نگاه شما: چرا معلمي شغل انبياء است؟
بخش «نگاه شما» برای ارائه و معرفی «نگاه» مخاطبان «تابناک» به همه موضوعات است. هر مخاطب «تابناک» می‌تواند با مد نظر قرار دادن شرایط همکاری با این بخش، «نگاه» خود را ارسال کند تا در معرض دید و داوری دیگر مخاطبان قرار گیرد.
محمد حسن حسني شلماني در مطلب ارسالی برای «نگاه شما» نوشت:
در آستانه ماه مهر و يا در هفته معلم معمولاً شعرسرايي‌ها در بزرگداشت مقام معلم افزايش مي‌يابد و حتي مسئولين نيز بجاي عمل، به اين مقوله مي‌پردازند. در قرآن كريم به آنان كه قول حسنه‌اي را مي‌شنوند و از آن قول پيروي عملي مي‌كنند، بشارت داده و در ادامه اين افراد را هدايت شوندگان و خردمندان تلقي نموده است. آنچه در اسناد بالادستي چه در قرآن كريم و يا نهج‌البلاغه و آيات و روايات در گراميداشت مقام معلمي وجود دارد فراوان است. اما آنچه كه در شرايط حاضر مقام معلمي را در عين ارج نهادن به آن به مفهومي عملي تعبير نموده است اين جمله زيبا از حضرت امام راحل است كه شغل معلمي را به شغل انبياء قياس كرده‌اند.
سوالي كه مطرح مي‌شود اين است كه چرا امام شغل معلمي را به شغل انبياء تشبيه كرده است؟ چه ويژگيهاي مشتركي ميان شغل معلمي و ماموريت انبياء وجود دارد كه در ساير مشاغل ديده نمي‌شود؟ در اينجا قرار نيست كه قياس كليشه‌اي از شغل معلم ارائه داده شود چون براساس آيه‌اي كه در بالا اشاره شد( الذين يستمعون القول فيتبعون احسنه) بايد گفته زيبايي كه شنيده مي‌شود را در مقام عمل تبعيت كرد. اگرچه در صحيفه كلام امام و در تشریح مقام معلم و جایگاه آن در اسلام و قرآن نيز راهكار عملي از شغل معلمي ارائه داده است. ايشان مي‌فرمايند:
"هر چه شغل عظیم باشد، مسئولیت به همان مقدار بزرگ و عظیم است. معلم است که با ساختن خود، افراد را، کشور را پیش میبرد". بعبارتي چون شغل معلمي عظيم است ساختار ترسيم شده براي مسئوليت‌پذيري شغل معلمي نيز به‌همان مقدار بايد بنحوي باشد كه حرفه معلمي را بزرگ جلوه‌گر نمايد؛ و اين مهم با غني‌سازي شغلي معلم و توسعه شغلي معلمان امكانپذير است.
امام در جايي ديگر، معلمي را به ظل انبياء تشبيه كرده‌اند و معلمي را سايه حركت انبياء مي‌دانند. حال مقام انبياء چه ويژگي دارد كه امام با استفاده از آن ويژگي، اينگونه به مقام معلم عظمت داده است. انبياء افرادي هستند برگزيده كه تمام فكر و ذكر آنها هدايت بشر است و در تمام اوقات زندگي خود دغدغه هدايت بشر را برعهده داشته‌اند. بنابراين شغل معلمي نيز بر اين قاعده استوار است كه ذهن معلم و دغدغه معلم در تمامي ساعات زندگي خود متوجه شغل خود بايد باشد.
