نگاه شما: جادۀ سلامتی شاهرود
بخش «نگاه شما» برای ارائه و معرفی «نگاه» مخاطبان «تابناک» به همه موضوعات است. هر مخاطب «تابناک» می‌تواند با مد نظر قرار دادن شرایط همکاری با این بخش، «نگاه» خود را ارسال کند تا در معرض دید و داوری دیگر مخاطبان قرار گیرد.
علیرضا اسلام پناه: جاده ای بر فراز شهر شاهرود، شهری در کوهپایه؛ بین کویر و جنگل؛ بین بیابان و کوهستان؛ وقوع شاهرود در مدار 36 درجه عرض شمالی باعث شده تفاوت زمانی تابش خورشید در تابستان و زمستان به 5 ساعت هم رسیده و 4 فصل سال را به زیبایی هر چه تمام ایجاد نماید.
جادۀ سلامتی در دامنۀ جنوبی رشته کوهی آهکی در غرب شهر امتداد دارد. این رشته کوه در حدود هزار و 600 متر از سطح دریا ارتفاع داشته و جدا کنندۀ محدودۀ شهر با صحرای جلالی است و در زمستان باعث می شود جریان هوای سرد شمالی کمتر به داخل شهر نفوذ نماید.
جادۀ سلامتی یا تندرستی در سال های 1375 تا 1376 در زمان شهرداری آقای باقری کلنگ زنی و راه اندازی شد. این جاده به طول 2 کیلومتر و 200 متر با عرض تقریبی 5 متر حدّفاصل قنات شهرداری و پارک آبشار تا کوه سرچشمه و پارک بلوار در دامنة کوه احداث شده و محلّ مناسبی برای دویدن، پیاده روی، دوچرخه سواری و استفاده از هوای پاک در تمام فصول و اوقات شبانه روز می باشد. چشم انداز زیبای شهر از تمامی این مسیر قابل مشاهده است. ارتفاع این جاده از سطح دریا هزار و 444 متر بوده و به طور متوسط نسبت به شهر 100 متر بلندی و دارای 54 پیچ می باشد.
شهرداری شاهرود با درخت و گُل کاری در 2 طرف قسمت هایی از آن، زیبایی دوچندانی به آن بخشیده است. نصب دستگاه های ورزشی در طول مسیر فرصت خوبی برای خانواده ها و ارتقای سطح سلامت شهروندان به وجود آورده لیکن متأسفانه از آن کم استفاده می شود. در دامنۀ کوه گیاهان بومی بسیاری وجود دارد که مهمترین آنها درمنۀ کوهی است. این گیاه پس از باران عطر دل انگیزی در فضای جاده افشان می کند. نام لاتین این گیاه ""Artemisia aucheri Boiss است. بوته ای به ارتفاع 25 تا50 سانتیمتر با ساقه زیرزمینی چوبی و ساقه های گل دهندۀ متعدد، ابتدا با کُرک های نمدی سفید، سرانجام تقریباً بدون کرک، با شیارهای زاویه دار سبز مایل به زرد کاهی است. در بخش بالایی منشعب، برگ ها با پهنک تخم مرغی پهن یا تقریباٌ گرد است که در داروسازی و ساخت اسانس ها، کاربرد زیادی دارد.
چند نکته و چند پیشنهاد:
1- میزان استفاده از این قابلیت ارزشمند بسیار کم است. جا دارد اداره ورزش و جوانان با همکاری دانشگاه علوم پزشکی نسبت به اجرای برنامه های ورزشی، فرهنگی و کارگاه های آموزش سلامتی اقدام نموده تا از هزینه های سرسام آور پزشکی پیشگیری گردد.
2-اختلاف ارتفاع این مسیر و پله های زیاد باعث شده استفاده کهنسالان و معلولین را سخت نماید. چه خوب است سازمان اتوبوسرانی در زمان های مقرر نسبت به برقراری سرویس رفت و آمد از میدان امام خمینی (ره) به جادۀ سلامتی و گلزار شهدای گمنام اقدام نموده و با تبلیغ و اطلاع رسانی راندمان این سرمایه ارزشمند شهرمان که کمتر شهری از آن برخوردار است را بالا ببریم.
3-استفاده از این جاده، تنها از سوی همشهریان صورت نمی گیرد بلکه استقبال زیادی از سوی دانشجویان غیر بومی و گردشگران خصوصاً از مهمانسرای جهانگردی که در کنار پارک بلوار واقع است؛ می شود. بسیاری از گردشگران آن را جذاب و کم نظیر می دانند. در صورت امکان تأسیس اماکن تفریحی و گردشگری در طول مسیر مانند تله کابین، زیپ لاین، اجرای تونل به سمت صحرای جلالی، در برخی از قسمت ها با حفاری در دل کوه و ایجاد سفره خانه سنتی سنگی در جذب و توسعۀ گردشگری مؤثر خواهد بود.
