از طهران تا تهران

هفته گذشته بزرگترین خانه تهران، کاخ "ثابت پاسال"، پس از کش و قوس‌های فراوان بین شهرداری و سازمان میراث فرهنگی، بالاخره تخریب شد.

 خانه‌ای که با متراژ 11 هزار و 847 متر، می‌توانست تاریخ شوم دوره پهلوی را تا ابد در ذهن مردم زنده نگهدارد، اما امروز اثری از این بنا در خیابان جردن وجود ندارد و قرار است به جمع ساختمان‌ها لوکس شهر اضافه شود تا هر چه بیشتر از هویت ایرانی-اسلامی فاصله بگیریم و تهران هرچه بیشتر به نیویورک و شانگهای شبیه‌تر شود.

تهران، قدمت زیادی ندارد. تاریخی ندارد که بخواهیم از آن دفاع کنیم. اما شاید پایتخت بودن دلیل محکمی برای ساخت تاریخ در این شهر هزار مشکل و هزار فرهنگ باشد.یکی از اقداماتی که می‌توان برای ساخت تاریخ در تهران انجام داد، حفاظت از بناهای با قدمت بالای 100 سال است. 

اصفهان و شیراز  با چنین هدفگذاری‌هایی امروز معروف‌ترین شهرهای ایران در دنیا شدند،‌اما امروز مسئولان تنها با بیان اینکه تهران قدمتی ندارد، از زیر بار مسئولیت حفاظت از آثار تاریخی این شهر شانه خالی می‌کنند.

همیشه پای پول در میان است

علیرضا محجوب نماینده مردم تهران، ری و شمیرانات در گفت‌وگو با خبرنگار خانه ملت، یکی از دلایل تخریب چنین بناهایی را وسوسه‌های اقتصادی عنوان کرد. او می‌گوید تهران قدمت زیادی ندارد و محله‌های تاریخی آن قابل توجه نیست با این حال به جای حفظ و نگهداری از آثار تاریخی، شاهد تخریب آنهاهستیم که آن هم به دلیل وسوسه‌های مالی است.

عضو کمیسیون اجتماعی مجلس به تخریب قدیمی‌ترین محله تهران اشاره کرد و توضیح داد: محله‌های قدیمی تهران انگشت شمار است. بهارستان، ارک و عودلاجان از محله‌های قدیمی پایتخت به شمار می‌روند که در سال‌های اخیر شاهد تخریب محله عودلاجان بودیم،‌آن نه با نگاه اقتصادی، بلکه این محله تبدیل به پناهگاهی برای معتادان و پخش مواد مخدر تبدیل شده بود.

به گفته این نماینده در محله عودلاجان، بناهای تاریخی که به لحاظ معماری از زیبایی خاصی برخوردار بود، وجود داشت اما تنها راه حل پاکسازی این محله تخریب کامل آن بود.

تعلق یک ساختمان تاریخی به دوره پهلوی توجیه تخریب آن نیست

شاید یکی از دلایلی  که مسئولان مانع تخریب خانه ثابت پاسال نشدند، تعلق داشتن آن به دوره پهلوی است اما محجوب اعتقاد دارد این نگاه درست نیست و تاکید می‌کند که تخریب بناهای تاریخی حتی اگر به دوره پهلوی دوم برگردد، روا نیست.

نماینده مردم تهران توضیح داد: اکثر آثار تاریخی تهران به زمان پهلوی دوم برمی‌گردد  و قدمتی بالای 200 سال ندارد، اما درست نیست خانه‌هایی که از زیبایی معماری برخوردار هستند و دارای آینه‌کاری‌های زیبا است تخریب شود.

