نگاه شما: سکانسی که شهریار را جهانی کرد!
بخش «نگاه شما» برای ارائه و معرفی «نگاه» مخاطبان «تابناک» به همه موضوعات است. هر مخاطب «تابناک» می‌تواند با مد نظر قرار دادن شرایط همکاری با این بخش، «نگاه» خود را ارسال کند تا در معرض دید و داوری دیگر مخاطبان قرار گیرد.
موسی کاظم زاده در مطلب ارسالی برای «نگاه شما» نوشت:
دفتر خاطرات شهریار؛ برای پاسداران شعر و ادب عالمی دارد، در وصف مقام و فضایل وی فقط می توان گفت؛ شهریارا تو به شمشیر قلم در همه آفاق // به خدا ملک دلی نیست که تسخیر نکردی.
روز 27 شهريورماه، روز در گذشت استاد سيد محمد حسين شهريار در تقويم کشورمان به نام روز ملي شعر و ادب فارسي و روز بزرگداشت از مقام استاد شهريار نامگذاري شده است که اين روز بهانه اي شد تا به بخشي از زندگاني اين شاعر گرانقدر و بزرگ تبريزي بپردازيم.
* دفتر خاطرات شهریار ...
شهریار در سال ۱۲۸۵ خورشیدی در شهر تبریز متولد شد. شهریار دوران کودکی را در روستای مادری قیش قورشاق و روستای پدری خشکناب در بخش قره‌چمن آذربایجان ایران سپری نمود. پدرش حاج میرآقا خشکنابی نام داشت که در تبریز وکیل بود. پس از پایان سیکل (راهنمایی) در تبریز، در سال ۱۳۰۰ برای ادامه تحصیل از تبریز عازم تهران شد و در مدرسه دارالفنون تا سال ۱۳۰۳ و پس از آن در رشته پزشکی ادامه تحصیل داد.
این شاعر معاصر کشورمان به سال ۱۳۱۵ در بانک کشاورزی استخدام و پس از مدتی به تبریز منتقل شد. در سال‌های ۱۳۲۹ تا ۱۳۳۰ اثر مشهور خود"حیدربابایه سلام" را می‌سراید. گفته می‌شود منظومه حیدربابا به ۹۰ درصد از زبان‌های جهان ترجمه و منتشر شده است. در تیر ۱۳۳۱ مادرش درمی‌گذرد. در مرداد ۱۳۳۲ به تبریز آمده و با یکی از بستگان خود به‌نام «عزیزه عبد خالقی» ازدواج می‌کند که حاصل این ازدواج سه فرزند و دو دختر به نام‌های شهرزاد و مریم و یک پسر به نام هادی می‌شود.
شهریار پس از انقلاب ۱۳۵۷ شعرهایی در مدح نظام جمهوری اسلامی ایران سرود. وی در روزهای آخر عمر به دلیل بیماری در بیمارستان مهر تهران بستری شد و پس از فوت در ۲۷ شهریور ۱۳۶۷ پس از حدود هشتاد سال عمر پر برکت به سرای جاودان شتافت و بنا به وصیت خود در مقبرةالشعرای تبریز مدفون گشت.
* زندگی شهريار و اینکه او چگونه شهريار شد؟
از بررسی عقاید و اندیشه ها و نیز اشعار و نوع زندگی این شاعر بزرگ چنین بر می آید که آنچه شهریار را از دیگران ممتاز می سازد، برخورداری از برخی کمالات و خصوصیات فکری و اعتقادی و اخلاقی است.
سيد محمد علي جمال زاده، وقتي با آثار دوران اوليه آفرينش هاي استاد شهريار روبه رو شده بود، درباره آنها نوشت: « از 117 بيت قطعه سرتا پا لطف و ذوق و وجد شهريار، هيچ يک را سست و ضعيف نيافتم، بلکه هر يک را از ديگري بهتر، شيواتر، وزين تر و پرمعني تر ديدم و بر طبع اين شاعر تبريزي که مايه افتخار زبان فارسي شده است از جان و دل، آفرين خواندم و وجود چنين شاعر و شاعرهايي را بهترين وسيله ترويج زبان فارسي و روح ايراني در داخل و خارج تشخيص دادم».