4- شهرداری می تواند با مسدود کردن مسیر از عبور وسایل موتوری جلوگیری نموده و انشااله با تخصیص اعتبار نسبت به ادامه سنگفرش مسیر و احداث سرویس بهداشتی، امکانات آن را بالا ببرد.
5-وقوع این رشته کوه در کنار شهر، نیاز به باشگاه های ورزشی را کمتر نموده اداره ورزش و جوانان با تأکید بر هیئت های ورزشی و ایجاد قسمتی برای صخره نوردی می تواند سرانه ورزشی شهر را افزایش دهد. اخیراً با خوش ذوقی تنی چند از هنرمندان صنایع دستی شاهرود چندین کتیبه سنگی حکاکی و بر دیواره های مسیر نصب شده بد نیست با حمایت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری دیگر آثار هنری صنعتگران شاهرودی در طول مسیر به نمایش در آمده و موزه ای رو باز از صنایع دستی ایجاد گردد.
6-بی شک حضور نیروهای زحمتکش انتظامی برای ورزشکاران و خانواده ها دلگرم کننده بوده و در بالا بردن امنیت عمومی ایفای نقش خواهند نمود.
7-متأسفانه برخی از قسمت های مسیر فاقد روشنایی بوده و روند سنگفرش آن از سال 1390 قطع گردیده است. در قسمت های میانی با اجرای طرح توسعۀ حرم شهدای گمنام، با بی سلیقگی پیمانکار این جاده مورد تخریب قرار گرفته و چه بسا خاکبرداری و خاکریزی غیر اصولی بدون تثبیت خاک بر فراز آن، در هنگام زلزله خطر آفرین است که باید چاره ای اندیشید. ضمن قدردانی از زحمات متولیان این مکان مقدس، با توجه به ارزش معنوی آن می بایست دقت نظر بیشتری به خرج داده و در خور مقام والای شهدا، با تصویب طرح کارشناسی با الهام از اقلیم و برگرفته از معماری بومی منطقه اقدام نماییم.
8- پارک های تاریخی بلوار و شهدای محراب از سبک و فرم بی نظیری توسط مرحوم استاد عبداله معماریان طراحی و اجرا گردید. برخی از بناهای تاریخی شهر نظیر مسجد تاریخی امام حسن عسگری (ع)،میدان بار قدیم، سردر ورودی مجموعۀ تاریخی بسطام، پارک ناهارخوران گرگان و بسیاری از بناهای دیگر، از آثار فاخر این معمار بزرگ شاهرودی است. به منظور ارج نهادن به تلاش های وی و تشویق دیگر خادمان شهر پیشنهاد می شود مراسم بزرگداشتی در روز معمار (3 اردیبهشت) توسط شهرداری با همکاری فرمانداری ویژه، شورای اسلامی، اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان نظام مهندسی و گروه معماری یکی از دانشگاه های شاهرود برگزار شود و تندیس این مرد بزرگ در ورودی پارک بلوار که خود طراحی و اجرا نموده، ساخته و رونمایی گردد.
برخی از جاذبه های طول مسیر:
پارک تاریخی بلوار
پارک بلوار در ورودی شاهرود از سمت مشهد در مسیر خیابان فردوسی -که در گذشته به نام بالاخیابان نامیده می شده- قرار دارد. این پارک در سال 1344هـ .ش توسّط حاج عبدالله معماریان در زمان شهرداری مرحوم صادقیان طرّاحی و ساخته شده است. به علّت توپوگرافی خاص، پارک به صورت پلّکانی با نمایی بسیار زیبا طرّاحی شده. درختان کهن سال میدان آزادی و مسیر خیابان فردوسی جلوة بسیار زیبایی به این منطقه داده است.
راه آب قدیم شـاهرود
اثر تاریخی راه آب در واقع کانال انتقال آب بوده که به صورت خشکه چینی با سنگ کوهی در ارتفاع هزار و 395 متری از سطح دریا، از سرچشمه به محلۀ تاریخی بیدآباد؛ در دورۀ قاجار احداث شده است. در حال حاضر حدود 520 متر طول از این راه آب قدیمی به عرض یک متر و نیم الی 2 متر و نیم و به ارتفاع حداکثر 2 متر و نیم باقی مانده است.
