر دیپلماسی پارلمانی

مجید دیوسالار
کد خبر: ۴۶۳۲۹۸
تاریخ انتشار: ۱۳ دی ۱۳۹۳ - ۱۵:۴۶ 03 January 2015
مقدمه:

روسا و نمایندگان پارلمان کشورها به عنوان اصلی ترین بازیگران درحوزه دیپلماسی پارلمانی به ایفای نقش در جهت توسعه و گسترش روابط بین کشورها می توانند ایفای نقش نمایند. امروزه پارلمان ها به عنوان  نهادهای حاکمیتی و مردمی در کنار سران دولت ها و وزرای خارجه، در روابط و سیاست خارجی ایفای نقش می کنند و از طریق اقداماتی مانند تصویب قراردادها و پیمان های بین المللی،  در اموری که در گذشته ی نه چندان دور درحیطه ی وظایف انحصاری دولت ها و دیپلماسی رسمی بود، مشارکت می کنند. جدای از آنچه که ذکر شد و بیشتر شامل اقدامات پارلمانی مربوط به سیاست خارجی در سطح ملی می شود، پارلمان ها در عرصه ی بین المللی نیز حضور پررنگی دارند و مجری دیپلماسی پارلمانی هستند.

اهمیت دیپلماسی پارلمانی:

اگر بخواهیم دیپلماسی پارلمانی را به عنوان رویکرد جدید در روابط خارجی کشورها بدانیم باید اذعان نمود که دیپلماسی پارلمانی، یکی از انواع دیپلماسی است که به خصوص در دو دهه ی گذشته بر اهمیت آن افزوده شده و مورد توجه جدی  کشورها قرار گرفته است و طیف گسترده ای از مطالعات، فعالیت ها، مذاکرات، رفت و آمدها و مصوبات بین المللی انجام شده توسط پارلمان یک کشور، در مجامع بین المللی را شامل می شود که به منظور افزایش درک متقابل کشورها و درجهت تعمیق نظارت مجالس بر فعالیت های فرامرزی دولت متبوع و نیز مشارکت در فرایند تصمیم سازی بین المللی در راستای حفظ منافع اعم از ملی و مصالح بشریت صورت می گیرد. این شکل از دیپلماسی ارتباطات گسترده ای با کمیته ها و مجموعه های میان پارلمانی و سازمان های مدنی را شامل می شود که هدف آنها گفتگو و یافتن راه حل در مورد موضوعاتی مانند حقوق بشر، همگرایی منطقه ای یا بین المللی، مهاجرت، محیط زیست، تروریسم و ... است.
در این معنا، دیپلماسی پارلمانی ابزاری سودمند و مکملی عالی برای دیپلماسی سنتی محسوب می شود که در قالب  حل تضادها و بحران ها، نظارت بر انتخابات ، گفتگوها و ارتباطات فرهنگی، دموکراسی و حقوق بشر ، موضوعات اقتصادی و اجتماعی و چالش های جهانی مانند تروریسم، مهاجرت و مسائل مربوط به محیط زیست صورت می گیرد.

معمولا در سطوح فراملی، دیپلماسی پارلمانی به یکی از دو روش نهادی یا گروه های همفکر (فردی) صورت می گیرد. در دیپلماسی نهادی رئیس پارلمان در نشست های دو یا چندجانبه، درباره ی مسائل مهم بین المللی یا منطقه ای، تاثیرات و راه حل آنها مذاکره و گفتگو می کند. چنین جلساتی می تواند ابتکاری از سوی یکی از پارلمان ها باشد و یا در قالب یکی از نهادها و شبکه های پارلمانی منطقه ای یا بین المللی برگزار گردد. در این رابطه اتحادیه های پارلمانی مهمترین شبکه از پارلمان های ملی هستند که می توانند کارگروه ها و یا مجامع مهمی را برای بحث و تبادل نظر در مورد موضوعات قابل توجه برگزار نمایند.

علاوه بر روش نهادی که بیشتر از سوی رئیس پارلمان دنبال می شود، در دهه ی گذشته روندی برای شکل دادن به گروه ها و شبکه های همفکر از نمایندگان پارلمان ها آغاز شده است که این گروه ها معمولا حول موضوعات مشخص مانند مقابله با تغییرات آب و هوایی و ... تشکیل می شوند و می توانند اعضایی از جناح های مختلف در پارلمان های ملی را در خود جای دهند.

