چرا دولت پردرآمدها را حذف نمی کند؟

در دوران دولت احمدی نژاد، طرح تحول اقتصادی در زمان خود بسیار چشمگیر و شامل چند پروژه بزرگ می شد. یکی از مهمترین پروژه های این طرح، هدفمند کردن یارانه ها بود که سرانجام پس از کشمکش های فراوان دولت و مجلس بر سر قانون هدفمندی نهایتا به تصویب رسد و دولت موظف به اجرای آن شد. اگر چه به هیچ وجه دولت احمدی نژاد این مصوبه را لایحه دولت ندانست؛ بلکه معتقد بود این لایحه تبدیل به طرح مجلس شده است. اما در نهایت این طرح را اجرا نمود.

به گزارش «تابناک»؛ با روی کارآمدن دولت یازدهم، اگرچه این دولت نیز در مبارزات انتخاباتی اعلام کرده بود که پرداخت یارانه های نقدی را به روش قبلی ادامه خواهد داد؛ اما پس از چندی به این نتیجه رسیدند که ادامه روش قبل برای دولت امکان پذیر نیست.

در نهایت دولت یازدهم تصمیم به اجرای مرحله دوم هدفمندی یارانه ها گرفت. دولت در بودجه ۹۳ نیز مکلف شد، ‌یارانه نقدی را بنا بر تعیین سقف درآمدی و با شناسایی غیر نیازمندان تنها به گروه‌های هدف در راستای عدالت اجتماعی پرداخت کند.

دولت اعلام کرد ، ‌در فاز دوم هدفمندی، افراد ثروتمند را شناسایی می‌کند و در صورتی که برای دریافت یارانه ‌نام‌نویسی نیز کنند، از فهرست یارانه‌بگیران حذف می‌شوند. اما همچنان این روند ادامه دارد و یارانه ها نیز به همه افراد به صورت مساوی پرداخت می شود.

در همین رابطه دکتر حسین راغفر کارشناس مسائل اقتصادی به بررسی علل عدم رغبت دولت در حذف یارانه بگیران پردرآمد پرداخته است.

دولت در مرحله دوم هدفمندی یارانه از مردم خواست که داوطلبانه انصراف دهند؛ ولی این طرح شکست خورد. این دولت نیز فعلاً یارانه ها را به صورت یکسان به همه مردم پرداخت می کند. به نظر شما دولت چرا علی رغم قول هایی که می داد اما هنوز این روند را ادامه داده است؟

در هر صورت دولت یک فرصت مهمی را برای کاهش یارانه بگیران از دست داده است. تصور دولت بر این بود که می تواند منابع را تامین نماید اما این اتفاق نیفتاد. بعضی ها به موضوع کاهش یارانه بگیران از منظر سیاسی نگاه می کنند. شاید آنها تصور کنند که حذف یارانه بگیران روی وضعیت محبوبیت دولت اثر منفی بگذارد. اگر دولت ها چنین بیاندیشند؛ قطعاً هیچ راه حل منطقی برای اقتصاد کشور وجود نخواهد داشت.

متاسفانه دولت فرصت مناسبی را که در افکار عمومی آماده شده بود، برای اینکه تعداد زیادی از کسانی که استحقاق دریافت یارانه ندارند را حذف کند، از دست داد. در واقع تدوام سیاستی که تکرار سیاست های دولت قبلی بود کار بسیار بزرگی بود که این دولت انجام داد. دولت امروز به دلیل کاهش درآمدهای نفتی یک فرصت بزرگ را از اقتصاد ملی گرفته است و این فقط مسئله این دولت نیست. دولت قبل هم این کار را کرد که آثار منفی آن روی تولید اشکار بود.

