جدی‌ترین درگیری نفتی ایران و عربستان در سال‌های اخیر

قرار است به زودی وزرای نفت کشورهای مهم تولیدکننده نفت در وین دیدار کنند تا یکی از مهم‌ترین تصمیم‌ها برای آینده اقتصاد شکننده جهانی را بگیرند. آن‌ها یا باید بر سر کاهش تولید به توافق برسند تا قیمت‌ها در سطح صد دلار برای هر بشکه بماند و یا آنکه در آستانه فصل سرد ـ که مصرف بالا می‌رود ـ همچنان به تولید بالای خود ادامه دهند.

به گزارش «تابناک»، به تازگی کاهش شدید قیمت شکاف جدی بین کشورهای عضو اوپک در آستانه آخرین دیدار برنامه‌ریزی شده امسال میان وزرا را به نمایش گذاشت. برخی کشور‌ها به رهبری ایران، خواهان اقدام فوری برای متوقف کردن روند کاهش قیمت هستند، در حالی که کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس مدعی هستند، باید سه ماه دیگر صبر کرد تا روشن شود، آیا واقعا لازم است سازمان تولید خود را برای نخستین بار از پایان سال ۲۰۰۸ به این سوی کاهش دهد یا خیر!

بنا بر این گزارش، در هفته‌های اخیر، عرضه دلار پرقدرت و کاهش تقاضا در بازار، باعث شد قیمت نفت برنت که ترکیبی از تولید نفت ۱۵ میدان نفتی در دریای شمال است، به یکی از کمترین قیمت‌های خود در سال های اخیر یعنی ۹۲ دلار در هر بشکه کاهش یابد. به این ترتیب، نفت برنت در سه ماه گذشته و پس از اینکه در ماه ژوئن به ۱۱۲ دلار در هر بشکه رسید، 20 درصد کاهش قیمت داشته است.

در ایالات متحده، بزرگ‌ترین مصرف‌کننده در سطح جهان، در یک مورد بهای نفت برای تحویل در ماه نوامبر به کمتر از ۹۰ دلار نیز رسید و این نگرانی را به دنبال آورد که چنین قیمت‌هایی، تلاش عده‌ای را که به دنبال نفت شیل در امریکا هستند، غیراقتصادی کرده و به خطر خواهد انداخت. نفت شیل که هزینه تولید هر بشکه آن حدود ۸۰ دلار خواهد بود، احتمال ظهور انقلابی در بخش انرژی آمریکا را ایجاد کرده است که تسلط کشورهای خاورمیانه بر بازار نفت را تهدید می‌کند، ولی به هر حال، به سطح جدید قیمت‌های نفت، بسیاری از این چاه‌های جدید نفت در آمریکا با خطر ضرردهی روبه رو هستند.

از سوی دیگر، کاهش قیمت‌ها برای انگلیس نیز حکم شمشیر دولبه‌ای دارد؛ در حالی که دولت کنونی انگلیس اتکای کمتری بر مالیات گرفته شده از نفت دریای شمال دارد، ولی کاهش قیمت‌ها می‌تواند به عملی شدن بسیاری از پروژه‌های نفتی آسیب بزند. کاهش شدید تولید نفت داخلی و در نتیجه درآمدهای مالیاتی ناشی از آن در حالی که قرار است سال آینده انتخابات عمومی برگزار شود، می‌تواند به برنامه‌های دولت آسیب بزند، ولی از سوی دیگر کاهش قیمت نفت به پایین نگاه داشتن تورم کمک خواهد کرد.

اکنون همه چشم‌ها به اوپک دوخته شده است که حدود 60 درصد منابع نفتی جهان و یک سوم تولید کنونی نفت را دارد. اوپک با توجه به نقشش در بازار نفت مورد خشم کشورهای غربی است.

این گزارش در ادامه آورده است، اوپک در یک دهه گذشته توانسته یکپارچگی خود را حفظ کرده و با نگاه داشتن بهای هر بشکه نفت بالای صد دلار هم انگیزه برای پایبندی به سهمیه‌های تعیین شده برای اعضا را افزایش داده و هم درآمدهای بالایی را برای اعضای خود رقم زده است. این اجماع اکنون در حال شکستن است و احتمالا این وضعیت می‌تواند به بی‌ثباتی قیمت و در نتیجه بی‌ثباتی بیشتر در اقتصاد جهانی منجر شود.

پیش‌بینی می‌شود، نشست بعدی اوپک، پرتنش‌ترین دیدار پس از آغاز تحولات کشورهای عربی در سال ۲۰۱۰ باشد. ایران و عراق در برابر عربستان و امارات صف‌آرایی کرده‌اند. زنگنه، وزیر نفت ایران پیشاپیش کارت‌های بازی خود را روی میز گذارده و از اعضا خواسته است که تولید نفت خود را به سرعت کاهش دهند تا کاهش سریع قیمت‌ها که می‌تواند به اقتصاد تحت تحریم ایران فشار بیشتری وارد کند، متوقف شود. واحد تحقیقات دویچه بانک مدعی است که ایران برای محقق شدن بودجه خود به قیمت ۱۳۰ دلاری برای نفت برنت محتاج است در حالی که این رفم برای امارات متحده ۷۰ و برای عربستان سعودی ۹۰ دلار است.

البته این در شرایطی است که کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس بر روی خروار‌ها منابع ذخیره شده در صندوق‌های توسعه خود و نیز در قالب ارزهای خارجی نشسته‌اند که می‌تواند کاهش مقطعی قیمت نفت را جبران کند؛ ایران ولی احتمالا با همراهی عراق به شدت خواهان کاهش سقف تولیدی سازمان از ۳۰ میلیون بشکه در روز فعلی به میزان پانصد هزار بشکه خواهد شد. جدید‌ترین ارقام منتشره نشان می‌دهد که اکنون برخی اعضا با نادیده گرفتن سهمیه‌ها، یک میلیون بشکه نفت اضافه به بازار می‌فرستند.

از زنگنه نقل شده است با توجه به روند کنونی قیمت‌ها، اعضا باید تولید خود را کاهش دهند تا از بی‌ثباتی بیشتر قیمت‌ها جلوگیری شود. رقیب اصلی زنگنه، علی النعیمی، وزیر نفت عربستان است که تاکنون درخواست‌ها برای برگزاری اجلاس اضطراری پیش از موعد اجلاس برنامه‌ریزی شده برای ماه نوامبر را رد کرده است. ولی به نظر می‌رسد عربستان با کاهش تولید و همزمان کاستن از قیمت نفت تحویلی به مشتریان آسیایی خود سعی در حفظ سهم خود از بازار دارد. بنا بر آمارهای اوپک، عربستان سعودی، با کاهش چهارصد هزار بشکه‌ای از تولید خود در تابستان ان را به ۹.۶ میلیون بشکه در روز رسانده است.

سعودی‌ها که سه میلیون بشکه ظرفیت تولید ذخیره نیز دارند مدعی هستند که باید منتظر شرایط زمستان ماند تا معلوم شود که بازار به چه میزان تولید نیاز دارد. سعودی‌ها دارای یکی از پایین‌ترین هزینه‌های تولید هستند و صرف نظر از هزینه‌های سرمایه‌ای، هزینه تولید هر بشکه نفت برای عربستان دو دلار است که به این کشور ظرفیت تحمل کاهش بیشتر قیمت‌ها را می‌دهد. این در حالی است که هزینه تولید هر بشکه نفت در دریای شمال ۵۰ دلار است.

این در حالی است که اعراب از توافق هسته‌ای احتمالی ایران و غرب که صنعت نفت ایران را به روی غرب باز خواهد کرد نگران هستند. تولید سه میلیون بشکه‌ای فعلی ایران با دسترسی به فن آوری غربی به آسانی دو برابر خواهد شد. برنامه عراق برای رساندن تولید خود به 9 میلیون بشکه تا پایان دهه کنونی می‌تواند غلبه عربستان و متحدانش بر بازار را از بین ببرد و این در شرایطی است که شاید نفت سبک لیبی نیز به بازار برگردد.