به هر صورت جدای از اینکه دیپلماسی پارلمانی از راه نهادی و یا گروه های همفکر دنبال شود، این فرصت را برای بازیگران سیاسی در داخل کشورها فراهم می کند تا از دیدگاه ها و نگرانی های پیش روی مقامات سیاسی کشورهای همسایه و دیگر کشورها آگاهی و درک درستی پیدا کنند و راه جایگزینی برای گفتگو درباره ی محرک های تعارض از جمله اختلافات مرزی، حقوق اقلیت ها و موضوعات اقتصادی-تجاری و ... پیدا کنند، چرا که پارلمان ها و اعضای آنها بازیگران سیاسی تاثیرگذاری هستند که می توانند تصمیمات دولت ها را متاثر ساخته و از این طریق ایفای نقش نمایند.

در جهان امروز با توجه به گستردگی و پیچیدگی های مناسبات سیاسی نیاز است که یک کشور از همه ابزارهای خود برای بیان دیدگاه ها و تامین منافع خود در عرصه های مختلف استفاده کند.یکی از این ابزارها یا ارکان ، پارلمان کشورها است. امروزه با توجه به سیاسی کاری سازمان ملل و به عبارتی ناکارآمدی عمده ترین رکن این نهاد یعنی شورای امنیت سازمان ملل که با عملکرد جانبدارانه خود باعث تحت الشعاع قرار دادن امنیت بین المللی گردیده است، سیاستمداران کشورها را ترغیب نموده است تا از ابزار ها و راهکارهای جدید برای حل مسائل و مشکلات دو یا چند جانبه برای حل معضلات بین المللی درنظربگیرند. به همین واسطه با درک برخی چالش ها و نقاط ضعف و قوت دستگاه دیپلماسی در سیاست خارجی ، فعال کردن ظرفیت های پارلمان قابل درک خواهد بود. این اقدام منافاتی با سیاست های کلان یک کشورندارد زیرا در مواضع کلان و اصولی بین مجلس و دولت اختلاف و تفاوتی نیست، بلکه در استفاده از تاکتیک ها، روش ها و فعال کردن نهادهای متناظر در کشورهای هدف از طریق مجلس و دیپلماسی پارلمانی تفاوت ها احساس می شود. در نتیجه می توان اذعان داشت که دیپلماسی پارلمانی بستر و گام موثری در توسعه روابط بین کشورها خواهد بود.

اقدام نمایندگان مجلس در خارج از کشور ، به صورت دموکراتیک آنها را به عنوان دیپلمات های خبره در جهت تامین منافع ملی و در چارچوب سیاست خارجی کشورها مورد شناسایی قرار می دهد و این اقدام آنان را به عنوان دیپلماسی پارلمانی معنا می بخشد.
همچنین مشارکت فعال نمایندگان مجلس در انجمن ها و فعالیت های بین المللی، دانش و بینش لازم را برای بررسی سیاست خارجی یک دولت که می تواند به ایجاد رضایت بیانجامد،کمک نماید.

هستی شناسی دیپلماسی پارلمانی:


با توجه به طرح دیپلماسی پارلمانی طی سال های اخیر، مشارکت در اجلاس های پارلمانی بین المللی جزء لاینفک کار مجلس می باشد و می توان اذعان نمود که دیپلماسی پارلمانی و سیاست خارجی در چارچوب اقدامی که وزارت خارجه در جهت تامین منافع ملی انجام می دهد آنها را می توان به عنوان دیپلماسی همزاد معنا کرد.

دیپلماسی پارلمانی نه تکرار و نه جایگزین دیپلماسی سنتی دولتی می باشد. نمایندگان مجلس از هر دو گروه دولت و احزاب مخالف پارلمانی هستند و در حالت مطلوب به دنبال ایجاد ارتباط بین احزاب متعارض و رها شده از قید و بند دولتی می باشند. آنها انتقال دهنده کلیه دیدگاه هایی که نمایندگان رسمی دولت قادر (یا مایل) به آن نمی باشد، هستند.
دیپلماسی پارلمانی می تواند به عنوان مکمل دیپلماسی دولتی باشد، چرا که اعضای پارلمان می توانند از خود انعطاف پذیری بیشتری در زمان درگیر شدن در فعالیت های دیپلماتیک نشان دهند.