امرزو دولت بالغ بر 42 تا 43 هزار میلیارد تومان در سال یارانه پرداخت می کند. طبیعتاً موارد عمده ای از این منابع به افرادی پرداخت می شود که استحقاق دریافت آن را ندارند؛ ان هم منابعی که می تواند مصروف تولید و اشتغال در کشور یا اینکه نیازهای آموزشی جمعیت کثیری از کشور را فراهم کند. همه این ها عملا تحت الشعاع بحث شیوه غلط پرداخت یارانه است.

به نظر شما آیا اقدام دولت یازدهم در ارائه پرسش نامه برای حذف کافی نبود؟

از ابتدا مشخص بود که این سیستم شکست خواهد خورد. برنامه ای که دولت تحت عنوان هدفمندی مطرح کرد و چه پرسش نامه غلطی را که در جامعه توزیع کرد همه کارهای غلطی بود. بر اساس این پرسش نامه آماری که دریافت می شد؛ اطلاعاتی جهت دار است و قابل استناد برای محاسبه نیست. بنابراین نمی توان بر اساس آن عمل کرد و متاسفانه دولت به اخطارهایی که داده می شد، توجهی نکرد.

آیا مشکلات ارزی پیش آمده برای کشور می تواند تبعات ادامه روند موجود را افزایش دهد؟

امروز کشور با مشکلات جدی درآمدهای ارزی روبرو است و این مشکل طبعا سال اینده بدتر هم خواهد شد. دولت امروز ناگزیر از اتخاذ تصمیم است. البته متاسفانه نشانه ناتوانی مجلس و دولت در اتخاذ تصمیم های اساسی برای کشور مشخص است. این در حالی است که زمزمه فاز سوم یعنی فاز مرحله فوق افزایش قیمت های حامل های انرژی در دستور کار دولت قرار گرفته است. به نظر می رسد که دولت ساده ترین راه ولی پرهزینه ترین راه را برای اقتصاد کشور دنبال می کنند و این یک خطر بسیار جدی است. دولت ها ناتوان از این هستند که بتوانند تصمیمات جدی و اساسی بگیرند که حاصل منافع ملی باشد. در واقع بیش از هر چیزی نگران مسائل و وجه سیاسی هستند. در حالی که قطعاً این روش جواب نمی دهد و به وجهه دولت ها آسیب جدی خواهد زد. اگر دولت ها تصمیمات اساسی اتخاذ کنند و این کار در جهت منافع ملی باشد و در خدمت تولید قرار بگیرد، طبیعتاً می تواند موجب جلب اعتماد بخش های مختلفی از مردم و فعالین اقتصادی شود. این اعتماد می تواند موجب جلب سرمایه های بیشتر به جامعه و اقتصاد کشور شود.

متاسفانه تصمیمات که دید محدودی دارند و نگاه شان به حداکثر شش ماه و یک ساله است؛ نمی تواند مشکلات اقتصاد ایران را درک و از طرف دیگر برای آن راه حل مناسبی اتخاذ کند. ضمن اینکه متاسفانه بایستی عرض کرد که دولت ها یکی از دلایل محافظه کار شدنشان به موقعیت اقتصادی و اجتماعی اعضا کابینه بر می گردد. به هر صورت متاسفانه بسیاری از تصمیم گیران اقتصادی کسانی هستند که صاحب منافع هستند و افرادی هستند که خودشان یا شرکت دارند و یا فعالیت های تجاری و اقتصادی می کنند و طبیعتاً تمایلی به اتخاذ تصمیماتی که منافع خود آنها ممکن است اسیب بخورد ندارند، ولو اینکه منافع عمومی و اجتماعی و مردم را تامین کند. این به نظر یکی از مشکلات اساسی است. منافع افرادی که در دورن دولت هستند در تعیین سیاست های اقتصادی و اجتماعی کشور خیلی تعیین کننده است. به همین دلیل است که ما هر روز دچار مشکلات عمیق تری در اقتصاد خواهیم شد.