برخلاف سايرحرفه‌ها مانند پزشكان، مهندسان، بازاريان و سايرين كه مي‌توانند در ساعات غير كار حرفه‌اي خود بفكر كار خود نباشند اما معلم براي هدفي كه دارد مجبور است كه خود را همواره وفق كاري نمايد كه براي آن تعريف شده است. بنابراين سياستگذاريها براي شغل معلمي بايد به نحوي باشد كه معلم را در تمام اوقات مشغول به حرفه خود نمايد. مقام معظم رهبري نيز در ديدار با معلمان اشاره داشتند كه "ما [معلم ها] در سر کلاس، نه فقط درسی که می دهید، بلکه نگاهی که می کنید، اشاره‌ای که می‌کنید، لبخندی که می‌زنید، اخمی که می کنید، حرکتی که انجام می دهید و لباسی که می پوشید، بر روی دانش آموز اثر می گذارد. ما به خودمان که مراجعه می کنیم، عمیق ترین احساسات و عواطف و حالات خودمان را اگر ریشه یابی کنیم، در انتهای خط، یک معلم را مشاهده می کنیم." حال با اين بيان مقام معظم رهبري دانش‌آموزي را تصور كنيد كه معلم وي داراي شغل دومي غير از شغل معلمي است. همه ما كلاس اول خود را به ياد داريم كه معلم داراي چه مقامي در ذهن ما بود حال تصور كنيد اين دانش‌آموز معلم خود را در بعدازظهر و در محل خود در شغلي ديگر ببيند. يكي از دوستان از كودك خود مي‌گفت كه روز اول مدرسه به كلاس اول ابتدايي مي‌رود و هنگاميكه به خانه برمي‌گردد كيف و كتاب خود را با عصبانيت به بيرون مي‌اندازد و مي‌گويد به مدرسه نمي‌روم، چون معلم وي مرغ‌فروش محله آنان بوده. بنابراين معلمي كه بدليل مسائل زندگي ناچار به شغل دوم است نه آمادگي ذهني براي هدايت دانش‌آموز خود را دارا مي‌باشد نه دانش‌آموز وي احساسات و عواطف عميقي از معلم خود دريافت مي‌كنند.
آيا امام در قياس واژه انبياء و بيان عظمت مقام معلمي و دغدغه هدايت بشر داشتن، تنها مي‌خواسته انگيزه معلمان را بالا ببرد يا فراتر از آن اين جمله را براي سياستگذاراني كه به نحوي در حكم ستاد براي معلمان ايفاي نقش مي‌كنند نيز ارائه داده است. ايشان مي‌فرمايند: "مقدرات هر مملکتی به دست معلمهاست؛ و پیشرفت هر کشوری و عقبماندگی هر کشوری باز به دست معلمین است. معلم است که با ساختن خود، افراد را، کشور را پیش میبرد؛ و معلم است که اگر خدای نخواسته در پیش او انحراف حاصل‌بشود، کشور را خراب میکند." حال سياستگذاراني كه در حوزه ستاد آموزش و پرورش ايفاي نقش مي‌نمايند چگونه مي‌توانند معلمان را توانمند سازند كه فكر آنان در بعد از ساعات شغلي و حرفه‌اي خود چيزي جزء آموزش و هدايت دانش‌آموزان و ارتقاء فرهنگ جامعه خود نباشد؟
البته براي پاسخ به اين سوال تاكنون به مفاهيم خوبي دست يافته‌ايم كه مي‌تواند منجر به توسعه شغلي و غني‌سازي شغلي معلمان گردد؛ مباحثي چون تمركززدايي، مدرسه محوري مي‌توانند عاملي باشند براي توسعه شغلي و غني‌سازي شغلي معلمان؛ اما چون استراتژي بكار گرفته شده هماهنگ با هدف مورد نظر نيست تاكنون در حد تئوري‌پردازي و قلم‌فرسايي در اين زمينه باقي مانده است.
شايد مهمترين استراتژي براي مساله همان موضوعي است كه مقام معظم رهبري بعنوان شركتهاي دانش‌بنيان مطرح نموده‌اند. اگر سياستگذاريها در آموزش و پرورش بطوري ترسيم گردد كه مدارس بعنوان شركتهاي دانش‌بنيان به توليد دانش و علم بپردازند و مدارس در قالب اين شركتها بصورت تعاوني بين معلمان مديريت گردد بطوريكه مدارس بدنبال خودكفايي اقتصادي باشند و علاوه بر آموزش، در ساعات غيرآموزشي خود و با مشاركت دانش‌آموزان خود به توليداتي مانند نرم‌افزار و يا طرحها و برنامه‌هاي توليدي ديگر بپردازند؛ فرد شاغل در حرفه معلمي بدنبال توانمندسازي خود قرار خواهد گرفت و اين منجر به غني‌سازي و توسعه شغلي وي خواهد شد كه وي را پاسخگو براي انتقال توانايي خود به دانش‌آموزان مي‌نمايد؛ بدين نحو معلمان بر سرنوشت خود نظارت مي‌كنند و بي‌تفاوتي شغلي آنان كاهش مي‌يابد.
