فقدان تدبیر در حوزه زنان در دولت تدبیر و امید
توران ولی‌مراد
یک سال از عمر دولتی که خود را به تدبیر و امید معرفی می‌کند، می‌گذرد. رئیس جمهور روحانی که با این شعار کار خود را آغاز کرد، هم در دوره انتخابات و هم بعد از آن در حوزه زنان، شعارهایی سر داده که همراستا با خواسته‌هایی بوده است که توسط فعالین زنان مطرح بوده و همچنان مطرح است. وعده‌ها و شعارهای دولت روحانی رای و امیدهای زنان را به خود جلب کرد.
اصلاح نگرش‌ها نسبت به زن و عملی کردن اصلاحات زیرساختی در این حوزه از جمله وعده‌های انتخاباتی ایشان در این ارتباط بوده است. سوال از ایشان این است که در حوزه زنان در مقام رئیس دولت در جهت اجرایی کردن این وعده‌ها و شعار‌ها کدام برنامه زیرساختی را انجام داده یا در دستور کار دارد؟ کاندیدایی که موضع گیری‌هایش با فعالین حوزه زنان و وعده‌هایش بر همان اساس هم جهت بوده بعد از گذشت یک چهارم از فرصتی که در اختیار ایشان بوده غیر از گفتار و سخنرانی و وعده چه برنامه‌ای در جهت اجرایی کردن آن وعده‌ها به اجرا در آورده است؟
دولت گذشته که ادعای پاسخگویی به مطابات زنان را نداشت و با موضع گیری‌هایی هم جهت با فعالین حوزه زنان هم جهت نبود در پاسخ مثبت به مطالبات و خواسته‌هایی که زنان مطرح کردند بعد از نزدیک به سه دهه وجود سقف مستحکم نامرئی راه یافتن زنان به وزارت را شکست. این دولت که شعار‌هایش را به اصلاح نگرش‌ها نسبت به زنان بنا نهاده بود با وعده اینکه وزرا معاونین زن بگیرند همین یک وزیر را هم از زنان گرفت و مقام معاونتی هم برای وزرا حاصل نشد.
نگویند زنان کارآمد و توانمند و مدیر برای جای گرفتن در پست‌های مدیریتی ارشد نداریم که این بهانه جویی‌ها خریدار ندارد. بیش از سه دهه که زنان به برکت انقلاب اسلامی با جدیت و تلاش مسیرهای پیشرفت و کسب توانمندی‌ها را طی کرده‌اند می‌پرسند این حلقه بسته معیوب کجا قرار است شکسته شود؟ طی کردن پله پله مراحل مدیریت بر تجربه و کارآمدی می‌افزاید و زنان از طی کردن همین مسیر محروم و در نتیجه از کسب سوابق هم محروم مانده‌اند. در همین شرایط هم باز این فرصت به مردان برای کسب تجربه و سابقه مدیریت داده می‌شود همان که همچنان زنان از آن محروم و حتی از فرصت‌های طبیعی و غیر مدیریتی هم محروم می‌شوند.
جدای از مردودی دولت روحانی در عدم رفع خشونت سیاسی از زنان که خود به معنی عدم حضور پررنگ آنان در مراکز تصمیم گیر و تصمیم ساز است دولت تدبیر و امید یک برنامه اجرایی و عملی در جهت رفع مشکلات زنان از خود ارائه نداده است، موضع گیری و شعار و وعده به معنی برنامه اجرایی و عملی است؛ کارنامه دولت با عمل بررسی می‌شود و طرح‌ها و برنامه‌هایی که اجرایی می‌شوند و با لحاظ این موارد، مجموعه دولت اعم از ریاست جمهوری و معاونت ایشان در حوزه زنان و خانواده و دستگاه‌های تابعه و زیر مجموعه نهادریاست جمهوری تا وزراتخانه‌ها و مشاورین آن‌ها در حوزه زنان و استانداری‌ها در ارتباط با طرح‌های عملی تا این زمان مردود به حساب می‌آیند.
مردود چون حتی یکی از این واحدها یا برنامه متمرکز جمعی از این واحدها برنامه‌ای که در دست اجرا باشد ارائه نشده تا بتوان از آن گزارش داد. خبر‌ها و گزارش‌ها از همایش‌ها، دیدار‌ها، نشست‌ها و گفت‌وگو‌ها و تفاهم نامه‌هایی است که نه مفاد آن به اطلاع رسانده می‌شود، نه کسی را موظف به انجام کاری می‌کند. نه حتی نظارتی بر آن است و نه پی گیری در حد رسیدن به نتیجه از آن گزارش شده است. تاریخ امور زنان چه بسیار از این تفاهم نامه‌ها و مکتوبات به خاطر دارد که به تاریخ پیوسته‌اند و رفت و آمد‌ها و همایش‌هایی که جای خالی سطحی حضور زنان در صحنه را پر کرده است.