به نظر شما راه حل حذف یارانه چیست؟

راه حل خیلی دقیقی برای شناسایی گروه های مختلف درآمدی وجود ندارد. اما راهکارهایی برای آنهایی که صلاحیت دریافت یارانه را دارند وجود دارد. به سهولت می شود این کار را کرد. آمار نظام اماری کشور به اندازه کافی قابل اتکا هست که گروه های پایین درآمدی شناسایی شوند. گروه هایی پایین درآمدی بعد از شناسایی و رتبه بندی خانوارها براساس ویژیگی های خانوارها می توانیم تعیین کنیم به چه جمعیتی از این خانوارها باید یارانه پرداخت شود.

قطعاً هیچ جای دنیا پرداخت یارانه نقدی یک امر دائم نیست. این طور نیست که مادام العمر به افراد یارانه بپردازند. به همین دلیل تمام کسانی که در نظام های پیشرفته یارانه دریافت می کنند؛ بایستی در زمان های مشخص برای اثبات واجد شرایط بودن فرم های مربوطه را تکمیل کنند. منابع عمومی می تواند مصروف توسعه کشور، ایجاد شغل و اشتغال برای جوان ها شود. این در حالی است که امروزه این ها مصروف ملاحضات سیاسی می شود و از بین می رود و فرصت های رشد اقتصادی و اجتماعی را از جامعه می گیرد. این یارانه ها و این نوع نگاه سیاسی به مسائل اقتصادی کشور عوارض بسیار هولناکی برای کشور دارد. این محافظه کاری افراطی که در دولت ها وجود داشته و دارد یکی از موانع اصلی حل مسائل اقتصادی کشور است.

آیا این اقدام شدنی است؟

راه حل منطقی و بسیار روشن و شفاف وجود دارد. کافی است که پرسش نامه مناسبی تهیه شود. البته نمی شود که فقط بر اساس اراء غیر کارشناسی افرادی که در درون قدرت هستند پرسش نامه تهیه شود. همه جای دنیا پرسش نامه ها مشخص و متناسب با نظام آماری آنها این پرسش نامه تهیه و توزیع می شود. در حالی که در کشور ما متاسفانه این اقدام صورت نگرفته است و پرسش هایی هم که ارائه شده است مثل اینکه درامد شما چقدر است، بسیار ضعیف است. مشخص است در همه دنیا افراد درامد واقعی را نمی گویند و به همین دلیل 90 درصد از جمعیتی که پرسش نامه پر کرده اند، گفته اند ما کمتر از یک میلیون تومان حقوق می گیریم و یک درصد قابل توجهی هم گفتند که ما از کمتر از 600 هزارتومان درآمد داریم. به نظر من اولاً این اطلاعات واقعی نیست و حتی تعداد زیادی از افرادی که یارانه می گیرند شخصیت واقعی نیستند. روش های روشن و شفافی برای شناسایی کسانی که استحقاق دارند و کسانی که استحقاق ندارند وجود دارد . اما اراده لازم برای حل مسئله وجود ندارد. بنده به این نتیجه رسیده ام که تنها اراده سیاسی برای انجام این کار وجود ندارد.

همه این موارد نشان می دهد که اراده لازم برای حل مسئله وجود ندارد. اصلا یک اشتباه فاحش تاریخی صورت گرفته است و آن پرداخت مبالغ نقدی به اسم همه مردم کشور است. خیلی ها هستند که این یارانه را دریافت نمی کنند؛ ولی عملا تعداد جمعیتی که دریافت کننده است بیشتر از جمعیت کشور است. همه اعتراف دارند یک تعداد زیادی اسامی دریافت کننده کاذب وجود دارد و عملا آدم های آن وجود خارجی ندارند و به احتمال زیاد به صورت بلوکی ثبت نام شده است و این موارد قابل شناسایی است.