در آستانه ماه مهر و يا در هفته معلم معمولاً شعرسرايي‌ها در بزرگداشت مقام معلم افزايش مي‌يابد و حتي مسئولين نيز بجاي عمل، به اين مقوله مي‌پردازند. در قرآن كريم به آنان كه قول حسنه‌اي را مي‌شنوند و از آن قول پيروي عملي مي‌كنند، بشارت داده و در ادامه اين افراد را هدايت شوندگان و خردمندان تلقي نموده است. آنچه در اسناد بالادستي چه در قرآن كريم و يا نهج‌البلاغه و آيات و روايات در گراميداشت مقام معلمي وجود دارد فراوان است. اما آنچه كه در شرايط حاضر مقام معلمي را در عين ارج نهادن به آن به مفهومي عملي تعبير نموده است اين جمله زيبا از حضرت امام راحل است كه شغل معلمي را به شغل انبياء قياس كرده‌اند.
سوالي كه مطرح مي‌شود اين است كه چرا امام شغل معلمي را به شغل انبياء تشبيه كرده است؟ چه ويژگيهاي مشتركي ميان شغل معلمي و ماموريت انبياء وجود دارد كه در ساير مشاغل ديده نمي‌شود؟ در اينجا قرار نيست كه قياس كليشه‌اي از شغل معلم ارائه داده شود چون براساس آيه‌اي كه در بالا اشاره شد( الذين يستمعون القول فيتبعون احسنه) بايد گفته زيبايي كه شنيده مي‌شود را در مقام عمل تبعيت كرد. اگرچه در صحيفه كلام امام و در تشریح مقام معلم و جایگاه آن در اسلام و قرآن نيز راهكار عملي از شغل معلمي ارائه داده است. ايشان مي‌فرمايند:
"هر چه شغل عظیم باشد، مسئولیت به همان مقدار بزرگ و عظیم است. معلم است که با ساختن خود، افراد را، کشور را پیش میبرد". بعبارتي چون شغل معلمي عظيم است ساختار ترسيم شده براي مسئوليت‌پذيري شغل معلمي نيز به‌همان مقدار بايد بنحوي باشد كه حرفه معلمي را بزرگ جلوه‌گر نمايد؛ و اين مهم با غني‌سازي شغلي معلم و توسعه شغلي معلمان امكانپذير است.
امام در جايي ديگر، معلمي را به ظل انبياء تشبيه كرده‌اند و معلمي را سايه حركت انبياء مي‌دانند. حال مقام انبياء چه ويژگي دارد كه امام با استفاده از آن ويژگي، اينگونه به مقام معلم عظمت داده است. انبياء افرادي هستند برگزيده كه تمام فكر و ذكر آنها هدايت بشر است و در تمام اوقات زندگي خود دغدغه هدايت بشر را برعهده داشته‌اند. بنابراين شغل معلمي نيز بر اين قاعده استوار است كه ذهن معلم و دغدغه معلم در تمامي ساعات زندگي خود متوجه شغل خود بايد باشد.