همچنین مرحوم اوستا در اشاره به علت نفوذ شعر شهریار در دل ها و شهره آفاق شدن او می نویسد: می توان با جرات گفت که این شهرت عالم گیر را علاوه بر قبول طبع و لطف سخن، عاملی الهی نیز درکار است که از نظر گزارنده این مقامه سرچشمه آن را می باید در ایمان شاعر یافت . شاعر مداومتی بسیار در قرآن کریم، که منشا فیض های بی کرانه و کرامات بی حصر و حد است داشته و همین کتاب [قرآن] که آبشخور طبع همه حکماء و عرفا بوده است و از این پس تا دامن قیامت هم خواهد بود، تازگی و جزالتی به سخن استاد شهریار داده است که وی را از اماثل و اقران ممتاز ساخته است.( کیهان فرهنگی، ش 2، ص 12).
استاد مهرداد اوستا می نویسد: بی تردید در میان سخن وران روزگار از طلوع شعر دری، که با سلطان شاعران رودکی سمرقندی آغاز می شود، تاکنون کم تر شاعری به روزگار خویش به نام و آوازه ای همچون شهریار دست یافته است . . . شهریار با این که آوازه و نامی استثنایی بهره ور است یکی از ناشناخته ترین شاعران معاصر پارسی است . . .( کیهان فرهنگی، ش 2، ص 12).
از سوی دیگر، اشعار شهريار نه تنها قلوب ايرانيان را به تسخير درآورده، بلکه قلمروي وسيع از نفاذ و رواج در خارج از مرزهاي ايران زمين نيز براي خود فراهم کرده است. اما بايد درخصوص رازهاي اين توفيق در آثار شهريار تامل کرد و از خود پرسيد، دليل اين امر چيست.
* شهریار پاسداران شعر و ادب میهن
دانشگاه تبریز شهریار را یکی از پاسداران شعر و ادب میهن خواند و عنوان دکترای افتخاری دانشکده ادبیات تبریز را نیز به وی اعطا نمود. از این رو، وی اولین دفتر شعر خود را در سال ۱۳۰۸ با مقدمه ملک‌الشعرای بهار، سعید نفیسی و پژمان بختیاری منتشر کرد. بسیاری از اشعار او به فارسی و ترکی آذربایجانی، جز آثار ماندگار این زبان‌هاست. مهم‌ترین اثر شهریار منظومه حیدربابایه سلام (سلام به حیدربابا) (سروده شده به سال ۱۳۳۳) از مهم‌ترین آثار ادبی ترکی آذربایجانی شناخته می‌شود. شاعر در آن از اصالت و زیبایی‌های روستا یاد کرده است. این مجموعه در میان اشعار مدرن قرار گرفته است.
* اشعار ولایی شهریار...
عمق تعلقات دینی و توجهات مذهبی خانواده و نیز شخص استاد شهریار به حدی است که عشق به ائمه اطهار علیه‌السلام در بسیاری از اشعارش عینا هویداست. او در وصف حضرت رسول اکرم(ص) می گوید:
ستون عرش خدا قائم از قیام محمد ببین که سر بکجا می کشد مقام محمد
بجز فرشته عرش آسمان وحی الهی پرنده پر نتوان زد به بام محمد
به کارنامه منشور آسمانی قرآ ن که نقش مهر نبوت بود بنام محمد …
وی در شعر یا علی علیه‌السلام نیز تاکید می کند:
مستمندم بسته زنجیروزندان یاعلی دستگیر ای دستگیر مستمندان یا علی
بندی زندان روباهانم ای شیر خدا می جوم زنجیر زندان را به دندان یا علی
از سوی دیگر؛ اشعار شهریار در ستایش امام اول شیعیان جهان سرآمد سلسله مداحان اهل بیت عصمت و طهارت علیه‌السلام است.
علی ای همای رحمت توچه آیتی خدارا که به ما سوا فکندی همه سایه هما را
دل اگرخداشناسی همه در رخ علی بین به علی شناختم من به خدا قسم خدا را
برو ای گدای مسکین در خانه علی زن که نگین پادشاهی دهد از کرم گدا را …
همچنین شهریار جانسوزترین اشعار خود را تقدیم حضرت سید الشهداء علیه‌السلام و حماسه ابدی او کرده است:
شیعیان دیگر هوای نینوا دارد حسین روی دل با کاروان کربلا دارد حسین
ازحریم کعبه جدش به اشکی شست دست مروه پشت سرنهاد اما صفا دارد حسین…
* درخشان ترين هنر شهريار
مقام معظم رهبري تعهد هنري«شهريار» را با ديدي گوهرشناسانه اين گونه زيبا و موجز بيان فرموده اند: «درخشانترين هنر شهريار آن است كه وظيفه تاريخي خود را شناخت و با همه وجود و به كمال خلوص به آن عمل كرد.» شهريار از معدود شاعراني است كه قلم اش مرزها را شكست و انديشه هاي تابناكش از قله متواضع حيدر بابا به پهن دشت جهان پركشيد.
