حريم‌هايی که از دست رفته است

 اميرپرويز پويان در ابتکار نوشت:

امر خصوصي امري است مرتبط با چهارچوب زندگي فرد، جهان بيني و نحوه رويارويي او با جهان خارج، اين حوزه درپي کسب احترام است. بين اين حوزه و حوزه عمومي خط مشخصي وجود ندارد و اشکال سياسي گوناگون با تعريف اين دو حوزه از هم ديگر متمايز مي‌شوند. در يک تعريف کلي احترام به اين حوزه و عدم تعدي افراد و دولت به امر خصوصي از زيربناهاي جوامع آزاد است. دولت موظف است تا از حريم افراد و آزادي ها دفاع کند و مانع تجاوز به زندگي خصوصي شهروندان شود. شعارهايي مانند آزادي، منع تفتيش عقايد، احترام به عقايد گوناگون و تحمل مخالف از اين ديدگاه نشات مي‌گيرند.

امرخصوصي جدا از امر عمومي وجود ندارد. و تصور يک جامعه به صورت تکه تکه و زندگي هاي فردي قائم به خود، تصور اشتباهي است. حوزه عمومي را جهان بيني هاي مسلط با تکيه بر قدرت برقراري نظم( در شيوه هاي استبدادي و عمدتا آسيايي) و يا نيروي سرمايه ( در غرب) شکل مي‌دهند. حريم شخصي پيوسته از طريق رسانه، بازار و قانون، بازنگري، متحول و متلاشي مي‌شود (مانند اتفاقي که براي مسلمان هاي آسياي ميانه در دوره شوروي افتاد). تفکيک حوزه خصوصي در ايران با چالش هايي مواجه است آزادي، غيرقانوني بودن تفتيش عقايد، احترام به حوزه خصوصي از نظر رسمي پذيرفته شده است. اما، امايي بعد از اين عبارت ها مي‌آيد:..اما به شرطي که موجب اخلال در نظم جامعه نشود. قوانين جمهوري اسلامي مبتني بر فقه شيعه است. دادگاه ها بر اساس قوانيني که با تکيه بر شرع پي ريزي شده اند حکم صادر مي‌کنند ونيرويي به نام نيروي انتظامي طبق شرح وظايف معين شده وظيفه جلوگيري و برخورد با قانون شکني را بر عهده دارد.

بخشي از نيروهاي فعال در جامعه ايران که معتقد هستند قوانين اسلام به خوبي پياده نمي‌شود، سخت گيري لازم انجام نمي‌شود يا سازشي در جريان است، مراجع قانوني (اسلامي) را براي اداره امور و به خصوص حفظ ظاهر جامعه مفيد نمي‌دانند و خود با تشکيل گروه هايي دست به عمل مي‌زنند. انصار حزب الله مدتي است که خبر از بازگشت خود به خيابان ها مي‌دهد، تا شريعتي که از نظر اين گروه به خوبي اجرا نمي‌شود را اجرا کند. اين جريان ها پروايي ندارند که به نحوه عمل حکومت) که صفت اسلامي دارد (در حوزه عمومي خرده بگيرند.بزرگترين نگراني اين گروه ها ظاهر است. در سال هاي گذشته افرادي در کرمان، مشهد و تهران تصميم گرفتند خود دست به مبارزه با زنان به اصطلاح بد حجاب يا بدکاره بزنند.در روز هاي گذشته اتفاقي مشابه در اصفهان افتاد و چند زن هدف اسيدپاشي قرار گرفتند. در جنگ براي به دست گيري حوزه عمومي، تندروها عصباني و بي قرار از عدم توانايي در ايجاد يا حداقل حفظ ظاهر فضاهاي عمومي هستند.

