نگاه شما: فتنه علمي

حسین کریمی: يکي از واژه هايي که اخيراً در ادبيات سياسي ايران به کرات مورد استفاده قرار ميگيرد، واژه فتنه است. فـتـنـه، در منابع اسلامى به معانى آزمايش، گناه، عذاب، گمراهى، كفران و ناسپاسى، اختلاف، فـريـفتن و... استعمال شده است. در فرهنگ سياسى اجتماعى اسلام، اصطلاح 'فتنه'، رنـگ و صـبـغـه اى ديـگر دارد؛ اين واژه در نهج البلاغه مكرر آمده است و منظور حضرت علي(ع) در بـيشتر موارد، معناى لفظى و لغوى يا جنبه فردى و اخلاقىِ آن نبوده بلكه مراد ايشان از فتنه، يكسرى پديده هاى اجتماعى سياسى است كه جامعه اسلامى را دچار موج و تلاطم نموده و در عين حال حالتِ حق به جانب و فريب كارانه داشته است.

بـا نـگاهى به موارد استعمال فتنه در كلام امير مؤمنان(ع)، درمى يابيم كه؛ فتنه، تـرفـنـدى سـيـاسـى اجـتـمـاعـى اسـت كـه از آمـيـزش حـق و بـاطـل و پـنـهـان نـمـودن بـاطـل در پـوسـتـه حـق، بـا هـدف اغفال و فريفتن مردم و براى رسيدن به مقاصدى شوم، طرح ريزى مى شود(سايت تبيان).

اما در اين مجال، هدف ما بحث بر روي فتنه، از منظر سياسي نيست، بلکه واژه جديدي طرح مي کنيم به نام "فتنه علمي".

پي‌اچ‌دي(PhD) مخفف واژه‌ي لاتين فلاسفيا دگري يا درجه فيلسوفي philosophiae Degree  بوده و دورهٔ دکتري تخصصي در علوم را گويند و در حقيقت بالاترين درجه علمي در علم مورد نظر و يا صاحب فلسفه و اجتهاد علمي در دانش موردنظر مي‌باشد. مدرک پي‌اچ‌دي يا دکتري تخصصي بالاترين مدرک آکادميک و دانشگاهي در جهان است(ويکيپديا).

دور نيست سالهايي که در مواجهه با افراد داراي مدرک کارشناسي ارشد و يا دکتري، ناخودآگاه حس احترامي دروني در همگان ايجاد ميشد. حسي که ناشي از اين حقيقت بود که: افرادي به اين جايگاه ميرسند که از هوش، استعداد و پشتکاري بيشتر از ديگران برخوردارند و طبعاً شامل افراد معدودي هستند که پاي به ورطه علم و دانش نهاده و آينده علمي کشور را ميسازند.
چنين احساسي فقط جنبه اجتماعي نداشت، بلکه از نظر علمي نيز راهيافتگان به مدارج بالاي علمي به دلايل زير داراي مزيت بودند:

الف: به دليل تعداد معدود، امکان يافتن شغل متناسب براي آنها قطعي بود، لذا خود را درگير مسائل اقتصادي ننموده و وقت خود را صرفاً در راه تحصيل و تحقيق سپري مي نمودند.

ب: به لحاظ تمايز کامل در جامعه، داراي پرستيژ بالاي اجتماعي و به تبع آن انگيزه بيشتر جهت ادامه تحقيق بودند.

ج: نظرات و ايده هاي آنان در قسمت هاي مختلف جامعه و دولت با دقت و اعتماد بيشتري پذيرفته و مورد استفاده قرار ميگرفت.

در سال هاي اخير، رشد بي رويه و نامحدود تحصيلات تکميلي باعث شده است که جايگاه متخصصين واقعي دچار خدشه جدي گردد. در جامعه اي که ارزش علمي را، حداقل بسياري از مردم و مديران، در مدرک تحصيلي ميدانند، ارائه مدارک عالي تحصيلي به افرادي که شايستگي آن را ندارند، باعث گرديده است که امکان تشخيص نخبگان واقعي کشور از دارندگان مدارک دانشگاهي به سادگي ميسر نبوده و به راستي ايجاد يک فتنه علمي (عدم شناخت حق از باطل) بنمايد. همين امر باعث شده است که بسياري از نخبگان جامعه بيکار باشند و به جاي آنان دارندگان مدارکي به عنوان استاد دانشگاه انتخاب شوند که صرفاً در اين بازار ارائه مدرک، مدرکي براي خود دست و پا نموده اند.

اين ويژگي جامعه علمي فعلي کشور فقط يک بي عدالتي نيست، بلکه استفاده دانشگاه ها از اساتيد غير نخبه اولاً باعث ايجاد لطمه هاي جبران ناپذير بر پيکره علمي آينده کشور ميگردد و ثانياً با کاستن از ارزش علم، باعث فرار مغزها به خارج و يا فرار مغزها از علم (عدم ادامه تحصيل نخبگان و روي آوردن به فعاليت هاي اقتصادي معمول بازار) گردد.

با نگاهي به سياست هاي وزارت علوم در چندين سال گذشته، به نظر مي رسد سه اشتباه مهلک باعث ايجاد اين فتنه گرديده باشد:

الف: در دولت قبل، به يکباره جذب دانشجو در مقطع دکترا به دستور رييس جمهور نزديک به دو برابر شد. افزايش تعداد پذيرش در مقطع کارشناسي ارشد نيز به همين نسبت و بيشتر صورت پذيرفت.

ب: رويکرد صرفاً منفعت طلبانه دانشگاه آزاد اسلامي باعث گرديده است که با کاسته شدن از تعداد دانشجو در مقاطع ليسانس، اين دانشگاه به جاي قبول واقعيت و حذف واحدهاي زيان ده خود، رويکرد ويرانگر افزايش تعداد دانشجويان کارشناسي ارشد و دکتري را بر گزيند.

ج: هر انسان مدبري مي داند که تعداد دانشجويان کارشناسي ارشد و دکتري کشور بايستي کاهش يابد تا علاوه بر افزايش ارزش نخبگان واقعي، امکان اشتغال آنان در آينده فراهم گردد. ليکن علي رغم شعار تدبير در دولت فعلي، اين دولت نيز نه تنها نسبت به کاهش پذيرش اقدام ننموده بلکه با گسترش شعبه هاي پولي دانشگاه ها، روي به رقابت با دانشگاه آزاد نهاده است.

متأسفانه فضايي بر جامعه حاکم شده است که در آن هر کدام از کارمندان دولت در حال کسب يک مدرک تحصيلي کارشناسي ارشد و يا دکترا (در حين انجام خدمت!!!) جهت ارتقاء موقعيت سازماني خود هستند و جالب آنکه پس از کسب اين مدرک دچار توهم علمي و مقايسه خود با نخبگان واقعي جامعه نيز مي شوند. تطبيق اين قبيل فارغ التحصيلان با تعريف واژه دکتري (PhD) که در ابتداي متن ارائه شد، طنزي تلخ و نا اميد کننده است.

هر چند سياست زدگي باعث شده که دولت اخير نيز پا جاي پاي گذشتگان نهد، اميد است با از خودگذشتگي عده اي در مراجع تصميم گيري، نسبت به توقف هر چه سريعتر اين روند نابودکننده اقدام گردد.