آمریکا و داعش؛ استراتژی و چشم انداز آینده

آمریکا از یکسو در صورت دخالت نظامی گسترده در عراق یقینا مجبور خواهد شد وارد سوریه نیز شود و از سوی دیگر ناگزیر است جهت از بین بردن داعش با نظام سوریه همکاری همه جانبه ای ترتیب دهد. بدیهی است که کنار هم قرار گرفتن ارتش بشار اسد و ارتش ایالات متحده کمی مسخره به نظر می رسد.

قتل یک خبرنگار آمریکایی در عراق به دست داعش، ضمن اینکه حساسیت های زیادی در افکار عمومی آمریکا به وجود آورده است، به مسائل و استراتژی های جنگی این کشور نیز دامن زده است. هم اکنون سوالاتی فراروی ما وجود دارد. یکی اینکه که آیا تاکنون حملات نظامی آمریکا برطبق یک استراتژی نظامی منسجمی انجام شده است و اینکه نتایج آن چه بوده و چشم انداز آتی این حملات به کجا منتج می شود؟ و دوم اینکه قتل جیمز فولی خبرنگار آمریکایی چه تاثیری بر استراتژی آمریکا در برابر داعش دارد؟
 
از همان آغاز حملات هوایی آمریکا به مواضع داعش در اطراف اربیل بسیاری بر این عقیده بودند که استراتژی نهایی برای ارتش آمریکا متصور نیست. بلکه صرفا جلوگیری از تسری منطقه بحران به نقاطی چون اربیل موجب دخالت ایالات متحده شده است. این موضوع را حتی اعضای ارشد حزب جمهوری خواه مطرح کردند. اوباما در روز آغاز این حملات بر محدود بودن و هدفمند بودن این حملات تاکید کرد و علت آن را نیز حفاظت از منافع آمریکا در اربیل و کردستان و همچنین جلوگیری از نسل کشی عنوان نمود. در هفته های بعد اما، هم اوباما و هم برخی از مقامات نظامی پنتاگون از گسترده بودن و مدت دار بودن حملات و حضور آمریکا در عراق خبر دادند.
 
مارتین دمپسی، رئیس ستاد مشترک نیروهای مسلح آمریکا، نیز در مصاحبه‌ای اظهار داشت: «خشونت استفاده‌شده توسط این گروه در مقایسه با دیگر گروه‌های تروریستی بسیار قابل‌توجه است. نیروهای نظامی آمریکا گروه داعش را تهدیدی در ابتدا برای منطقه و در بلند‌مدت برای ایالات متحده در نظر می‌گیرند. ما در حال تدوین استراتژیمان هستیم تا در ابتدا داعش را محاصره کرده، به تدریج در روند فعالیت آنها اخلال ایجاد کنیم و در ‌‌نهایت آنها را شکست بدهیم.»
 
با این حال سردرگمی مقامات آمریکایی در اظهارات آنها به روشنی پیدا بود. تا قبل از آغاز حملات اوباما به صراحت اعلام کرد که آمریکا قصد دخالت در قضایای عراق و حمله به مواضع داعش را ندارد. ظرف چند روز موضع وی عوض شد و از آغاز حملات محدود و هدفمند خبر داد و یک هفته بعد نیز از ضرورت عملیات های گسترده و نامحدود ایالات متحده علیه داعش سخن گفت. اما این روزها و در پی قتل جیمز فلوی، آمریکائی ها و همچنین بسیاری از مقامات اروپا از لزوم سرکوب داعش و گسترش حملات علیه شبه نظامیان افراطی سخن می گویند. اوباما در واکنش به این حادثه گفت: «هر نقطه از دنیا که شهروندان آمریکایی صدمه ببینند، ما در پی اجرای عدالت خواهیم برآمد و در این مسیر رحم به دل راه نخواهیم داد. داعش یک غده سرطانی است و آمریکا هر چه باید انجام خواهد داد، ما از مبارزه با داعش دست برنخواهیم داشت.»
 
همچنین سناتور جان مک‌کین خواستار صدور دستور حمله ارتش به داعش از سوی باراک اوباما شد: «هرچه اوباما بیشتر تأخیر کند، داعش سازمان‌دهی بهتری می‌یابد و سرسخت‌تر می‌شود.»

