الزامات عزاداری‌ها در ماه محرم

از امروز ماه محرم و ایام عزاداری امام حسین(ع) شروع شده است. از دیرباز تاکنون ایرانیان در مقام بزرگداشت شهادت سومین امام خود عزاداری می‌کنند. در سرزمین‌های اسلامی و به ویژه ایران اولین باری که عزاداری برای امام سوم شیعیان مرسوم شد در سالگرد حادثه عاشورا در زمان حکومت خاندان آل بویه بود. آل بویه از خاندان اصیل ایرانی و شیعی مذهب ساکن منطقه دیلمان ایران بودند. تا پیش از آن عصر شیعه قدرت سیاسی را در دست نداشت و با به قدرت رسیدن آل بویه، شیعیان توانستند عزاداری علنی داشته باشد.

به گزارش آرمان، اولین دسته‌های عزاداری در خیابان‌ها با مرثیه‌خوانی و مقتل‌خوانی عزاداری می کردند. در دولت صفویه شکل دیگری از عزاداری همراه با اسب و شمشیر و کتل و سنج و طبل مرسوم و پس از آن زنجیرزنی نیز به این مراسم اضافه شد. تاریخ شناسان معتقدند، سینه‌زنی با نظم خاص و راه افتادن دسته به خیابان‌ها در دوره صفویه رواج پیدا کرده است. 

دوران قاجار سرآغاز برآمدن سبک و شیوه‌های نوینی در مراسم عزاداری محرم و عاشورا بود. در این دوران نوع جدیدی از عزاداری به نام «شبیه‌خوانی» به مراسم اضافه شد و امروزه هم شاهد انواع و اقسام عزاداری‌ها در شهرهای مختلف کشور، با فرهنگ‌های مختلف هستیم.

در عصر حاضر، همزمان با شروع ماه محرم عزاداران اقدام به برپایی تکایا و برگزاری عزاداری در حسینیه‌ها و هیأت‌ها می‌کنند. آن چیزی که در این میان مهم است توجه به حقوق شهروندی است. چرا که، در طول تاریخ اسلام عزاداری به عنوان آئینی بزرگ و ارزشمند، خواسته یا ناخواسته، مغرضانه یا از روی گمراهی به تحریف کشیده شده و سنت‌های نادرستی را در برخی از مراسم‌ عزاداری به وجود آورده و عزاداری را با آسیب‌های جدی‌ روبه‌رو کرده است.از این رو، هیات‌های مذهبی و دسته‌جات عزاداری باید به این نکته توجه داشته باشند که ابهت و عظمت برگزاری مراسم‌ عزاداری مربوط به ایجاد راهبندان‌های سنگین و یا فراهم ساختن مزاحمت برای تردد مردم نیست بلکه باید به گونه‌ای به حرکت خود ادامه بدهند که در رفت و آمد مردم خللی ایجاد نشود. 

در این راستا، چندی پیش، رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی تهران بزرگ گفت: طبق سال‌های گذشته باتوجه به فرارسیدن ماه محرم پوشش کامل پلیس در تمام نقاطی که مراسم عزاداری به ویژه نقاطی که هیأت‌ها و حسینیه‌ها بزرگی مراسم دارند را داریم و از تمام توان برای تسهیل در تردد خودروها در ایام محرم استفاده می‌کنیم و ماموران ما تا پایان مراسم حضور دارند و با هماهنگی‌های صورت گرفته با مسئولان هیأت‌ها یک نفر به عنوان انتظامات تعیین شده است. نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران نیز در آستانه فرارسیدن ماه محرم الحرام اطلاعیه‌ای صادر کرد.در این اطلاعیه بر جلوگیری از انجام اعمال خرافی و دور از شأن اسلام، خودداری از نصب هرگونه داربست در معابر عمومی که موجب مسدود شدن خیابان یا کندی عبور و مرور می‌شود، رعایت حال بیماران و افراد مسن و... تاکید شده است. در این رابطه چندی پیش هم وزارت بهداشت اطلاعیه‌ای را در رابطه با بهداشت نذری و ظروف مرتبط با آن برای هیأت‌ها و تکایا صادر کرده بود.

رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس می گوید: عزاداری‌های مذهبی باید به صورت علمی صورت گیرد و ضمن ابراز ارادت به ائمه اطهار در کمال سادگی باشد. برای رسیدن به این مهم می‌توان از عزاداری های صحیح که مورد تایید آیات عظام و مراجع تقلید است، الگوبرداری کرد.محسن علیمردانی می‌افزاید: متاسفانه گاهی شاهد این موضوع هستیم که در عزاداری‌ها ارکان اصلی فدای ظواهر و حاشیه‌ها می‌شود. در سال های اخیر شاهد آن بوده‌ایم که حواشی به متن ترجیح داده شده است. از این رو، در عزاداری‌های ماه محرم باید حواسمان باشد که چنین اتفاقاتی نیفتد چرا که، اصل این عزاداری‌ها به دلیل حس نزدیکی به ائمه است.او تصریح می کند: عزاداری‌هایمان گاهی با سد معبر و ایجاد مزاحمت برای دیگران و انجام اعمال غیرطبیعی همراه می‌شود که با اصل و ماهیت عاشورا و واقعه کربلا مغایرت دارد.علیمردانی ادامه می دهد: برای یافتن راه صحیح باید به نظر مراجع و علما احترام بگذاریم. مسئولان مربوطه هم باید با مطالعه بر روی فرهنگ عاشورا، در این زمینه سیاست‌های مناسب اتخاذ کنند تا در درازمدت به یک الگوی مناسب برسیم.

یک پژوهشگر دینی نیز در این باره می‌گوید: آنچه  مسلم است وقتی به ماه محرم و واقعه کربلا می‌اندیشیم باید بیشتر متوجه زیرساخت‌ها باشیم تا ظواهر امر. فاطمه راکعی ادامه می‌دهد: تفکر در رابطه با چرایی وقوع این واقعه آموزه‌های مفیدی را برای ما به همراه دارد. با تعمق در رابطه با این اقدام امام حسین(ع) درمی یابیم که هدف این امام معصوم مبارزه با خرافات و خدشه‌هایی بود که به دین اسلام و آموزه‌های جد بزرگوارش وارد شده بود.او می افزاید: اما، در حال حاضر شاهد این موضوع هستیم که عده‌ای از عزاداری‌هایمان هم با همین خرافه‌ها انجام می‌گیرد. حال آنکه تمام آموزه‌های دین اسلام حول محورهای اخلاقی است. چیزی که باید به آن توجه شود این است که در عزاداری‌های ماه محرم اصول اخلاقی چه میزان رعایت می‌شود. راکعی می‌پرسد: انجام اعمالی از قبیل قمه زنی، ایجاد سر وصدا و مزاحمت برای شهروندان و کارهایی از این قبیل تا چه حد با اخلاقیات همخوانی دارد؟ از این رو، عزاداران عزیز برای نشان دادن علاقه خود به امام حسین(ع) و یاران با وفایش باید مواظب باشند به بیراهه نروند.