جنگ خاموش نفتی
گذشته از عربستان كه همواره سهم قابل ملاحظه‌اي در توليد و صادرات نفت داشته، آمريكا نيز توانسته است سهم خود را به طرز چشمگيري در توليد و عرضه نفت افزايش دهد بگونه‌اي كه درحال حاضر بايد اين كشور را بزرگترين توليد كننده نفت قلمداد كرد.
جمهوری اسلامی در سرمقاله امروز نوشت:
شرايط اين روزهاي بازار جهاني نفت بسيار پيچيده است و عوامل متعددي در تغيير دائم و پردامنه شرايط نقش‌آفرين هستند، عواملي كه بيش از هر زمان ديگري رنگ و بوي سياسي دارند.
آن گونه كه از شواهد و قرائن بر مي‌آيد، آمريكا و متحد نفتي‌اش عربستان سعودي تصميم گرفته‌اند با استفاده از ابزار قيمت نفت به كشورهايي كه در جبهه مخالف آنان قرار دارند، فشار وارد كنند. اين رويكرد آمريكا به اين خاطر است كه ايران و روسيه دو كشور مهم و تأثيرگذار در منطقه خاورميانه، اولويت‌هاي نخست ايالات متحده براي مهار و اعمال فشار هستند. از سوي ديگر نيز هر دو كشور به دليل ساختار اقتصادي خاص خود، وابستگي شديدي به درآمدهاي حاصل از نفت دارند بنابر اين آمريكايي‌ها اميدوارند با بهره‌برداري از ابزار قيمت نفت، ايران و روسيه را تحت فشار قرار دهند.
اين راهبرد خصوصاً در شرايطي كه ابزار تحريم‌ها بيش از پيش كارايي خود را از دست داده، مورد توجه دولت آمريكا قرار گرفته است. در نگاه نخست نيز به نظر مي‌رسد استفاده از ابزار قيمت نفت مي‌تواند تأثير مورد نظر را داشته باشد. طي سه ماهه اخير بهاي نفت حدود 25 درصد كاهش يافته و اين درحالي است كه سه كشور عمده و مهم توليد كننده نفت يعني عراق، ليبي و نيجريه به علت درگيري‌ها و مشكلات داخلي خود دچار افت توليد هستند و ايران نيز به علت تحريم‌هاي ظالمانه، سهم چنداني در بازار نفت ندارد. در شرايط عادي و بدون دخالت‌هاي سياسي، اين عوامل در كنار ورود به فصل سرما بايد به افزايش يا دستكم حفظ قيمت نفت منجر شود ولي آمريكا و عربستان با افزايش شديد توليد و عرضه نفت در بازارهاي جهاني عملاً قيمت را در مسير نزولي هدايت كرده‌اند.
گذشته از عربستان كه همواره سهم قابل ملاحظه‌اي در توليد و صادرات نفت داشته، آمريكا نيز توانسته است سهم خود را به طرز چشمگيري در توليد و عرضه نفت افزايش دهد بگونه‌اي كه درحال حاضر بايد اين كشور را بزرگترين توليد كننده نفت قلمداد كرد.
اين رويكرد آمريكا البته داراي پيامدهاي متضادي براي اين كشور است. درست است كه ايران و روسيه به علت وابستگي به درآمدهاي نفتي از ناحيه افت قيمت‌هاي جهاني قاعدتاً بايد دچار مشكل شوند ولي واقعيت اين است كه ايران طي سال‌هاي اخير و در جريان تحريم‌هاي شديد توانسته است تا حدود زيادي به موفقيت در اداره اقتصاد خود با كمترين درآمدهاي نفتي دست پيدا كند. ضمن اينكه با استفاده از ظرفيت‌هاي فروش مويرگي خود در جهان خصوصاً در شرايطي كه پيكره تحريم‌ها شكسته است، مي‌تواند درآمدهاي خود را از اين محل پايدار نگاه دارد.
اما اين رويكرد آمريكا چندن براي متحدان اروپايي‌اش خوشايند نيست چرا كه با توجه به ادامه ركود در اقتصاد اروپا از يك سو و سهم بالاتري كه كشورهاي درحال توسعه‌اي مانند چين و هند از مصرف نفت در جهان دارند، استمرار كاهش قيمت جهاني نفت يا توقف آن در همين حد نيز به معناي افزايش مزيت نسبي توليد در اين كشورها و تقويت رشد اقتصادي در آنها است و معناي اين روند چيزي نيست جز تعميق ركود در اقتصاد اروپا.
با اين حال، به نظر مي‌رسد كشورهاي عضو اوپك بايد در برابر اين اقدام آمريكا و عربستان سعودي، نقش فعالانه‌تري ايفا كنند چرا كه ادامه اين وضعيت به معناي افت درآمدهاي نفتي آنان خواهد بود و علاوه بر اينكه اين كاهش، بودجه‌هاي جاري اين كشورها را تحت تأثير منفي قرار مي‌دهد، امكان سرمايه‌گذاري‌هاي بلند مدت را در زيرساخت‌هاي انرژي و نفت هم از بين مي‌برد.
در كشور ما هم اگرچه به گفته مسئولان هنوز اوضاع درآمدهاي بودجه‌اي از كنترل خارج نشده است اما از آنجايي كه قيمت تعيين شده براي نفت در بودجه سال جاري 100 دلار است، افت بيش از اين قيمت نفت، مشكلاتي را براي هزينه‌هاي جاري كشور و تداوم رشد اقتصادي هدفگذاري شده بوجود آورد. از اين رو بايد هرچه سريع‌تر تدابير لازم در دو حوزه خارجي و داخلي انديشيده شود؛ در حوزه خارجي بايد از راهكارهاي موجود براي متوقف كردن روند نزولي قيمت نفت استفاده شود و در حوزه داخلي هم بايد در تخصيص اعتبارات بازنگري‌هاي لازم اعمال گردد.