برخلاف سايرحرفه‌ها مانند پزشكان، مهندسان، بازاريان و سايرين كه مي‌توانند در ساعات غير كار حرفه‌اي خود بفكر كار خود نباشند اما معلم براي هدفي كه دارد مجبور است كه خود را همواره وفق كاري نمايد كه براي آن تعريف شده است. بنابراين سياستگذاريها براي شغل معلمي بايد به نحوي باشد كه معلم را در تمام اوقات مشغول به حرفه خود نمايد. مقام معظم رهبري نيز در ديدار با معلمان اشاره داشتند كه "ما [معلم ها] در سر کلاس، نه فقط درسی که می دهید، بلکه نگاهی که می کنید، اشاره‌ای که می‌کنید، لبخندی که می‌زنید، اخمی که می کنید، حرکتی که انجام می دهید و لباسی که می پوشید، بر روی دانش آموز اثر می گذارد. ما به خودمان که مراجعه می کنیم، عمیق ترین احساسات و عواطف و حالات خودمان را اگر ریشه یابی کنیم، در انتهای خط، یک معلم را مشاهده می کنیم." حال با اين بيان مقام معظم رهبري دانش‌آموزي را تصور كنيد كه معلم وي داراي شغل دومي غير از شغل معلمي است. همه ما كلاس اول خود را به ياد داريم كه معلم داراي چه مقامي در ذهن ما بود حال تصور كنيد اين دانش‌آموز معلم خود را در بعدازظهر و در محل خود در شغلي ديگر ببيند. يكي از دوستان از كودك خود مي‌گفت كه روز اول مدرسه به كلاس اول ابتدايي مي‌رود و هنگاميكه به خانه برمي‌گردد كيف و كتاب خود را با عصبانيت به بيرون مي‌اندازد و مي‌گويد به مدرسه نمي‌روم، چون معلم وي مرغ‌فروش محله آنان بوده. بنابراين معلمي كه بدليل مسائل زندگي ناچار به شغل دوم است نه آمادگي ذهني براي هدايت دانش‌آموز خود را دارا مي‌باشد نه دانش‌آموز وي احساسات و عواطف عميقي از معلم خود دريافت مي‌كنند.
آيا امام در قياس واژه انبياء و بيان عظمت مقام معلمي و دغدغه هدايت بشر داشتن، تنها مي‌خواسته انگيزه معلمان را بالا ببرد يا فراتر از آن اين جمله را براي سياستگذاراني كه به نحوي در حكم ستاد براي معلمان ايفاي نقش مي‌كنند نيز ارائه داده است. ايشان مي‌فرمايند: "مقدرات هر مملکتی به دست معلمهاست؛ و پیشرفت هر کشوری و عقبماندگی هر کشوری باز به دست معلمین است. معلم است که با ساختن خود، افراد را، کشور را پیش میبرد؛ و معلم است که اگر خدای نخواسته در پیش او انحراف حاصل‌بشود، کشور را خراب میکند." حال سياستگذاراني كه در حوزه ستاد آموزش و پرورش ايفاي نقش مي‌نمايند چگونه مي‌توانند معلمان را توانمند سازند كه فكر آنان در بعد از ساعات شغلي و حرفه‌اي خود چيزي جزء آموزش و هدايت دانش‌آموزان و ارتقاء فرهنگ جامعه خود نباشد؟
البته براي پاسخ به اين سوال تاكنون به مفاهيم خوبي دست يافته‌ايم كه مي‌تواند منجر به توسعه شغلي و غني‌سازي شغلي معلمان گردد؛ مباحثي چون تمركززدايي، مدرسه محوري مي‌توانند عاملي باشند براي توسعه شغلي و غني‌سازي شغلي معلمان؛ اما چون استراتژي بكار گرفته شده هماهنگ با هدف مورد نظر نيست تاكنون در حد تئوري‌پردازي و قلم‌فرسايي در اين زمينه باقي مانده است.
شايد مهمترين استراتژي براي مساله همان موضوعي است كه مقام معظم رهبري بعنوان شركتهاي دانش‌بنيان مطرح نموده‌اند. اگر سياستگذاريها در آموزش و پرورش بطوري ترسيم گردد كه مدارس بعنوان شركتهاي دانش‌بنيان به توليد دانش و علم بپردازند و مدارس در قالب اين شركتها بصورت تعاوني بين معلمان مديريت گردد بطوريكه مدارس بدنبال خودكفايي اقتصادي باشند و علاوه بر آموزش، در ساعات غيرآموزشي خود و با مشاركت دانش‌آموزان خود به توليداتي مانند نرم‌افزار و يا طرحها و برنامه‌هاي توليدي ديگر بپردازند؛ فرد شاغل در حرفه معلمي بدنبال توانمندسازي خود قرار خواهد گرفت و اين منجر به غني‌سازي و توسعه شغلي وي خواهد شد كه وي را پاسخگو براي انتقال توانايي خود به دانش‌آموزان مي‌نمايد؛ بدين نحو معلمان بر سرنوشت خود نظارت مي‌كنند و بي‌تفاوتي شغلي آنان كاهش مي‌يابد.