نمایندگان پارلمان خود را موظف به پشتیبانی اصولی در چارچوب دموکراسی و حقوق بشر دانسته و می توانند فراتر از مواضع اتخاذ شده توسط دولت در چارچوب سیاست خارجی و کسب منافع اقدام نمایند.

دیپلماسی پارلمانی می تواند انجمنی را فراهم نمایدتا به مقابله با سوء تفاهم ها اقدام نموده ، و به عنوان نقش مکمل و تقویت کننده اشکال سنتی دیپلماسی باشد. همچنین دیپلماسی پارلمانی دلالت بر استفاده و به کارگیری از اطلاعات تماس پارلمانی برای ترویج نظم حقوقی دموکراتیک بین المللی دارد. کسانی که در چارچوب  دیپلماسی پارلمانی فعالیت می کنند به عنوان نمایندگان مشروع نظام حاکمه سیاسی عمل نموده و سعی در ترویج دموکراسی داشته و در حوزه های تخصصی و به منظور جلب نظر افکار عمومی اعم از داخلی و بین الملی در زمینه ایجاد نهادهای دموکراتیک در قالب دیالوگ سیاسی، فرهنگی و ادیان و در راستای ترمیم و حفاظت از کثرت گرایی دموکراتیک اقدام می نمایند. تماس های شخصی بین اعضای پارلمان کشورهای مختلف معمولاً باعث تقویت درک متقابل و ایجاد کانال های  مفید جایگزین در مسیر روابط دوجانبه خواهد شد. چنین تماس هایی  می تواند در سطح ملی و در درون کشورها زمینه صلح، امنیت و تقویت دموکراسی و حقوق بشر، توسعه اقتصادی، بهبود آموزش و پرورش و شرایط اجتماعی را به عنوان شاخص های مد نظر طرفین فراهم آورد.

تجلیات مختلف دیپلماسی پارلمانی:

اقدامات بین المللی پارلمان ها امروزه به اشکال مختلفی ظاهر می شود که برجسته ترین آنها عبارتند از:
•    فعالیت و مشارکت فعال در حوزه های که به طور سنتی "روابط و همکاری های میان پارلمانی" نامیده می شود و شامل جلسات و دیدارهای گاه به گاه نمایندگان، کارگروه ها و کمیته های پارلمانی دو یا چند کشور می باشد.
•    تشکیل گروه های دوستی با اعضای پارلمانی کشورهای دیگر.
•    فعالیت های رئیس پارلمان در ملاقات ها و جلسات مختلف با نمایندگان پارلمان یا حکومت های دیگر کشورها.
•    مشارکت رئیس یا سایر نمایندگان پارلمان در مجامع و ابتکارات پارلمانی منطقه ای یا بین المللی.

دیپلماسی پارلمانی درسایراشکال نیز تجلی می یابد. برخی از اقدامات در جهت همکاری با دولت های ملی می باشند، به عنوان مثال زمانی که دولت در هیئت رسمی اعزامی برای سفرهای بین المللی با موضوع دیپلماسی و سیاست خارجی از نمایندگان مجالس بهره برده و آن ها را به عنوان عضو هیئت رسمی انتخاب می نمایند، تجلی می یابد. ابتکارات دیگر در یک محیط کاملا پارلمانی می باشد. در حالی که نه یک لیست جامع می تواند باشد و نه صدای پارلمانی در صحنه بین المللی می تواند از این طریق بیان شود.
باید اذعان نمود که دیپلماسی پارلمانی به عنوان بخش مهمی از فعالیت های سیاسی خارجی نمایندگان مجلس می باشد. باید مشارکت فعال در مجامع پارلمانی تشویق شده و از طریق نظارت بر این اقدامات مشارکت جویانه به منظور افزایش دانش و بینش پارلمانی در راستای سیاست های یک دولت مورد کنترل قرار گیرد.

این نظارت ها باید شامل موارد زیر باشد:
•    آمادگی کافی و تعیین مشارکت در راستای برگزاری جلسات در قالب مجامع و کمیته های پارلمانی مناسب
•    بازخورد مناسب کمیته ها پس از نزدیک شدن در قالب فعالیت های بین پارلمانی
•    توزیع اسناد (مانند گزارش و توصیه هاو قطعنامه ها) به تصویب رسیده در مجالس یا درکنفرانسها.