نحوه پوشش بزرگترين مسئله اين طيف است. بازنمايي يک جامعه با تصوير صورت مي‌گيرد، يک تصور دهه شصتي از ميدان خراسان احتمالا تصوير آرماني اين گروه از شهر است. حوزه عمومي با تصوير معرفي مي‌شود و به تدريج بخشي از جامعه از اين تصاوير بيرون مي‌روند و به همين خاطر نوستالژي ايست بازرسي هاي دهه هفتاد را مي‌خواهند تکرار کنند. غافل از اينکه آن جنگ خيلي وقت است تمام شده. اما نيروهاي ملقب به انحصار طلب تنها نيروهايي نيستند که در پي حفظ جاي خود در اين بازنمايي هستند. تبديل امر خصوصي به امر عمومي در ايران همگام با جهان در حال پيش روي است. امکان ساده داشتن رسانه ي شخصي، در معرض ديد قرار دادن زندگي خصوصي و علاقه به اشتراک گذاري چيز هاي شخصي، همزمان حوزه خصوصي را تبديل به جايي کسل کننده و ملال آور مي‌کند. جايي که جذابيت خود را از دست رفته مي‌بيند، علاقه به افشاي اين حوزه کسل کننده، در حال تغيير دادن شکل فضاي عمومي است.

منتشر شدن فيلم هاي خصوصي افراد نه به دليل چشم چراني و علاقه به دانستن مسائل پنهان از سوي مردم که در مرتبه اول از علاقه به افشاي اين حوزه نشات مي‌گيرد. افراد دوست دارند، لذت بردنشان، کيف و سرخوشي خود را در معرض عموم قرار دهند. هدف اين ديده شدن باز کردن درهاي دنياي شخصي است. تنها درصورتي که بقيه خبر دار شوند اين کيف برده مي‌شود. علاقه افراد به تعريف وقايعي که پشت سرگذاشته اند و علاقه به افشاي خاطرات خصوصي به اين خاطر است که در صورت تعريف نشدن به صورت خاطره اي گنگ باقي مي‌ماند. لذت يعني اينکه ديگران بدانند آنها لذت برده اند. در صفحه اي که به نام بچه پولدار ها در فضاي مجازي راه اندازي شد مي‌توان اين لذت از تظاهر به لذت بردن را ديد.

براي اين عده اگر اطرافيان و ديگران متوجه نشوند که انها پولدار هستند، توان کسب هر لذتي را دارند و چه اشيا گرانقيمتي دارند، اين کيف و لذت از توان مالي برده نشده است. اين لذت بدون افشا و نشان دادن ناتمام مانده است. رد پاي تنش بين حوزه عمومي و خصوصي در ايران را در فيلم هايي مانند فيلمي که چند وقت پيش از اتاق عمل بيرون آمد يا فيلم هاي پرنوگرافي از افراد ناشناس يا معروف که سال ها با ابزاري به نا م بولوتوث در گوشي ها دست به دست مي‌گشت مي‌توان ديد. اين فيلم ها به خاطر علاقه مردم به اين تصاوير تکثير شد اما صاحبان گوشي هايي که اين تصاوير را تهيه مي‌کنند براي اين نگاه ها از خودشان تصوير مي‌گيرند. لذتي که اين افراد دنبالش هستند خارج از جهان تصوير وجود ندارد به همين خاطر از خودشان فيلم مي‌گيرند، براي ديدن دوباره خودشان. تعداد فيلم هاي لو نرفته مشخص نيست اما فيلم هاي لو رفته هستند که به هدف واقعي رسيده اند، ديده شدن توسط چشمهايي که آنها را در حال کسب لذت مي‌بينند لذتي که بيرون از تصوير وجود ندارد. تهيه عکس و فيلم از زندگي خصوصي و به اشتراک گذاري آنها به نوعي مبارزه با ملال آور بودن زندگي در بيرون اين عکس هاست. اين عکس ها بيشتر از ثبت لحظه يا تاريخ زندگي يک فرد، نقطه اتصال جهان خصوصي با جهان عمومي هستند. آزادي هاي فردي و احترام به عقايد منجر به ايجاد فرديت يا جهان شخصي نشد. ايده دهکده جهاني مراحل عملي شدن خود را به طي مي‌کند. انسان ها در حال تبديل شدن به نسخه هايي از هم ديگر هستند و به جز تفاوت هاي صوري مانند خواننده، بازيگر يا فيلسوف محبوب به طرز يکساني زندگي، فکر و عمل مي‌کنند. اين نمي‌تواند به معناي امت واحده باشد، عبارتي به معني جمعيتي در پي يک هدف و خواسته. دهکده جهاني جايي است که هدف مشخصي، به جز تلاش براي حضور در عرصه عمومي، در آن وجود ندارد.