تلاش جدید کشورهای عرب خلیج فارس برای مقابله با نفوذ ایران

در شرایطی که مذاکرات هسته‌ای ایران و چشم‌انداز حصول توافق نهایی میان ایران و گروه ‌۱+ ۵، ‌مهم‌ترین نقطه تمرکز محافل تحلیلی بین‌المللی را شکل داده‌، نشانه‌ها حاکی از شکل‌گیری روند جدیدی از تحولات در منطقه خاورمیانه است که تحت هدایت عربستان، در راستای مقابله با افزایش نفوذ ایران در منطقه جهت‌دهی شده است.

به گزارش «تابناک»، خبرگزاری «رویترز» در مطلبی به تحلیل اقدام اخیر سه کشور عربستان، امارات و بحرین در بازگرداندن سفرای خود به قطر پرداخته و می‌نویسد، کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس در تلاشند ضمن ترمیم شکاف‌های ایجاد شده میان خود، اتحاد سابق خویش را احیا کرده و بیش از هر چیز، موازنه‌ای در مقابل ایران برقرار کنند.

عربستان سعودی، امارات و بحرین، در جریان جلسه‌ای در روز یکشنبه، با بازگرداندن سفرای خود به قطر موافقت کردند. در همین حال، تصویری از شیخ تمیم، امیر جوان قطر منتشر شده که وی را در حال بوسیدن سر ملک عبدالله، پادشاه سعودی در جریان نشست سران کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس نشان می‌دهد. تحلیلگران و دیپلمات‌ها می‌گویند، روند جاری بهبود روابط میان این کشور‌ها، بنا بر تصمیم ملک عبدالله بوده است.

عربستان، امارات و بحرین، سفرای خود را در ماه مارس از قطر فراخوانده بودند. در آن زمان، دلیل این اقدام، پایبند نبودن قطر به توافق‌نامه عدم مداخله کشورهای عربی در امور یکدیگر و همچنین حمایت این کشور از اخوان‌المسلمین عنوان شد که از سوی بسیاری از کشورهای عربی، یک تهدید بالقوه محسوب می‌شود.

مقامات عربی می‌گویند، چشم‌انداز بهبود روابط میان ایران و آمریکا ـ که مهم‌ترین متحد اعراب حاشیه خلیج فارس محسوب می‌شود ـ در پی حصول توافق هسته‌ای میان طرفین، همواره به عنوان یک دغدغه ثابت برای کشورهای عرب حاشیه خلیح فارس مطرح بوده است. با این حال، هرچند این عامل تأثیر مهمی در اقدامات مشترک آن‌ها دارد، ‌شاید دلیل فوری اقدام روز یکشنبه این سه کشور نبوده باشد.

در حقیقت، دلیل فوری و اصلی این اقدام، نگرانی از این مسأله بوده که در صورت عدم تلاش برای بهبود روابط، ممکن است روند تلاش‌ها از کنترل خارج شده و حتی منجر به تحریم نشست آتی شورای همکاری خلیج فارس شود که میزبانی آن را قطر بر عهده دارد. چنین اقدامی می‌توانست حتی به فروپاشی ساختار شورای همکاری خلیج فارس منجر شود.

در چهارچوب شورای همکاری خلیج فارس، یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های فعلی اعضا، وضعیت نابسامان امنیتی و بی‌ثباتی در سرتاسر منطقه، از جنگ در سوریه و عراق گرفته تا آشوب در یمن و لیبی و بی‌ثباتی در مصر و لبنان است. نخست وزیر کویت اخیراً با اشاره به همین موضوع گفته بود، در صورت عدم اتحاد میان کشورهای عربی، این کشور‌ها «در مقابل توفان‌ها آسیب پذیر» خواهند بود.

اما به هر حال، یکی از اهداف مهم کشورهای عربی منطقه از تلاش برای گردهمایی مجدد، مقابله با نفوذ ایران و به ویژه گسترش تشیع در منطقه است. یک منبع دپیلماتیک نزدیک مطلع از روند آشتی کشورهای عربی در این زمینه می‌گوید: «نگرانی درباره ایران و برنامه هسته‌ای این کشور، همواره وجود داشته و هرگز از میان نخواهد رفت».

این موضوع به ویژه در شرایط کنونی که مذاکرات هسته‌ای ایران و گروه ۱+ ۵ به مرحله حساسی رسیده و چشم‌انداز دستیابی به توافق نهایی جلوه‌گر شده، بیش از پیش اهمیت یافته است. سامی الفرج، مشاور امنیتی شورای همکاری خلیج فارس می‌گوید، حتی توافق‌نامه ژنو، با اینکه یک توافق مقدماتی بود، ‌سبب افزایش وجهه ایران شد. بر این اساس، کشورهای شورای همکاری باید مواضع خود را در مقابل ایران یکسان کنند و در این روند، زمان از اهمیت زیادی برخوردار است.

با این حال و با وجود تلاش‌های اخیر شکل گرفته از سوی عربستان، تحلیلگران بر این باورند که توافق اخیر میان قطر و سه کشور عربی مذکور، ‌هیچ ضمانتی برای دوام ندارد و دلیل آن نیز عمق پیوندهای قطر با گروه‌هایی چون اخوان‌المسلمین و همچنین تلاش این کشور برای ایفای نقش بر‌تر در منطقه است. بر این اساس، به نظر می‌رسد در آینده باز هم باید شاهد اختلاف نظر‌ها و تنش‌هایی میان کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس بود.