اگر اخبار دولت در حوزه زنان همه بررسی شوند نشان از حتی یک برنامه اجرایی عملی که نشان دهد در سطح ملی خواهد ماند و بر زندگی همه زنان و خانواده‌ها تاثیر خود را خواهد گذاشت نمی‌توان یافت؛ چه دیدار، نشست، سخنرانی، گفت‌و‌گو، همایش، کارگروه، تهیه بانک اطلاعاتی از زنان توانمند و هر آنچه بر مدار کسب اطلاعات و تجربه و گفتگو باشد برای دستگاه اجرایی به تنهایی کار به حساب نمی‌آید. حتی تحقیقاتی که به واحدهای تحقیقاتی سفارش داده شوند وقتی به حساب می‌آیند که بخشی از طرحی در جهت اجرا باشند که ابتدا و انت‌ها و وظیفه دستگاه‌ها در ارتباط با آن روشن است. نمره مردودی دولت در این ارتباط به این دلیل است که نه معاونت زنان ریاست جمهوری چنین برنامه‌ای را عرضه کرده است و نه وزارتخانه‌ها.
دولتی که با شعار تدبیر و امید به صحنه آمده است و این شعار را تکرار می‌کند، از تدبیر و مدیریت در حوزه زنان بی‌بهره است. تدبیر برنامه ریزی آگاهانه و مدیریت کارآمد را در بطن خود دارد و برنامه ریزی هم هدف را در دو مسیر مهم پی می‌گیرد؛ یکی رفع مشکلات موجود و دیگری پیشگیری از آسیب و خطرهای پیش رو که آمار و تحقیقات و واقعیت موجود آن‌ها را نشان می‌دهد.
دولت تدبیر و امید در حوزه زنان فاقد عملکردی مبتنی بر برنامه‌ای روشن و مشخص است. اسناد بالادستی وظایف دستگاه‌ها را مشخص می‌کنند، خاصه اینکه در حوزه زنان مطالبات زنان توسط فعالین مدنی مطرح و پی گیری می‌شود. هر چند بودجه اندک و امکانات محدود و مشکلات بر سر راه باشند این‌ها دلایل موجهی برای عدم ارائه برنامه از طرف دولت در ارتباط با زنان نمی‌باشد. نه برنامه کلان برای رفع همه مشکل‌ها، نه برنامه برای تغییر زیرساخت‌ها، حتی یک برنامه برای رفع یک مشکل هم از طرف دولت ارائه نشده. اگر هم کاری انجام شده کارهای در حد نمایش یا کارهایی که نه وظیفه معاونت ریاست جمهور بلکه وظیفه واحدهایی کوچک‌تر و دستگاه‌های دیگر است مثل همان کارهایی که تا کنون و در دولت‌های گذشته شده است.
برنامه پنجم توسعه که یک سال دیگر به انتهای عمر خود می‌رسد معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری را مکلف کرده است که با همکاری دستگاه‌های اجرایی، زمینه اجرای برنامه جامع توسعه امور زنان را فراهم کند. یک سال از عمر این دولت گذشت و از اجرایی کردن این وظیفه قانونی خبری نیست. دیدار‌ها و نشست‌ها بدون مصوباتی بر اساس دستور و هدفمند در جهت به کار گرفتن دستگاه‌های اجرایی در ارتباط با رفع مشکلات زنان نتیجه مطلوب را حاصل نمی‌کند. چه طور است که چابک سازی دولت فقط دامن «امور زنان» را گرفت و وزارتخانه‌ها را از الزام داشتن مشاورین امور زنان را فارغ کرد؟ معاونت امور زنان به عوض بهره بردای از جایگاه بالای خود و تهیه و تبیین شرح وظایف برای مشاورین وزرا و تقویت جایگاه آن‌ها و بهره برداری از آن‌ها خودش را کنار کشید و به توجیه کار پرداخت و نتیجه تضعیف این واحدها به نسبت گذشته شد.
