خاكستر 100 هكتار گونه گياهي بهاي يك سيخ كباب

بي توجهي برخي مسافران باز هم كار دست طبيعت شمال كشور داد و 100 هكتار از ارزشمندترين گونه هاي گياهي در طبيعت ميانكاله را خاكستر كرد. اين يكي از ده ها آتشي است كه از ابتداي تابستان امسال طبيعت شمال ايران را قرباني كرده است.

طبيعتي كه با شروع فصل سفر هر روز و هر بار به بهانه يي از دست مي رود. اين در واقع، منابع و ثروت هاي ملي مان است كه همه ساله به دليل گسترش گردشگري بي رويه و بدون توجه به قواعد و مقررات محيط زيستي مناطق، در حال آسيب ديدن است. حال پاسخ دادن به اين پرسش مي ماند براي سازمان حفاظت محيط زيست كه «اگر قرار است همه ساله در فصول تابستان كه فصل سفر است، مناطق چهارگانه و پارك هاي ملي مورد هجوم گردشگري بي رويه قرار بگيرد چه ضوابط و مقرراتي بايد اجرا شود تا اين مناطق حفظ شده و پايداري گردشگري در آنها تضمين شود؟»
    
خلا قانوني نداريم

مديرگروه حقوق محيط زيست تحصيلات تكميلي واحد علوم تحقيقات دانشگاه آزاد اسلامي است معتقد است كه قانون، اختيارات لازم را به سازمان حفاظت محيط زيست داده است و آنچه كه اشكال ايجاد مي كند مسائل و محدوديت هاي بخش اجرايي است. دكتر فرهاد دبيري كه مشاور ارشد معصومه ابتكار نيز هست به «اعتماد» مي گويد: «شايد يكي از دلايل اجرايي نشدن اين قوانين وجود سكونتگاه ها در حاشيه مناطق تحت حفاظت باشد كه نمي توان قوانين سختگيرانه يي را براي حاشيه نشينان و ترددكنندگان اجرا كرد.» او ماده 10 آيين نامه اجرايي قانون حفاظت و بهسازي محيط زيست كه گفته است: «تردد در مناطق چهارگانه، ورود و عبور از آنها تابع دستورالعمل هاي سازمان است» را قبول دارد . اما معتقد است كه مي توان بسياري از اين مسائل را كنترل و مديريت كرد. به گفته دكتر دبيري قانونگذار سازمان حفاظت محيط زيست را موظف كرده كه دستورالعمل هاي چگونگي ورود و عبور در مناطق را مشخص كند.

دبيري در ادامه تاكيد مي كند: «از نظر گردشگري ما قانون مشخصي داريم كه سازمان حفاظت محيط زيست مي تواند براي گردشگران مقرراتي را وضع كند كه رفتارشان در چهارچوب قانون باشد. محل ورود و خروج، اسكان و برپا كردن آتش مسافران را هم مي تواند تعيين كند و اگر تسهيلات لازم را در زون هاي گردشگري فراهم كند مي شود بابت آن پول هم از مسافران گرفت.»
   
دكتر دبيري در ادامه مي گويد: «ما قانوني هم داريم كه هر كس در اثر بي مبالاتي يا بي احتياطي در مناطق چهارگانه باعث آتش سوزي شود محكوم به پرداخت جزاي نقدي است.»اما مشاور ارشد رييس سازمان حفاظت محيط زيست به كمبودهاي بخش اجرا اشاره مي كند. مشكلاتي مانند كمبود نيروي انساني كه در محيط زيست ايران بسيار پايين تر از استانداردهاي جهاني است و ريشه خيلي از مشكلات است. محيط بانان ايران وظايفي چندين برابر محيط بانان جهان در حوزه مساحت تحت حفاظت خود دارند و اين خود يكي از عوامل ايجاد بحران ها و حوادث در مناطق است. حال بماند كه تعداد پاسگاه ها، كيفيت تجهيزات و تعداد ماشين ها و موتوسيكلت ها و به روز بودن تجهيزات حفاظتي به گونه يي است كه به گفته دكتر دبيري حتي يك معجزه گر هم نمي تواند با آنها حفاظت درست و كامل را انجام بدهد.
    
تدوين طرح گردشگري مناطق

مديركل دفتر زيستگاه ها و مناطق سازمان حفاظت محيط زيست تدوين طرح گردشگري مناطق را يكي از ابزارهاي لازم براي ساماندهي گردشگري در مناطق چهارگانه سازمان مي داند. دكتر فرهنگ قصرياني در اين باره به «اعتماد» مي گويد: «خوشبختانه مطالعات توجيهي و تكميلي را در پناهگاه حيات وحش ميانكاله داريم و زون هاي مختلف از جمله زون هاي تفرجگاهي در اين منطقه مشخص شده است. اكنون بايد طرح گردشگري را بر اساس اين مطالعات تدوين كنيم و ميزان نزديكي و رعايت فاصله و نحوه رفتار گردشگران در مناطق چهارگانه سازمان را در اين طرح، مشخص كنيم. در اين زمينه آموزش هاي لازم نيز به راهنماهاي محلي داده شود.»

قصرياني با اشاره به اهميت آموزش براي گردشگران گفت: «براي گردشگران نيز بايد قبل از ورود به مناطق چهارگانه، كلاس هاي توجيهي ترتيب داده شود كه چگونه با گونه هاي گياهي، جانوري و حيات وحش در مناطق برخورد كنند و مكان هاي افروختن آتش و برپا كردن چادر و ترددشان كجا باشد. بايد آموزش هاي لازم در اين باب داده شود تا گردشگران رفتارشان نسبت به طبيعت و مناطق ما مسوولانه باشد.»او با تاكيد بر اهميت پايش الكترونيكي در مناطق مي گويد: «اكنون زماني است كه بايد دوربين ها در مكان هاي حساس نصب شوند تا بتوانيم منطقه را كنترل و حفاظت كنيم. ابزارها و لوازم جديد و تكنولوژي هاي روز در اين راه ابزارهاي موثري هستند كه به راحتي از درون يك اتاق مي توان منطقه يي را مديريت، پايش و كنترل كرد.»

همراه كردن و كمك گرفتن از جوامع محلي يكي ديگر از راهكارهاي موثري است كه مديركل دفتر زيستگاه ها و مناطق سازمان حفاظت محيط زيست بر آن تاكيد دارد. قصرياني مي گويد: «اگر قرار است منطقه يي حفظ شود جوامع محلي حاشيه نشين آن بهترين اهرم براي حفاظت و حراست هستند كه در گردشگري نيز بايد از آنان استفاده كرد. براي حفظ اكوسيستم ها آنها بايد در درآمدهاي مناطق، ذي نفع باشند و تا اين انگيزه در آنان ايجاد شود كه به عنوان محلي براي كسب درآمد پايدار، آن مناطق را حفظ و از تخريب و آسيب رسيدن به آن جلوگيري كنند كه اين خود مستلزم توانمندسازي و آموزش اين جوامع است. كمك جوامع محلي مي تواند منافع محيط زيست را به طور كامل تامين كند: به شرط اينكه براي اين جوامع اعتمادسازي لازم صورت بگيرد و ما بايد گره هاي قانوني اين كار را باز كنيم»قصرياني در ادامه مي گويد: «سازمان حفاظت محيط زيست درباره طرح گردشگري به ما تكليف كرده است كه با سازمان ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي بر اساس داده هاي طرح هاي مطالعاتي  خودمان تدوين كنيم و به پاسخ برسيم.»

تالاب بين المللي و «پناهگاه حيات وحش ميانكاله و خليج گرگان» يكي از بارزترين زيستگاه هاي مجموعه گياهي و جانوري در ايران و جهان محسوب مي شود كه تنها بازمانده از مناطق نيمه مشجر سواحل درياي خزر است. اين منطقه داراي گونه هاي ارزشمند گياهي و جانوري از زيستگاه هاي مهم و با ارزش پرندگان مهاجر آبزي و تعدادي پرندگان بومي است و به علت دارا بودن موقعيت ويژه و منحصر به فرد اكولوژيكي و وجود خليج گرگان، يكي از ذخاير با ارزش كره مسكون لقب گرفته است. همچنين از سوي يونسكو براي اين منطقه شناسنامه ويژه براي انجام كارهاي علمي و پژوهشي تهيه شده است. اما در سال هاي اخير به بهانه هاي مختلف و از جمله ورود بي رويه  گردشگر مورد آسيب جدي قرار دارد.

معلوم نيست تا كي قرار است بهاي يك سيخ كباب يا يك پارچ چاي گردشگران عبوري از مناطق، به قيمت از دست رفتن صدها و بلكه هزاران هكتار از جنگل ها و مراتع ارزشمندمان باشد و مسافراني كه طي سال هاي اخير به بي قانوني در مناطق تحت حفاظت محيط زيست عادت كرده اند را با چه تمهيداتي بايد آگاه و كنترل كرد كه هم چرخ گردشگري بچرخد و هم طبيعت براي حيات انسان ها و نيز پايداري گردشگري حفظ شود؟!

منبع: زیست بوم