قسمت هایی از این اثر تاریخی سالم و به فرم اولیه باقی مانده لیکن قسمت های زیادی از این مسیر که بالغ بر 2 کیلومتر برآورد می شود؛ بر اثر گذشت زمان و عوامل جوی تخریب شده است.
این سازه در نوع خود کم نظیر بوده و اجرای طولانی در دامنه رشته کوهی آهکی با شیب زیاد از اهمیت زیادی برخوردار است. این اثر تاریخی نشان از پیشرفت، تخصص و توجه ویژه گذشتگان شاهرودی به صنعت آب است که نیازمند مرمت، حفظ و نگهداری است. به همین دلیل این راه آب در تاریخ 30 تیر ماه 1384 به شمارۀ 12274 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
برج دیده بانی
بر فراز کوه مشرف به مسجد جامع برجی مخروبه به ارتفاع 5 متر وجود دارد که در گذشته جهت دیده بانی عبور کاروان ها و اعلام حمله اقوام غارتگر استفاده می شده اما بر اثر گذشت زمان و عدم رسیدگی در حال نابودی است. بد نیست با اندک هزینه ای مرمت و احیاء شده و با محوطه سازی در اطراف آن، به مکانی تفریحی و گردشگری تبدیل نمود.
مسجد جامع شاهرود
مسجد جامع شاهرود، قدیمی ترین بنای موجود در شهر می باشد که قدمت آن با توجّه به کتیبه های گچی (به خطّ ریحان) به دست آمده از بالا سر محراب، به دورة ایلخانی بر می گردد. این مسجد شامل یک شبستان اصلی (ایوان) و دو شبستان شرقی و غربی در مجاور آن است. مساحت مسجد ۴۵۰ متر مربّع و شالودة بنا از سنگ لاشه و گنبد ها از خشت خام و پلان آن به صورت مستطیل و مشتمل بر 9 گنبد می باشد. در مجاورت مسجد و در ضلع شرقی آن، آب انبار قرار دارد.
پارک شهدای محراب
پارک شهدای محراب در سال 1346 هـ . ش به وسیلة حاج عبدالله معماریان و در زمان شهرداری مرحوم صادقیان احداث گردیده است. این پارک در انتهای خیابان شهید صدوقی (مزار) قرار گرفته و با توجّه به فضاهای اطراف، از جمله استادیوم ورزشی تختی و محوطّة پارک جنگلی آبشار، موقعیّت بسیار خوبی دارد. ویژگی مهمّ آن وجود درختان تنومند و شاداب چنار، زبان گنجشک و کاج می باشد. نهر آب باغداران که از داخل پارک می گذرد به محیط شادابی خاصّی می دهد.
جادۀ سلامتی در دامنۀ جنوبی رشته کوهی آهکی در غرب شهر امتداد دارد. این رشته کوه در حدود هزار و 600 متر از سطح دریا ارتفاع داشته و جدا کنندۀ محدودۀ شهر با صحرای جلالی است و در زمستان باعث می شود جریان هوای سرد شمالی کمتر به داخل شهر نفوذ نماید.
جادۀ سلامتی یا تندرستی در سال های 1375 تا 1376 در زمان شهرداری آقای باقری کلنگ زنی و راه اندازی شد. این جاده به طول 2 کیلومتر و 200 متر با عرض تقریبی 5 متر حدّفاصل قنات شهرداری و پارک آبشار تا کوه سرچشمه و پارک بلوار در دامنة کوه احداث شده و محلّ مناسبی برای دویدن، پیاده روی، دوچرخه سواری و استفاده از هوای پاک در تمام فصول و اوقات شبانه روز می باشد. چشم انداز زیبای شهر از تمامی این مسیر قابل مشاهده است. ارتفاع این جاده از سطح دریا هزار و 444 متر بوده و به طور متوسط نسبت به شهر 100 متر بلندی و دارای 54 پیچ می باشد.
شهرداری شاهرود با درخت و گُل کاری در 2 طرف قسمت هایی از آن، زیبایی دوچندانی به آن بخشیده است. نصب دستگاه های ورزشی در طول مسیر فرصت خوبی برای خانواده ها و ارتقای سطح سلامت شهروندان به وجود آورده لیکن متأسفانه از آن کم استفاده می شود. در دامنۀ کوه گیاهان بومی بسیاری وجود دارد که مهمترین آنها درمنۀ کوهی است. این گیاه پس از باران عطر دل انگیزی در فضای جاده افشان می کند. نام لاتین این گیاه ""Artemisia aucheri Boiss است. بوته ای به ارتفاع 25 تا50 سانتیمتر با ساقه زیرزمینی چوبی و ساقه های گل دهندۀ متعدد، ابتدا با کُرک های نمدی سفید، سرانجام تقریباً بدون کرک، با شیارهای زاویه دار سبز مایل به زرد کاهی است. در بخش بالایی منشعب، برگ ها با پهنک تخم مرغی پهن یا تقریباٌ گرد است که در داروسازی و ساخت اسانس ها، کاربرد زیادی دارد.
