در ماههای اخیر بار دیگر، مسئولان وزارت ورزش و جوانان از تلاش برای تشکیل مجلس جوانان سخن به میان آوردهاند. نجمالدین محمدی مدیرکل طرحهای ملی وزارت ورزش و جوانان گفته است: «راهاندازی مجلس جوانان نیازمند هماهنگیهای بین بخشی است و تلاش میکنیم 18 تا 24 ماه آینده این امر محقق شود. برای راهاندازی مجلس جوانان نیازمند مساعدت نهادهایی مانند معاونت حقوقی ریاست جمهوری و مجلس هستیم».
به گزارش آرمان، پیش از این نیز در اوایل آبان سال جاری رئیس مجلس با اشاره به پیشنهادات مطرح شده مبنی بر تشکیل مجلس جوانان در کشور گفته بود: اگر مجلس جوانان مجموعهای باشد که با استفاده از آن بتوان پیشنهادات کارشناسی را به دستگاهها و مراکز ارائه کرد این موضوع از نظر قانونگذاری هیچ مشکلی ندارد. همچنین در این راستا در آبان سال جاری رئیس دبیرخانه تشکیل مجلس جوانان با بیان اینکه یکی از دغدغههای تشکیل مجلس جوانان عضویت در مجالس جوانان آسیا، کشورهای اسلامی و جهان است، گفته بود: رفع دغدغههای فرهنگی از اهداف تشکیل این مجلس است.
جمعیت و هرم سنی ایران
طبق گزارش گلوبالپست، حدود 2 /1 میلیارد نفر از جمعیت جهان جوان محسوب میشوند و در فاصله سنی 15 تا 24 سال قرار دارند. ایران با میانگین سنی 3/ 28 سال کمکم از جمعیت جوان جهان جدا شده و به میانسالی پا میگذارد؛ این درحالی است که نیروی انسانی جوان یکی از مهمترین عوامل در توسعه اقتصادی کشورهاست. جمعیت ایران در آستانه ورود به 30 سالگی است و شیوه زندگی خانوادهها در شهرهای بزرگ تغییر کرده و این موضوع سبب شده است تا روند پیری جمعیت در ایران با سرعت بیشتری نسبت به چند سال گذشته ادامه یابد. از آنجا که ایران یک کشور در حال توسعه است، بنابراین این پیری زودرس جمعیتی کشور را با چالشهای بزرگی مواجه خواهد کرد و در آیندهای نهچندان دور معضل بیکاری امروز کشور ما به معضل نبود نیروی انسانی متخصص تبدیل خواهد شد. در حال حاضر هرم سنی جمعیت ایران در مراحل اولیه انتقال از مرحله جوانی به سالخوردگی جمعیت است. بر اساس پیشبینی انجام شده در سال 1405 هجری شمسی ساختمان سنی و جنسی جمعیت به شکل هرم سنی نامرتب خواهد بود. با وجود این، کشور ما همچنان در زمره کشورهای دارای هرم سنی جوان و زنگولهای است.
جوان بودن؛ فرصت یا تهدید
بخشی از نخبگان بر این باورند که جوانی یعنی «نگرانی اجتماعی». برهمین اساس، مجموعه نیازها، مطالبات و خواستههای جوانان را به عنوان بحرانهای جامعه تفسیر میکنند و وظیفه اصلی دولت و حتی سازمانهای متولی امور جوانان را به حل و پاسخگویی برای این بحرانها محدود میکنند. در این مسیر استفاده از ابزارهای انتظامی و حتی قضایی را برای کنترل و مدیریت این بحرانها، نهتنها مجاز میشمارند بلکه، تشویق نیز میکنند.در سوی دیگر، بخشی از دستاندرکاران باور دیگری دارند. آنان جوانی را فرصت و «سرمایه اجتماعی» میپندارند. با این نگرش، نیازها و خواستههای مشروع جوانان را طبیعی میانگارند و وظیفه دولتها را به رسمیت شناختن حقوق و نیازهای طبیعی جوانان قلمداد میکنند و نهتنها جوانان را مشکل نمیدانند بلکه آنها را راهحل مشکل جامعه میپندارند. در نتیجه از جوانان برای پاسخگویی به نیازهای آنان مدد میجویند و هرگونه برخورد آمرانه را با آنها مردود و نقش دولتها را به مثابه نقش یک راهنما، تسهیلکننده تعبیر میکنند.