در شرایط همکاری پارلمانی برخی موارد را می توان مورد توجه قرار داد. یکپارچه سازی فعالیت های پارلمانی ملی و بین المللی به منظور افزایش کارآیی خود و ترویج بهره وری و قاطعیت مجامع پارلمانی موجود در حوزه های سیاست خارجی و سایر حوزه های موضوعی.
همچنین در بستر همکاری پارلمانی باید همکاری بین کمیته های موجود را تقویت نمود تا امنیت فعالیت های پارلمانی در گردهمائی های مختلف افزایش یابد.

جایگاه دیپلماسی پارلمانی در جمهوری اسلامی ایران:

از آنجا که اولویت جدی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، گسترش روابط با کشورهای همسایه است، دیپلماسی پارلمانی می تواند در پیشبرد این هدف بسیار مؤثر واقع شود. اشتراکات زیاد تاریخی، فرهنگی و دینی ایران با کشورهای حاشیه خلیج فارس و منافع سیاسی، اقتصادی این کشورها با یکدیگر، زمینه های همکاری بیشتری را در افق روابط با این کشورها می گشاید.
دیپلماسی پارلمانی در جمهوری اسلامی ایران بستر و گام موثری را در توسعه روابط دوجانبه سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی میان ملت و دولت ما  با برخی ملت ها و دولت های همسایه به وجود آورده است به   گونه ای که در سطح منطقه ای شاهد تقویت روابط با ارمنستان،عراق،روسیه ، لبنان،سوریه،ترکیه و در سطح فرامنطقه ای با برخی کشورهای اروپایی و آسیای شرقیِ عضو اتحادیه بین المجالس می باشیم. اگر ظرفیت های دیپلماسی پارلمانی در مقام عمل به منصه ظهور رسند فرصت های زیادی را در عرصه بین الملل و منطقه ای برای کشور ما بوجود می آورند. از زمانی که در حوزه روابط خارجی ،تعاملات پارلمانی مبنای کار قرار گرفته است کمبودهای دیپلماسی رسمی با دیپلماسی پارلمانی تا حدودی جبران شده است و این شائبه که موازی کاری در عرصه سیاست خارجی به وجودآمده است را تداعی ننموده است.لذا ظرفیت سنجی و شناخت چالش های دو یا چند جانبه فیمابین ایران و برخی کشورها که از مجاری دیپلماسی رسمی تا کنون به سرانجام نرسیده ، از طرف مسولان مرتبط با دیپلماسی پارلمانی را طلب می نماید.نتیجتاً این که دیپلماسی پارلمانی از نوع ایرانیِ آن به کارگیری نمایند گانِ متخصص وآگاه از مسائل بین المللی که ایران به طور ویژه درگیر آن است و شناخت دقیق از روحیات طرف مقابل برای مرتفع نمودن مشکلات پیش رو را مدنظر قرار می دهد.

نتیجه گیری:


اگر بخواهیم به لحاظ هستی شناسی در مورد دیپلماسی پارلمانی اظهار نظر کنیم، می توان اذعان داشت که سراسر دیپلماسی پارلمانی در قالب باید هایی که شکل گرفت و مطرح شد قابلیت هستی شناسی پیدا می کند. و به عنوان دیپلماسی روان و قابل دسترسی است که در عین حال تسهیل کننده دیپلماسی در سطح دولت هاست و می تواند فضا را برای گسترش روابط در سطوح سیاسی و اقتصادی فراهم کند.گسترش دیپلماسی پارلمانی به عنوان راهکاری برای تحقق همکاری های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی بوده و جایگاه پارلمان ها در حل و کاهش تنش های بین المللی در کنار وزارت امورخارجه کشورها و همچنین انعقاد قراردادهای اساسی بین کشورها قابل شناسایی است. در مورد نقشآفرینی مجلس شورای اسلامی در عرصه سیاست خارجی، باید خاطرنشان ساخت که لازم است دادههای بیشتری در اختیار اعضای کمیسیون ها بهطور خاص و نمایندگان بهطور عام قرار گیرد تا هم شناخت و آگاهی آنها در مورد تحولات عرصه بینالمللی افزایش یابد و هم وقوف نمایندگان بر کار دشوار دیپلماتیک افزونتر گردد.

* دکترای روابط بین الملل و استاد دانشگاه



سلام پرواز
خیرات نان
بلیط اتوبوس
تبلیغات تابناک
اشتراک گذاری
برچسب منتخب
# ماه رمضان # عید نوروز # جهش تولید با مشارکت مردم # دعای روز هجدهم رمضان # شب قدر