استاد شهريار همانند يک مسلمان واقعي، اسلام را نه تنها دين اخلاق و وجدان كه دين سياست مي دانست و منتظر بود اسلام حاكميت را به دست بياورد. نخستين الفبايي كه شهريار ياد گرفت، الفبايي اسلامي و نخستين كتابي كه خواند، قرآن بود. وي همه ويژگي هاي يك مسلمان را حمل مي كرد.
يكي از بزرگترين نمايندگان غزل در ادبيات معاصر ايران است كه به نظر بعضي، بزرگترين آنان و ملقب به «حافظ ثاني» مي باشد.
* شهریار سنگ صبور انسان های مظلوم و آزاده بود ...
با مطالعه آثار و سبک زندگی شهریار می توان به عینه مشاهده کرد که وی سنگ صبور انسان های مظلوم و آزاده بود و به نوعی اشعار او تجلی دردهای بشری است که امروزه شهرت بزرگترین شاعران متعهد ایران اسلامی مرزهای داخلی كشورمان ایران را در نوردیده و اكنون در اغلب كشورهای دنیا شخصیتی شناخته شده است به طوری در اكثر دانشگاه های جهان اندیشه ها و آثار وی مورد نقد و بررسی قرار می گیرد. و به سخن دیگر، چون وی در سرد و گرم حوادث همیشه با مردم بوده اند و با غم و رنج آنان غمگین و با شادی و نشاط آنان شاد می شد.
و در نهایت اینکه؛ مضمون شعرهایش با فرهنگ، آیین، ادب، عقاید و ارزش های مردم عجین شده بود و با تمام وجود شعر خود را در راه ترویج فرهنگ اهل بیت و حاکمیت بخشیدن به ارزش های اصیل اسلامی به کار می گیرد و اگر غیر از این بود، هرگز محبوب دل توده های مردم حتی در دور دست ترین نقاط کشور واقع نمی شد.
دفتر خاطرات شهریار؛ برای پاسداران شعر و ادب عالمی دارد، در وصف مقام و فضایل وی فقط می توان گفت؛ شهریارا تو به شمشیر قلم در همه آفاق // به خدا ملک دلی نیست که تسخیر نکردی.
روز 27 شهريورماه، روز در گذشت استاد سيد محمد حسين شهريار در تقويم کشورمان به نام روز ملي شعر و ادب فارسي و روز بزرگداشت از مقام استاد شهريار نامگذاري شده است که اين روز بهانه اي شد تا به بخشي از زندگاني اين شاعر گرانقدر و بزرگ تبريزي بپردازيم.
* دفتر خاطرات شهریار ...
شهریار در سال ۱۲۸۵ خورشیدی در شهر تبریز متولد شد. شهریار دوران کودکی را در روستای مادری قیش قورشاق و روستای پدری خشکناب در بخش قره‌چمن آذربایجان ایران سپری نمود. پدرش حاج میرآقا خشکنابی نام داشت که در تبریز وکیل بود. پس از پایان سیکل (راهنمایی) در تبریز، در سال ۱۳۰۰ برای ادامه تحصیل از تبریز عازم تهران شد و در مدرسه دارالفنون تا سال ۱۳۰۳ و پس از آن در رشته پزشکی ادامه تحصیل داد.
این شاعر معاصر کشورمان به سال ۱۳۱۵ در بانک کشاورزی استخدام و پس از مدتی به تبریز منتقل شد. در سال‌های ۱۳۲۹ تا ۱۳۳۰ اثر مشهور خود"حیدربابایه سلام" را می‌سراید. گفته می‌شود منظومه حیدربابا به ۹۰ درصد از زبان‌های جهان ترجمه و منتشر شده است. در تیر ۱۳۳۱ مادرش درمی‌گذرد. در مرداد ۱۳۳۲ به تبریز آمده و با یکی از بستگان خود به‌نام «عزیزه عبد خالقی» ازدواج می‌کند که حاصل این ازدواج سه فرزند و دو دختر به نام‌های شهرزاد و مریم و یک پسر به نام هادی می‌شود.