چند نکته و چند پیشنهاد:
1- میزان استفاده از این قابلیت ارزشمند بسیار کم است. جا دارد اداره ورزش و جوانان با همکاری دانشگاه علوم پزشکی نسبت به اجرای برنامه های ورزشی، فرهنگی و کارگاه های آموزش سلامتی اقدام نموده تا از هزینه های سرسام آور پزشکی پیشگیری گردد.
2-اختلاف ارتفاع این مسیر و پله های زیاد باعث شده استفاده کهنسالان و معلولین را سخت نماید. چه خوب است سازمان اتوبوسرانی در زمان های مقرر نسبت به برقراری سرویس رفت و آمد از میدان امام خمینی (ره) به جادۀ سلامتی و گلزار شهدای گمنام اقدام نموده و با تبلیغ و اطلاع رسانی راندمان این سرمایه ارزشمند شهرمان که کمتر شهری از آن برخوردار است را بالا ببریم.
3-استفاده از این جاده، تنها از سوی همشهریان صورت نمی گیرد بلکه استقبال زیادی از سوی دانشجویان غیر بومی و گردشگران خصوصاً از مهمانسرای جهانگردی که در کنار پارک بلوار واقع است؛ می شود. بسیاری از گردشگران آن را جذاب و کم نظیر می دانند. در صورت امکان تأسیس اماکن تفریحی و گردشگری در طول مسیر مانند تله کابین، زیپ لاین، اجرای تونل به سمت صحرای جلالی، در برخی از قسمت ها با حفاری در دل کوه و ایجاد سفره خانه سنتی سنگی در جذب و توسعۀ گردشگری مؤثر خواهد بود.
4- شهرداری می تواند با مسدود کردن مسیر از عبور وسایل موتوری جلوگیری نموده و انشااله با تخصیص اعتبار نسبت به ادامه سنگفرش مسیر و احداث سرویس بهداشتی، امکانات آن را بالا ببرد.
5-وقوع این رشته کوه در کنار شهر، نیاز به باشگاه های ورزشی را کمتر نموده اداره ورزش و جوانان با تأکید بر هیئت های ورزشی و ایجاد قسمتی برای صخره نوردی می تواند سرانه ورزشی شهر را افزایش دهد. اخیراً با خوش ذوقی تنی چند از هنرمندان صنایع دستی شاهرود چندین کتیبه سنگی حکاکی و بر دیواره های مسیر نصب شده بد نیست با حمایت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری دیگر آثار هنری صنعتگران شاهرودی در طول مسیر به نمایش در آمده و موزه ای رو باز از صنایع دستی ایجاد گردد.
6-بی شک حضور نیروهای زحمتکش انتظامی برای ورزشکاران و خانواده ها دلگرم کننده بوده و در بالا بردن امنیت عمومی ایفای نقش خواهند نمود.
7-متأسفانه برخی از قسمت های مسیر فاقد روشنایی بوده و روند سنگفرش آن از سال 1390 قطع گردیده است. در قسمت های میانی با اجرای طرح توسعۀ حرم شهدای گمنام، با بی سلیقگی پیمانکار این جاده مورد تخریب قرار گرفته و چه بسا خاکبرداری و خاکریزی غیر اصولی بدون تثبیت خاک بر فراز آن، در هنگام زلزله خطر آفرین است که باید چاره ای اندیشید. ضمن قدردانی از زحمات متولیان این مکان مقدس، با توجه به ارزش معنوی آن می بایست دقت نظر بیشتری به خرج داده و در خور مقام والای شهدا، با تصویب طرح کارشناسی با الهام از اقلیم و برگرفته از معماری بومی منطقه اقدام نماییم.