البته با مروری بر منابع دینی و اسلامی، قانون اساسی، تجارب جهانی و فراز و نشیبهای دو دهه انقلاب میتوان گفت، سیاست راهبردی دولت و نظام جمهوری اسلامی آناست که جوانان بهعنوان سرمایه اجتماعی معنی شوند. بر این اساس رویکرد اصلی برنامهها، رویکردی مبتنی بر فرصت تلقی کردن دوره جوانی و جوانان است تا بهرغم برخی از نارساییها و ضعفها، آنها به مشارکت در ساختن آینده خود دعوت شوند. به علاوه مجموعه شرایط داخلی و بینالمللی اقتضا میکند که آینده جامعه را متعلق به جوانان است، مسئولان با همراهی و محوریت خود آنان ترسیم کنند. بنابراین باید مسئولان نیازهای جوانان را به رسمیت بشناسند و برای تأمین نیازها و مطالبات آنها از هر امکانی بهره مثبت جویند و جنبش اجتماعی جوانان را حمایت، هدایت و پشتیبانی کنند. هرچند که بیشتر کارشناسان اجتماعی نیز بر ضرورت برنامهریزی در حوزه جوانان تأکید دارند.
مجلس جوانان از چه موقعی شکل گرفت؟
در ایران، در محدوده دانشآموزان دبیرستانی، مجلس جوانان، با نام «مجلس دانشآموزی»، شکل گرفته است. سابقه تأسیس مجلس دانشآموزی در ایران، به فضای اجتماعی پس از انتخابات دوم خرداد 1376 و پیروزی سیدمحمد خاتمی بازمیگردد. اولین گام را وزارت آموزش وپرورش در سال تحصیلی 78ـ1377، با برگزاری انتخابات هماهنگ در 30 درصد دبیرستانهای کشور برداشت. همزمان با برگزاری این طرح، پروژهای پژوهشی برای سنجش میزان تأثیرگذاری و اثربخشی این طرح مشارکتی در ارتقای روابط اجتماعی حاکم بر ساختار مدیریتی مدارس، با نمونه آماری 2607 نفر از دانشآموزان دبیرستانی برگزار شد.
اهمیت مدنی شدن فعالیتهای جوانان
یک جامعهشناس در اینباره به آرمان میگوید: هر برنامهای که از بالا به پایین باشد بهطور حتم نمیتواند مطلوب باشد البته با تشکیل مجلس جوانان، باز هم بهطور قطع معلوم نیست که این مجلس چه اهدافی را دارند و آیا میتوانند به اهداف خود برسند. سعید معیدفر ادامه میدهد: در زمینه کمک به جوانان باید قشر دانشجو فعال و خلاق بوده و دارای تشکل باشند تا بتوانند فعالیتهای مدنی و صنفی انجام دهند. این فعالیتها باعث میشود که جوانان در کنار درس خواندن، مهارتهای مدنی و اجتماعی پیدا کنند. او ادامه میدهد: تشکیل این مجلس نمیتواند در حل مشکلات جوانان کارگشا باشد بلکه ما باید به فعالیتهای مدنی دانشجویان و جوانان مجال دهیم و از طریق خود جوانان به سمت جلو حرکت کنیم. این استاد دانشگاه بیان میکند: جوانان دارای جنس و قشر و فرهنگهای متفاوتی هستند و هرکدام باید کارهای مخصوص خود را انجام دهند؛ باید روشی اتخاذ شود تا این فعالیتها مدنی شود. به همین دلیل انجام این فعالیتها از تشکیل مجلس جوانان اهمیت بیشتری دارد. او تصریح میکند: ما امروزه کمترین نقش را در مسائل گوناگون برای جوانان قائل هستیم. بهعنوان مثال، در تصمیم گیریهای کشور نقش خاصی ندارند و ما هم برای حل مشکلات آنها فعالیت مفیدی را انجام نمیدهیم. معیدفر خاطرنشان میکند: امروزه توقع و خواستههای جوانان افزایش یافته است اما با وجود این، در این زمینه کارهای اندکی در راستای رفع نیازهای آنها انجام شده است.
نمیتوان درباره این مجلس نظر داد
یک عضو کمیسیون اجتماعی مجلس در این باره میگوید: ما ابتدا مجلس دانشآموزی را ایجاد کردیم اما هیچ اثر صحیحی در راستای پیشرفت آموزش پرورش انجام نشد. سیدامیرحسین قاضیزادههاشمی ادامه میدهد: متاسفانه نظام مدیریت مشارکتی در کشور ما هنوز بهخوبی جا نیفتاده است. به همین، دلیل نمیتوان انتظار داشت که پارلمانها ما به ازای این فعالیتها، عملی را انجام بدهد. او میافزاید: با توجه به اینکه اهداف و سیاستهای این مجلس هنوز بهدرستی مشخص نشده است نمیتوان درباره خوب بودن یا نبودن آن نظر داد. او تصریح میکند: مسائل مربوط به جوانان به کمیسیون فرهنگی مربوط میشود و به همین دلیل این کمیسیون باید اقداماتی در زمینه حل مشکل جوانان انجام دهد. اما چیزی که مشخص است اینکه فعالیتهای مجلس دانشآموزی هیچگونه اثری نداشته است ولی امیدواریم این مجلس بتواند به موفقیت دست یابد.