 
اما در این خصوص باید به چند نکته توجه کرد:
1-ایالات متحده از اوایل بحران عراق انگیزه زیادی برای دخالت نداشت. اقدامات داعش به صورت مستقیمی منافع آمریکا را تهدید نکرده و به صورت بالفعل تحرکی علیه امنیت آمریکا از سوی آنان صورت نگرفته بود. ضمن اینکه ایالات متحده تحرکات داعش علیه دولت مرکزی را حربه خوبی برای کناره گیری مالکی و کنترل فرآیند سیاسی عراق به دست نیروهای متمایل به خود تعریف می نمود. این مساله آمریکا را از هر گونه دخالت بازداشته و حتی زمانی که شبه نظامیان داعش به 5 کیلومتری بغداد رسیده بودند آمریکا هیچ گونه واکنشی جهت حمله به داعش از خود بروز نداد.
 
2- پیشروی داعش به سمت شمال عراق و تسخیر گسترده و سریع شهرهای کرد نشین و فروپاشی غیر منتظره ارتش پیشمرگه کردستان عراق برای اولین بار حساسیت ایالات متحده را بر انگیخت. چرا که در وهله اول برخی منافع حیاتی آمریکا در اربیل شامل تاسیسات کنسولگری و نیروی انسانی این کشور در معرض خطر قرار گرفته بود و از سوی دیگر بیم آن می رفت که پیشروی داعش به سمت نقاط مرزی کردستان و ترکیه، بزرگ ترین پایگاه نظامی جاسوسی و شنود آمریکا در منطقه را به همراه تاسیسات بسیار پیشرفته و گران قیمتش که در مرز کردستان و ترکیه قرار دارد در معرض خطر جدی قرار دهد. ضمن اینکه حکومت اقلیم کردستان عراق روابط حسنه ای با آمریکا و اسرائیل داشته و آمریکا خود را ملزم به حفاظت از این اقلیم می دانست. این دلایل و همچنین ترس آمریکا از قدرت گیری فزاینده داعش به نحوی که شکست آنها دشوار شود، زمینه را برای دخالت آمریکا فراهم نمود.
 
3- علاوه بر این کناره گیری مالکی و انتخاب حیدر العبادی به عنوان نخست وزیر جدید و استقبال همه گروه های سیاسی از این فرآیند، انگیزه آمریکا برای استفاده از این گروه جهت فشار به دولت مرکزی عراق را از بین برد و داعش دیگر در زمینه سیاسی برگ برنده ای برای آمریکا نداشت. همچنین سیاستگزاران دیپلماسی ایالات متحده که تا کنون تنها ناظر قضایا بودند، نیک دریافتند که ادامه روند پیشروی های داعش، این منطقه را به منطقه سبز و امن تروریست ها بدل می کند. جایی که گسل های بالقوه ناامنی بسیار فعال بوده و ضمن به خطر انداختن منافع منطقه ای آمریکا و جریان انتقال انرژی خاورمیانه به غرب، بسیار محتمل خواهد بود که با دستیابی داعش به منابع گسترده پولی و مالی، عملیات های تروریستی هول انگیزی را در آمریکا و اروپا ترتیب دهد. این چنین بود که به یکباره زنگ خطر داعش در کاخ سفید به صدا در آمد و اکنون ظرف چند روز می بایست استراتژی ها چیده شده و حملات هوایی آغاز شود.
 
4- راهبرد آمریکا یعنی استفاده از حملات هوایی هدفمند علیه مواضع داعش در ابتدا هم پیشروی های آنان را متوقف نمود و هم باعث شد برای اولین بار داعش در موضع تدافعی قرار گرفته و برای حفاظت از مناطق تصرف کرده به دفاع بپردازد. این حملات موجب شد که ارتش عراق به همراه نیروهای پیشمرگه بخش زیادی از مناطق از دست داده را آزاد کرده و حتی پایگاه اصلی آنان در عراق یعنی موصل را در معرض تهدید جدی قرار دهند. اما کاملا واضح بود که در بلند مدت نمی توان تنها روی این حملات حساب باز کرد. داعش یک گروه تروریستی چریکی است که با نبردهای غیر منظم به راحتی هم قابلیت گریز دارد و هم قابلیت احیا. سیاستگزاران امریکایی خوب می دانستند که این گروه در مقایسه با القاعده نفرات انسانی بسیار بیشتر، تجهیزات جنگی پیشرفته تر، مناطق جغرافیایی بسیار وسیع تر و در نهایت پول زیادتری در اختیار دارد و همچنین آنها بسیاری از قبایل سن نشین عراق را به خود جذب کرده اند.
 
5- اما این قتل جیمز فولی بود که به عقیده تحلیل گران شاید موجب درگیری بیشتر آمریکا در محورهای جنگی با داعش شود. از حملات گسترده هوایی تا پشتیبانی همه جانبه نیروی زمینی. بازی به اینجا که می رسد دلهره های آمریکائیان بیشتر می شود. عراق خاطره خوبی برای نیروی زمینی آمریکا به حساب نمی آید. همین مساله و واهمه اوباما تصمیم در اینباره را بسیار سخت می کند و شاید آمریکا را به این نتیجه برساند که هرگز به فکر ورود زمینی نباشد. بنابر این محتمل ترین گزینه در برابر آمریکا همان گسترده تر شدن حملات هوایی جهت تضعیف بنیه داعش می باشد. ضمن اینکه گزینه مطلوب برای نبردهای زمینی استفاده از پتانسیل ارتش عراق و نیروهای پیشمرگه می باشد. به این نحو که آمریکا با حملات هوایی گسترده پشتیبانی هوایی این نیروها را بر عهده گرفته تا همانند روزهای پیشین عراقی ها بتوانند مناطق از دست رفته را تصرف کنند.
 

 
6- نکته ای که نباید از نظر دور داشت این است که در خاک عراق امکان تصرف مناطق تحت سلطه داعش وجود دارد ولی این گروهک مناطق مرزی عراق با سوریه را تحت کنترل داشته و به راحتی می تواند در صورت یک درگیری گسترده به مواضع مستحکم خود در سوریه برگردد. برای داعش بسیار آسان است که هر از چندگاهی بار دیگر از مرزهای سوریه وارد عراق شده و نینوا و دیالی را ناامن کند و یا در اختیار بگیرد. ضمن اینکه در هر صورت مواضع داعش در سوریه، امکان تشکیل دارالامن وسیعی برای تروریست ها و ساماندهی اقدامات تروریستی بین المللی را فراهم خواهد ساخت.
 
7- اینکه چه ترتیباتی برای سرکوب داعش در سوریه اتخاذ خواهد شد، جواب بسیار سختی خواهد بود. چرا که آمریکا از یکسو در صورت دخالت نظامی گسترده در عراق یقینا مجبور خواهد شد وارد سوریه نیز شود و از سوی دیگر ناگزیر است جهت از بین بردن داعش با نظام سوریه همکاری همه جانبه ای ترتیب دهد. بدیهی است که کنار هم قرار گرفتن ارتش بشار اسد و ارتش ایالات متحده کمی مسخره به نظر می رسد. چرا که آمریکا در طول دو سال گذشته شدید ترین مواضع را علیه نظام سیاسی سوریه به رهبری اسد اتخاذ کرده و از سوی دیگر در برهه های زیادی تسلیحات سبک و سنگین به معارضان سوری و از جمله داعش تحویل داد که هم اکنون علیه منافع آمریکا استفاده شده است. بدیهی است که همخوانی و هم افزایی میان آمریکا و سوریه در این راستا بسیار دشوار بوده و جز با ورود کشورهای با نفوذی چون ایران امکان پذیر نخواهد بود.
 
8- در نهایت باید گفت که قتل جیمز فولی ضمن اینکه حساسیت ها را در اروپا و آمریکا بالا برده است مطمئنا سبب بروز تحرکات گسترده تر آمریکا و غرب علیه داعش خواهد شد. ترتیبات این ورود گسترده در چند روز آینده بیشتر مشخص می شود و آنچه که اکنون به دلمشغولی اوباما تبدیل شده است، نگرانی از دام داعش برای آمریکا می باشد. اوباما از یک سو نگران این است که دام داعش آمریکا را یک بار دیگر در باتلاق عراق فرو ببرد و از سوی دیگر فشارها در آمریکا به وی برای اتخاذ تصمیم قاطع علیه داعش افزایش یافته است و از جمله جمهوری خواهان او را متهم به سهل انگاری می کنند. حال که اروپا یکدست شده است، کامرون از همراهی با آمریکا در حمله نظامی گفته است، فابیوس تمام منطقه و از جمله ایران را به همراهی با «جنگ اروپا علیه داعش» فراخوانده است، اشتان مایر از ارسال فوری تجهیزات نظامی آلمان به عراق خبر می دهد و حتی ایتالیا نیز در صدد صدور تجهیزات نظامی می باشد، اوباما احساس همراهی بیشتری می کند و تصمیمات راحت تری علیه داعش خواهد گرفت. البته در چند روز آینده ابعاد ائتلاف ها و همکاری های احتمالی منطقه ای و فرا منطقه ای  و همچنین نقش احتمالی ایران بیشتر روشن خواهد شد.