8- پارک های تاریخی بلوار و شهدای محراب از سبک و فرم بی نظیری توسط مرحوم استاد عبداله معماریان طراحی و اجرا گردید. برخی از بناهای تاریخی شهر نظیر مسجد تاریخی امام حسن عسگری (ع)،میدان بار قدیم، سردر ورودی مجموعۀ تاریخی بسطام، پارک ناهارخوران گرگان و بسیاری از بناهای دیگر، از آثار فاخر این معمار بزرگ شاهرودی است. به منظور ارج نهادن به تلاش های وی و تشویق دیگر خادمان شهر پیشنهاد می شود مراسم بزرگداشتی در روز معمار (3 اردیبهشت) توسط شهرداری با همکاری فرمانداری ویژه، شورای اسلامی، اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان نظام مهندسی و گروه معماری یکی از دانشگاه های شاهرود برگزار شود و تندیس این مرد بزرگ در ورودی پارک بلوار که خود طراحی و اجرا نموده، ساخته و رونمایی گردد.
برخی از جاذبه های طول مسیر:
پارک تاریخی بلوار
پارک بلوار در ورودی شاهرود از سمت مشهد در مسیر خیابان فردوسی -که در گذشته به نام بالاخیابان نامیده می شده- قرار دارد. این پارک در سال 1344هـ .ش توسّط حاج عبدالله معماریان در زمان شهرداری مرحوم صادقیان طرّاحی و ساخته شده است. به علّت توپوگرافی خاص، پارک به صورت پلّکانی با نمایی بسیار زیبا طرّاحی شده. درختان کهن سال میدان آزادی و مسیر خیابان فردوسی جلوة بسیار زیبایی به این منطقه داده است.
راه آب قدیم شـاهرود
اثر تاریخی راه آب در واقع کانال انتقال آب بوده که به صورت خشکه چینی با سنگ کوهی در ارتفاع هزار و 395 متری از سطح دریا، از سرچشمه به محلۀ تاریخی بیدآباد؛ در دورۀ قاجار احداث شده است. در حال حاضر حدود 520 متر طول از این راه آب قدیمی به عرض یک متر و نیم الی 2 متر و نیم و به ارتفاع حداکثر 2 متر و نیم باقی مانده است.
قسمت هایی از این اثر تاریخی سالم و به فرم اولیه باقی مانده لیکن قسمت های زیادی از این مسیر که بالغ بر 2 کیلومتر برآورد می شود؛ بر اثر گذشت زمان و عوامل جوی تخریب شده است.
این سازه در نوع خود کم نظیر بوده و اجرای طولانی در دامنه رشته کوهی آهکی با شیب زیاد از اهمیت زیادی برخوردار است. این اثر تاریخی نشان از پیشرفت، تخصص و توجه ویژه گذشتگان شاهرودی به صنعت آب است که نیازمند مرمت، حفظ و نگهداری است. به همین دلیل این راه آب در تاریخ 30 تیر ماه 1384 به شمارۀ 12274 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
برج دیده بانی
بر فراز کوه مشرف به مسجد جامع برجی مخروبه به ارتفاع 5 متر وجود دارد که در گذشته جهت دیده بانی عبور کاروان ها و اعلام حمله اقوام غارتگر استفاده می شده اما بر اثر گذشت زمان و عدم رسیدگی در حال نابودی است. بد نیست با اندک هزینه ای مرمت و احیاء شده و با محوطه سازی در اطراف آن، به مکانی تفریحی و گردشگری تبدیل نمود.
مسجد جامع شاهرود
مسجد جامع شاهرود، قدیمی ترین بنای موجود در شهر می باشد که قدمت آن با توجّه به کتیبه های گچی (به خطّ ریحان) به دست آمده از بالا سر محراب، به دورة ایلخانی بر می گردد. این مسجد شامل یک شبستان اصلی (ایوان) و دو شبستان شرقی و غربی در مجاور آن است. مساحت مسجد ۴۵۰ متر مربّع و شالودة بنا از سنگ لاشه و گنبد ها از خشت خام و پلان آن به صورت مستطیل و مشتمل بر 9 گنبد می باشد. در مجاورت مسجد و در ضلع شرقی آن، آب انبار قرار دارد.
پارک شهدای محراب
پارک شهدای محراب در سال 1346 هـ . ش به وسیلة حاج عبدالله معماریان و در زمان شهرداری مرحوم صادقیان احداث گردیده است. این پارک در انتهای خیابان شهید صدوقی (مزار) قرار گرفته و با توجّه به فضاهای اطراف، از جمله استادیوم ورزشی تختی و محوطّة پارک جنگلی آبشار، موقعیّت بسیار خوبی دارد. ویژگی مهمّ آن وجود درختان تنومند و شاداب چنار، زبان گنجشک و کاج می باشد. نهر آب باغداران که از داخل پارک می گذرد به محیط شادابی خاصّی می دهد.