با توجه به موضوع کاهش درآمدهای ارزی که شما اشاره کردید؛ دولت در صورتی که نخواهد یارانه پردرآمدها را قطع کند. به نظر شما کسری بودجه را چگونه جبران خواهد کرد؟ این در حالی است که اقای باهنر نائب رئیس مجلس اعلام کرده است که در حال حاضر دولت ماهیانه 800 میلیارد توامان کسری دارد؟

خط فقر در ایران نشان می دهد که حداکثر جمعیتی که استحقاق دریافت یارانه دارند ان هم نه به یک نسبت و یک میزان حداکثر سی میلیون نفر است. یعنی نزدیک به 47 میلیون نفر یارانه به آنها تعلق نمی گیرد. این شیوه ای که عرض کردم شیوه روشنی است و از ابتدا هم مشخص بود که شیوه های که دولت مطرح کرده است جواب نمی دهد و قطعا شکست خواهد خورد کما اینکه امروز مسئله آن مطرح است. منتها اصرار بر اینکه کماکان این شیوه پرداخت شود قابل تامل است. دوم اینکه جامعه ای که با رکود روبرو است قرار است از چه کسی مالیات گرفته شود. اگر قرار است از تولید مالیات گرفته شود رکود بیشتر می شود. اگر قرار است از دلالی گرفته شود. سئوال این است که چرا تا به حال گرفته نمی شده است. البته خود دولت معتقد است که بین 40 تا 45 هزار میلیارد تومان فرار مالیاتی وجود دارد. ضمن اینکه مبالغ هنگفتی ظرفیت های مالیاتی وجود دارد که فعال نمی شود. از جمله انها مالیاتی است که مجلس اخیراً رد کرده است و آن مالیات عواید حاصل از سرمایه است.مثل اینکه افراد مسکن درست می کنند و سودهای بالای 60 تا 70 درصد ی دریافت می کنند بدون اینکه یک ریال هزینه کنند.

نظام اقتصادی و مسئولین اقتصادی حاضر نیستند تصمیمات اساسی اتخاذ کنند. در اقتصادی که افراد سودهایی بسیاری از ساخت و ساز به دست می اورند و یک ریال مالیات نمی پردازند. یکی از دلایل این بدبختی ها است.

به هر صورت این یک خطر بسیار جدی است و این امکان اینکه مسائل اقتصادی کشور به طور اساسی حل شود وجود ندارد. این قاعده و اصل در اقتصاد است. در اقتصادی که به فعالیت های غیر مولد پاداش داده می شود وقتی که شما فعالیت هایی مثل مستقلات و فعالیت های دلالی و واسطه گری و یا این که فروش دلالی میوه و اسطه گری میوه سودهای بسیار بالا دارد و یا اینکه فعالیت هایی ربوی بانک ها و موسسات مالی و اعتباری سودهای بسیار بزرگی دارد و همزمان اصلاً در چنین ساختار اقتصادی امکان فعالیت های مولد و تولیدی وجود ندارد. بنابراین این اقتصاد یک اقتصاد مبتنی بر فعالیت های غیر مولد است و این فعالیت ها در آن رشد خواهند کرد و با اقتصادی که فعالیت هایی غیر مولد پاداش می دهد در این اقتصاد رشد اقتصادی نمی تواند بر مبنای تولید صورت گیرد. اصلاً تولید شکل نمی گیرد و تولید هر روز تضعیف می شود.

بر طبق آنچه که وزیر صنایع اعلام کرده است 14000 هزار بنگاه تولیدی در ظرف 8 سال گذشته ورشکسته شده اند. چرا که پول در فعالیت هایی دیگر است. در حالی که اینها ورشکسته می شوند و با زیان فعالیت هاشان مواجه بوده اند. هم زمان فعالیت های ربوی سود های 60 و 70 درصدی برای بانک ها و موسسات مالی و اعتباری رقم می زند و بعد در فعالیت هایی مثل ساخت و ساز مسکن و مستقلات و دلالی ها سودهای زیادی می کنند.

باید مالیات گزاف بر فعالیت های غیر مولد بسته شود تا سود حاصل از این فعالیت ها کاهش یابد و به سمت تولید حرکت کنیم.