در یک برنامه اجرایی عملی هدف، راهکار، نقشه راه، دستگاه‌ها و واحدهای اجرا کننده، و زمان کار مشخص است. مهم‌تر از داشتن برنامه، اجرایی کردن آن و ارائه گزارش از موفقیت‌ها و اگر عدم موفقیت بوده است ذکر عدم موفقیت‌ها و طرح دلایل آن است. همایشی برای روز زن که فرصت شعار و وعده دوباره به مردان بدهد و باز روز دختر با عملکردهای شعاری و تبلیغاتی نشان از این است که کاری در حد و وظیفه دولت در دست انجام نیست لاجرم به فعالیت‌های نمایشی و تبلیغاتی می‌پردازد. این نوع کار‌ها اگر نتیجه فرهنگی هم بدهد نه ماندگار است و نه ریشه‌ای و نه زیرساختی، از این رو وظیفه معاونت رئیس جمهور در امور بانوان نیست. انجام فعالیت‌های فرهنگی وظیفه امور زنان وزارت فرهنگ و ارشاد است.
معاونت ریاست جمهور به عنوان بخشی از هیأت دولت وظیفه‌اش انجام برنامه‌هایی درشان هیأت دولت است مثل تصویب لوایح و پیگیری آن‌ها برای تبدیل شدن به قانون و اجرا برنامه‌هایی سراسری در حد و سطح ملی و زیرساختی.
در معاونت امور زنان ریاست جمهوری گفته شده است که از سازمان‌های مردم نهاد بدون در نظر گرفتن جهت گیری‌ها سیاسی آن‌ها بهره خواهند برد. حتی اگر این کار با همین توصیف انجام شود باز جای بی‌برنامگی و عدم مدیریت توانمند دولت در حوزه زنان را نمی‌گیرد. وقتی دولت برنامه جامع و کامل و همه جانبه و طرح‌های اساسی در حوزه زنان ارائه نداده و این عدم ارائه خود به معنای نداشتن برنامه و اجرایی نکردن آن است، زیرا معلوم نیست عملکرد سازمان‌های مردم نهاد در کدام سو و کدام گوشه چه طرح و چه برنامه‌ای را پر خواهد کرد؟ استفاده از این سازمان‌ها برای خدمت رسانی به مردم است یعنی وظیفه‌ای که دولت در عملی کردن آن و به خصوص به کار گرفتن دستگاه‌های اجرایی ناتوان است. بگذریم از اینکه این حمایت‌ها شامل حال تشکل‌هایی که کارشان بررسی و نقد خود این معاونت و متذکر شدن وظایف او باشد نخواهد شد.
هر کار توسط این نهاد‌ها بشود و هر آنچه به عمل در آید همه کارهایی خواهند شد که در بعد کلان و با نگاه استراتژیک گوشه‌ای از کاری را خواهند گرفت که خودش معلوم نیست چه است و در نهایت رشدهای بی‌حساب و کتاب در ابعادی را پدید خواهد آورد و خلأ کاری در ابعاد دیگر. ناهماهنگی رشد در ابعاد مختلف نتیجه قطعی بی‌برنامگی نهادی است که وظیفه اصلی آن برنامه ریزی، مدیریت و هماهنگی و بهره برداری از همه نیرو‌ها در جهت دستیابی به اهداف برنامه است.
همه عملکرد این دولت نشانگر وظایفی است که عملی نشده‌اند در حالی که باید به اجرا می‌آمدند تا دولت در مقایسه با وعده‌ها و شعار‌هایش در حوزه زنان نمرده مردودی بگیرد و بتوان گفت، شعار‌ها و وعده‌ها و موضع گیری‌های دولت در حوزه زنان و کارنامه بی‌برنامگی و بی‌عملی ایشان، نشان از بی‌تدبیری و عدم مدیریت دولت تدبیر و امید در حوزه زنان دارد.
مدیر شبکه ایران زنان
اصلاح نگرش‌ها نسبت به زن و عملی کردن اصلاحات زیرساختی در این حوزه از جمله وعده‌های انتخاباتی ایشان در این ارتباط بوده است. سوال از ایشان این است که در حوزه زنان در مقام رئیس دولت در جهت اجرایی کردن این وعده‌ها و شعار‌ها کدام برنامه زیرساختی را انجام داده یا در دستور کار دارد؟ کاندیدایی که موضع گیری‌هایش با فعالین حوزه زنان و وعده‌هایش بر همان اساس هم جهت بوده بعد از گذشت یک چهارم از فرصتی که در اختیار ایشان بوده غیر از گفتار و سخنرانی و وعده چه برنامه‌ای در جهت اجرایی کردن آن وعده‌ها به اجرا در آورده است؟
دولت گذشته که ادعای پاسخگویی به مطابات زنان را نداشت و با موضع گیری‌هایی هم جهت با فعالین حوزه زنان هم جهت نبود در پاسخ مثبت به مطالبات و خواسته‌هایی که زنان مطرح کردند بعد از نزدیک به سه دهه وجود سقف مستحکم نامرئی راه یافتن زنان به وزارت را شکست. این دولت که شعار‌هایش را به اصلاح نگرش‌ها نسبت به زنان بنا نهاده بود با وعده اینکه وزرا معاونین زن بگیرند همین یک وزیر را هم از زنان گرفت و مقام معاونتی هم برای وزرا حاصل نشد.