شهریار پس از انقلاب ۱۳۵۷ شعرهایی در مدح نظام جمهوری اسلامی ایران سرود. وی در روزهای آخر عمر به دلیل بیماری در بیمارستان مهر تهران بستری شد و پس از فوت در ۲۷ شهریور ۱۳۶۷ پس از حدود هشتاد سال عمر پر برکت به سرای جاودان شتافت و بنا به وصیت خود در مقبرةالشعرای تبریز مدفون گشت.
* زندگی شهريار و اینکه او چگونه شهريار شد؟
از بررسی عقاید و اندیشه ها و نیز اشعار و نوع زندگی این شاعر بزرگ چنین بر می آید که آنچه شهریار را از دیگران ممتاز می سازد، برخورداری از برخی کمالات و خصوصیات فکری و اعتقادی و اخلاقی است.
سيد محمد علي جمال زاده، وقتي با آثار دوران اوليه آفرينش هاي استاد شهريار روبه رو شده بود، درباره آنها نوشت: « از 117 بيت قطعه سرتا پا لطف و ذوق و وجد شهريار، هيچ يک را سست و ضعيف نيافتم، بلکه هر يک را از ديگري بهتر، شيواتر، وزين تر و پرمعني تر ديدم و بر طبع اين شاعر تبريزي که مايه افتخار زبان فارسي شده است از جان و دل، آفرين خواندم و وجود چنين شاعر و شاعرهايي را بهترين وسيله ترويج زبان فارسي و روح ايراني در داخل و خارج تشخيص دادم».
همچنین مرحوم اوستا در اشاره به علت نفوذ شعر شهریار در دل ها و شهره آفاق شدن او می نویسد: می توان با جرات گفت که این شهرت عالم گیر را علاوه بر قبول طبع و لطف سخن، عاملی الهی نیز درکار است که از نظر گزارنده این مقامه سرچشمه آن را می باید در ایمان شاعر یافت . شاعر مداومتی بسیار در قرآن کریم، که منشا فیض های بی کرانه و کرامات بی حصر و حد است داشته و همین کتاب [قرآن] که آبشخور طبع همه حکماء و عرفا بوده است و از این پس تا دامن قیامت هم خواهد بود، تازگی و جزالتی به سخن استاد شهریار داده است که وی را از اماثل و اقران ممتاز ساخته است.( کیهان فرهنگی، ش 2، ص 12).
استاد مهرداد اوستا می نویسد: بی تردید در میان سخن وران روزگار از طلوع شعر دری، که با سلطان شاعران رودکی سمرقندی آغاز می شود، تاکنون کم تر شاعری به روزگار خویش به نام و آوازه ای همچون شهریار دست یافته است . . . شهریار با این که آوازه و نامی استثنایی بهره ور است یکی از ناشناخته ترین شاعران معاصر پارسی است . . .( کیهان فرهنگی، ش 2، ص 12).
از سوی دیگر، اشعار شهريار نه تنها قلوب ايرانيان را به تسخير درآورده، بلکه قلمروي وسيع از نفاذ و رواج در خارج از مرزهاي ايران زمين نيز براي خود فراهم کرده است. اما بايد درخصوص رازهاي اين توفيق در آثار شهريار تامل کرد و از خود پرسيد، دليل اين امر چيست.
* شهریار پاسداران شعر و ادب میهن
دانشگاه تبریز شهریار را یکی از پاسداران شعر و ادب میهن خواند و عنوان دکترای افتخاری دانشکده ادبیات تبریز را نیز به وی اعطا نمود. از این رو، وی اولین دفتر شعر خود را در سال ۱۳۰۸ با مقدمه ملک‌الشعرای بهار، سعید نفیسی و پژمان بختیاری منتشر کرد. بسیاری از اشعار او به فارسی و ترکی آذربایجانی، جز آثار ماندگار این زبان‌هاست. مهم‌ترین اثر شهریار منظومه حیدربابایه سلام (سلام به حیدربابا) (سروده شده به سال ۱۳۳۳) از مهم‌ترین آثار ادبی ترکی آذربایجانی شناخته می‌شود. شاعر در آن از اصالت و زیبایی‌های روستا یاد کرده است. این مجموعه در میان اشعار مدرن قرار گرفته است.