اقدام سلیقه‌ای در حفظ و نگهداری از آثار تاریخی

در حالی که میراث فرهنگی نسبت به ثبت کاخ ثابت پاسال در آثار تاریخی اقدام نکرد و در نهایت شهرداری توانست این بنا را تخریب کند به رفتارهای سلیقه‌ای مسئولان مربوطه در زمینه میراث فرهنگی بر می‌گردد. محجوب با اشاره به این نکته از ماجرایی دیگر در زمینه میراث فرهنگی و آثار تاریخی، پرده بر می‌دارد.

به گفته این نماینده، میراث فرهنگی، ساختمان بیمارستان فیروزگر که مقابل خانه کارگر است را بنای تاریخی می‌داند در حالی که قدمت محله و منطقه کاملا مشخص است. او تنها دلیل رفتار دوگانه در مقابل کاخ ثابت پاسال و ساختمان بیمارستان فیروزگر را وسوسه اقتصادی می‌داند.

عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی تاکید کرد: شهرداری و میراث فرهنگی باید  پاسخ دهد چرا خانه روبه روی بیمارستان فیروزگر را آثار تاریخی می‌داند اما خانه ثابت پاسال که به دور پهلوی برمی‌گردد را تخریب می‌کند .

روحیه انقلابی نباید باعث تخریب آثار تاریخی شود

 عضو هیات رئیسه فراکسیون میراث فرهنگی مجلس در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی خبرگزاری خانه نیز به رفتارهای دوگانه مسئولان در این زمینه اشاره کرد .

ابوذر ندیمی این رفتار را مربوط به روحیه انقلابی افراد می‌داند و توضیح داد: بسیاری تصور می‌کنند باید تمام آثار تاریخی که به دوره پهلوی بر می‌گردد تخریب شود،‌ اما این رفتار درست نیست ما با حفظ این آثار می‌توانیم تاریخ را در ذهن مردم زنده نگهداریم.

میراث فرهنگی سیاست‌های کلی گردشگری را از رهبر انقلاب درخواست کند

سخنگوی فراکسیون میراث فرهنگی و گردشگری تنها راه پایان دادن به تخریب آثار تاریخی در تهران و شهرهای دیگر که به دوره پهلوی بر می‌گردد را در دریافت سیاست‌های کلی گردشگری از مقام معظم رهبری عنوان کرد و گفت: رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، از مقام معظم رهبری درخواست کند تا ایشان سیاست‌ها گردشگری و میراث فرهنگی را تدوین کنند، تا در آینده با اختلاف اعقاید و نظرهای مسئولان شاهد تخریب‌ خانه‌های تاریخی نباشیم.

آثار تاریخی درآمدزا هستند

در ادامه ندیمی به ثروت آفرینی بناهای تاریخی اشاره کرد و ادامه داد:‌مجلس و دولت تلاش دارند راه‌های مختلفی برای عدم وابستگی به درآمد نفتی را شناسایی کنند. یکی از این راه‌ها، توسعه صنعت گردشگری به وابسته آثار تاریخی است. اما ما در ایران به جای آنکه از این مکان‌ها برای درامد زایی استفاده کنیم، تنها به فکر نابودی آنها هستیم.در حالی که کشورهای دنیا تمام آثار تاریخی که دوره‌های ظلم و ستم بر می‌گردد را حفظ و به واسطه آنها گردشگران خارجی را جذب می‌کنند.

نوشدارو پس از مرگ کاخ

در شبکه‌های اجتماعی، مخالفت‌هایی در مقابل تخریب کاخ ثابت پاسال شکل گرفت اما این موج نتوانست وسوسه مالی و تجاری تخریب بزرگترین خانه تهران را غرق کند. با این حال باعث تغییر و تحولات در دیوان عدالت و واکنش سازمان نظام مهندسی شود.

رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران، در نامه‌ای خواستار رسیدگی به پرونده‌ مسببان این گونه تخریب‌ها شده و افزوده است: «سازمان میراث فرهنگی موظف است با رسیدگی هر چه سریع‌تر به موضوع تخریب بنای مذکور، با هدف حفاظت از بنای تاریخی پایتخت، همکاری‌ها و تعاملات خود را با سایر نهادهای دولتی گسترش دهد 

در پایان این نامه هم علاوه بر محکوم کردن تخریب این بنا، تاکیده شده است:«ا از همین رو به جاست که مسئولان و نهادهای تصمیم گیرنده و قانون‌گذار شهر تهران، برای حفظ این سرمایه‌ی ملی، در برنامه ریزی شهری تجدیدنظر کنند. بنابراین سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران، علاوه بر محکوم کردن تخریب این بنا، آن را ضربه‌ای جبران‌ناپذیر به فرهنگ معماری قلمداد کرده و از مسئولان امر تقاضای ثبت این بنا در فهرست آثار ملی کشور و رفع کاربری این ساختمان به عنوان مختلط تجاری، اداری، مسکونی در طرح تفصیلی جدید شهر تهران را خواستار است.»

همچنین شعبه‌ یک دیوان عدالت اداری نگاهش را به میراث فرهنگی تغییر داد.  در طول چند سال گذشته با شکایت هر یک از مالکان خانه‌های تاریخی یا حتی همسایگان‌شان در تهران و دیگر شهرهای کشور، دیوان عدالت اداری در بیشتر مواقع با استنادهایی رأی به خروج بناهای تاریخی از فهرست آثار ملی می‌داد، رأیی که در نهایت منجر به تخریب این خانه‌های ارزشمند با معماری‌ها و تزئینات منحصربه‌فردشان منجر می‌شد.

در این زمینه بحث بسیار بوده و در طول چند سال گذشته، طرفین با استدلال‌ها و اشاره به قوانینی هریک نظر خود را صادق می‌دانستند. اما به نظر می‌رسد با تغییر قاضی این شعبه که معمولا شکایت‌های مربوط به حوزه‌ میراث فرهنگی در آن مطرح می‌شود، یک تغییر نگاه در این واحد به وجود آمده است.

رجبعلی خسروآبادی مدیر کل اداره‌ میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران ابراز امیدواری کرد که با انتصاب قاضی جدید «امجدی» نگاه در این حوزه بهتر و رأی‌هایی که درباره‌ پرونده‌های میراث فرهنگی صادر می‌شود، با نگاه جدید، مناسب‌تر و امیدوارکننده‌تر ابلاغ شود.

مرگ تدریجی تهران/پایتخت شمایل تاریخی خود را از دست می دهد

 در شرایطی که تهران قدم به قدم به مرگ بی هویتی نزدیک می‌شود، اصفهانی‌ها همچنان برای اینکه نصف هنرهای جهان را در خود جای دهند به فکر ترمیم و بازسازی آثار تاریخی خودهستند. در تهران شهرداری حکم به تخریب آثار تاریخی می‌دهد و در اصفهان، شهرداری خواهان مرمت نقش جهان می‌شود.

بزرگترین خانه تهران که اشیای بکار رفته به آن در سال 57، 15 میلیون دلار قیمت‌گذاری شده است، با اجازه شهرداری تخریب می‌شود. اصفهانی‌ها با بازسازی مدرس دالفنون در حفظ و نگهداری شهر خود تلاش می‌کنند اما در تهران با تخریب خانه‌های تاریخی و ساخت ساختمان‌های تجاری، مرگ تدریخی تاریخی تهران را رقم می‌زنند.

بعد از خبر تخریب کاخ ثابت پاسال، ترک برداشتن گنبد حسینه ارشاد، نشان از نفس‌های آخر هویت تهران است.ساخت و ساز در اطراف این حسینه باعث شده است ترک بزرگ و قابل مشاهده‌ای در گنبد آن ایجاد شود.

نمایندگان تهران در گفت و گو با خانه ملت تاکید دارند که باید وجهه تارخی تهران حفظ شود. جدول زیر اظهارات وکلای ملت از تهران، ری، شمیرانات و اسلامشهر را در گفت و گو با خانه ملت نشان می دهد: