روند دشوار مذاکرات هسته‌ای و اهمیت «تصمیمات دقیقه نودی»

به گزارش «تابناک»، در حالی که تنها شش روز تا ‌۲۴ نوامبر و ضرب‌الاجل توافق نهایی هسته‌ای ‌مانده، همچنان هیچ یک از طرفین، ارزیابی دقیق و مطمئنی از چشم‌انداز ‌‌توافق ارائه نداده و گفت‌و‌گو‌ها در فضایی از بیم و امید در حال آغاز شدن است. با این حال، مجموعه تحلیل‌ها بیشتر بر فضایی کم و بیش خوش‌بینانه تأکید دارد و بحث «شکست» مذاکرات کمتر مطرح می‌شود.

امروز و در آستانه مذاکرات، مصاحبه‌ای از محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران منتشر شده که ‌۲۴ نوامبر را روز پیروزی ملی برای جمهوری اسلامی ایران دانسته است. به گفته وی، حتی در صورتی که در روز موعود به دلیل زیاده‌خواهی‌های طرف غربی توافق حاصل نشود، دنیا خواهد فهمید که جمهوری اسلامی در پی دستیابی به راه حل، تعامل سازنده و درک مشترک است و هرگز حقوق، عزت و شرف خود را‌‌ رها نخواهد کرد.

در همین حال، در برخی مطبوعات و رسانه‌های غربی، اظهاراتی از مقام‌های آمریکایی منتشر شده که در بیان ارزیابی‌های خود، از یک سو بحث درباره تمدید دوره زمانی مذاکرات را در شرایط کنونی رد کرده‌اند و از سوی دیگر، موفقیت مذاکرات را به ‌تصمیمات مهم سیاسی منوط دانسته‌اند. البته در این میان، نماینده آمریکا در آژانس در تلاشی برای انداختن توپ به زمین ایران، نسبت به روند همکاری‌های ایران و آژانس ـ که می‌تواند عاملی تعیین کننده در مذاکرات سیاسی باشد ـ ابراز «ناامیدی» کرده است.
 
اما آنچه در گزارش‌ها و تحلیل‌های مختلف کم و بیش درباره آن اتفاق نظر وجود دارد، این است که مهم‌ترین موضوعات چالشی مورد بحث در مذاکرات، همچنان بحث بر سر حجم و گستره برنامه غنی‌سازی اورانیوم در ایران و در مقابل، شکل و روند برداشته شدن تحریم‌های موجود علیه ایران است. اختلاف نظرهای طرفین بر سر این موضوعات، مهم‌ترین عاملی است که تاکنون پیشرفت در مذاکرات را دشوار ساخته است.

با ‌وجود این، خط تحلیلی جدیدی که به ویژه از روز گذشته در میان رسانه‌ها و مطبوعات غربی به چشم می‌خورد، طرح این احتمال است که طرفین در آخرین دقایق مذاکرات، گزینه‌های خود برای جلب نظر طرف مقابل را مطرح کرده و با ‌تصمیمات سیاسی، در عمل توافقی را که انتظار آن می‌رود، شکل خواهند داد.

روزنامه «گاردین» در گزارشی تحلیلی که درباره مذاکرات جاری هسته‌ای منتشر کرده، این موضوع را به نقل از یک مقام ارشد آمریکایی ـ که نخواسته نامش فاش شود ـ مورد اشاره قرار داده و می‌نویسد، برخی تصمیمات مهم در مذاکرات، باید از سوی بالا‌ترین مقام‌های سیاسی دو طرف ـ به ویژه ایران و آمریکا ـ اتخاذ شود و این گونه تصمیمات معمولاً در انتهای کار گرفته خواهد شد؛ به عبارت دیگر، تصمیمات تأثیرگذار در روند مذاکرات در مرحله آخر و پس از بررسی همه جوانب از سوی پایتخت‌های دو طرف اتخاذ خواهد شد.

‌«بلومبرگ» نیز تحلیلی مشابه را مطرح کرده و به نقل از لیسی هیلی، مدیر بخش خاورمیانه و امور دفاعی در «مرکز کنترل تسلیحات» واشنگتن می‌نویسد: «من انتظار ندارم که تا آخرین لحظه، پیشرفت چشمگیر و قابل توجهی اتفاق بیفتد».

بلومبرگ همچنین به توسعه حمایت از تیم مذاکره کننده هسته‌ای ایران در داخل کشور طی روزهای اخیر اشاره کرده است.

در ‌‌نهایت، موضوع دیگری که درباره آن اتفاق نظر کلی وجود دارد، اینکه در حال حاضر، هیچ یک از طرفین خواستار شکست مذاکرات نیست، به ویژه با توجه به راه دشواری که طی یک سال اخیر و پس از ‌توافق مقدماتی ژنو پیموده شده است. در این میان، این موضوع که آیا مذاکرات در همین دور به نتیجه رسیده و یا بار دیگر دوره زمانی آن تمدید شود، بحثی است که به روند گفت‌و‌گوهای جاری و به ویژه موضع‌گیری‌های طرف غربی درباره بحث غنی‌سازی و تحریم‌ها بازمی‌گردد.