* اشعار ولایی شهریار...
عمق تعلقات دینی و توجهات مذهبی خانواده و نیز شخص استاد شهریار به حدی است که عشق به ائمه اطهار علیه‌السلام در بسیاری از اشعارش عینا هویداست. او در وصف حضرت رسول اکرم(ص) می گوید:
ستون عرش خدا قائم از قیام محمد ببین که سر بکجا می کشد مقام محمد
بجز فرشته عرش آسمان وحی الهی پرنده پر نتوان زد به بام محمد
به کارنامه منشور آسمانی قرآ ن که نقش مهر نبوت بود بنام محمد …
وی در شعر یا علی علیه‌السلام نیز تاکید می کند:
مستمندم بسته زنجیروزندان یاعلی دستگیر ای دستگیر مستمندان یا علی
بندی زندان روباهانم ای شیر خدا می جوم زنجیر زندان را به دندان یا علی
از سوی دیگر؛ اشعار شهریار در ستایش امام اول شیعیان جهان سرآمد سلسله مداحان اهل بیت عصمت و طهارت علیه‌السلام است.
علی ای همای رحمت توچه آیتی خدارا که به ما سوا فکندی همه سایه هما را
دل اگرخداشناسی همه در رخ علی بین به علی شناختم من به خدا قسم خدا را
برو ای گدای مسکین در خانه علی زن که نگین پادشاهی دهد از کرم گدا را …
همچنین شهریار جانسوزترین اشعار خود را تقدیم حضرت سید الشهداء علیه‌السلام و حماسه ابدی او کرده است:
شیعیان دیگر هوای نینوا دارد حسین روی دل با کاروان کربلا دارد حسین
ازحریم کعبه جدش به اشکی شست دست مروه پشت سرنهاد اما صفا دارد حسین…
* درخشان ترين هنر شهريار
مقام معظم رهبري تعهد هنري«شهريار» را با ديدي گوهرشناسانه اين گونه زيبا و موجز بيان فرموده اند: «درخشانترين هنر شهريار آن است كه وظيفه تاريخي خود را شناخت و با همه وجود و به كمال خلوص به آن عمل كرد.» شهريار از معدود شاعراني است كه قلم اش مرزها را شكست و انديشه هاي تابناكش از قله متواضع حيدر بابا به پهن دشت جهان پركشيد.
استاد شهريار همانند يک مسلمان واقعي، اسلام را نه تنها دين اخلاق و وجدان كه دين سياست مي دانست و منتظر بود اسلام حاكميت را به دست بياورد. نخستين الفبايي كه شهريار ياد گرفت، الفبايي اسلامي و نخستين كتابي كه خواند، قرآن بود. وي همه ويژگي هاي يك مسلمان را حمل مي كرد.
يكي از بزرگترين نمايندگان غزل در ادبيات معاصر ايران است كه به نظر بعضي، بزرگترين آنان و ملقب به «حافظ ثاني» مي باشد.
* شهریار سنگ صبور انسان های مظلوم و آزاده بود ...
با مطالعه آثار و سبک زندگی شهریار می توان به عینه مشاهده کرد که وی سنگ صبور انسان های مظلوم و آزاده بود و به نوعی اشعار او تجلی دردهای بشری است که امروزه شهرت بزرگترین شاعران متعهد ایران اسلامی مرزهای داخلی كشورمان ایران را در نوردیده و اكنون در اغلب كشورهای دنیا شخصیتی شناخته شده است به طوری در اكثر دانشگاه های جهان اندیشه ها و آثار وی مورد نقد و بررسی قرار می گیرد. و به سخن دیگر، چون وی در سرد و گرم حوادث همیشه با مردم بوده اند و با غم و رنج آنان غمگین و با شادی و نشاط آنان شاد می شد.
و در نهایت اینکه؛ مضمون شعرهایش با فرهنگ، آیین، ادب، عقاید و ارزش های مردم عجین شده بود و با تمام وجود شعر خود را در راه ترویج فرهنگ اهل بیت و حاکمیت بخشیدن به ارزش های اصیل اسلامی به کار می گیرد و اگر غیر از این بود، هرگز محبوب دل توده های مردم حتی در دور دست ترین نقاط کشور واقع نمی شد.