نگویند زنان کارآمد و توانمند و مدیر برای جای گرفتن در پست‌های مدیریتی ارشد نداریم که این بهانه جویی‌ها خریدار ندارد. بیش از سه دهه که زنان به برکت انقلاب اسلامی با جدیت و تلاش مسیرهای پیشرفت و کسب توانمندی‌ها را طی کرده‌اند می‌پرسند این حلقه بسته معیوب کجا قرار است شکسته شود؟ طی کردن پله پله مراحل مدیریت بر تجربه و کارآمدی می‌افزاید و زنان از طی کردن همین مسیر محروم و در نتیجه از کسب سوابق هم محروم مانده‌اند. در همین شرایط هم باز این فرصت به مردان برای کسب تجربه و سابقه مدیریت داده می‌شود همان که همچنان زنان از آن محروم و حتی از فرصت‌های طبیعی و غیر مدیریتی هم محروم می‌شوند.
جدای از مردودی دولت روحانی در عدم رفع خشونت سیاسی از زنان که خود به معنی عدم حضور پررنگ آنان در مراکز تصمیم گیر و تصمیم ساز است دولت تدبیر و امید یک برنامه اجرایی و عملی در جهت رفع مشکلات زنان از خود ارائه نداده است، موضع گیری و شعار و وعده به معنی برنامه اجرایی و عملی است؛ کارنامه دولت با عمل بررسی می‌شود و طرح‌ها و برنامه‌هایی که اجرایی می‌شوند و با لحاظ این موارد، مجموعه دولت اعم از ریاست جمهوری و معاونت ایشان در حوزه زنان و خانواده و دستگاه‌های تابعه و زیر مجموعه نهادریاست جمهوری تا وزراتخانه‌ها و مشاورین آن‌ها در حوزه زنان و استانداری‌ها در ارتباط با طرح‌های عملی تا این زمان مردود به حساب می‌آیند.
مردود چون حتی یکی از این واحدها یا برنامه متمرکز جمعی از این واحدها برنامه‌ای که در دست اجرا باشد ارائه نشده تا بتوان از آن گزارش داد. خبر‌ها و گزارش‌ها از همایش‌ها، دیدار‌ها، نشست‌ها و گفت‌وگو‌ها و تفاهم نامه‌هایی است که نه مفاد آن به اطلاع رسانده می‌شود، نه کسی را موظف به انجام کاری می‌کند. نه حتی نظارتی بر آن است و نه پی گیری در حد رسیدن به نتیجه از آن گزارش شده است. تاریخ امور زنان چه بسیار از این تفاهم نامه‌ها و مکتوبات به خاطر دارد که به تاریخ پیوسته‌اند و رفت و آمد‌ها و همایش‌هایی که جای خالی سطحی حضور زنان در صحنه را پر کرده است.
اگر اخبار دولت در حوزه زنان همه بررسی شوند نشان از حتی یک برنامه اجرایی عملی که نشان دهد در سطح ملی خواهد ماند و بر زندگی همه زنان و خانواده‌ها تاثیر خود را خواهد گذاشت نمی‌توان یافت؛ چه دیدار، نشست، سخنرانی، گفت‌و‌گو، همایش، کارگروه، تهیه بانک اطلاعاتی از زنان توانمند و هر آنچه بر مدار کسب اطلاعات و تجربه و گفتگو باشد برای دستگاه اجرایی به تنهایی کار به حساب نمی‌آید. حتی تحقیقاتی که به واحدهای تحقیقاتی سفارش داده شوند وقتی به حساب می‌آیند که بخشی از طرحی در جهت اجرا باشند که ابتدا و انت‌ها و وظیفه دستگاه‌ها در ارتباط با آن روشن است. نمره مردودی دولت در این ارتباط به این دلیل است که نه معاونت زنان ریاست جمهوری چنین برنامه‌ای را عرضه کرده است و نه وزارتخانه‌ها.
دولتی که با شعار تدبیر و امید به صحنه آمده است و این شعار را تکرار می‌کند، از تدبیر و مدیریت در حوزه زنان بی‌بهره است. تدبیر برنامه ریزی آگاهانه و مدیریت کارآمد را در بطن خود دارد و برنامه ریزی هم هدف را در دو مسیر مهم پی می‌گیرد؛ یکی رفع مشکلات موجود و دیگری پیشگیری از آسیب و خطرهای پیش رو که آمار و تحقیقات و واقعیت موجود آن‌ها را نشان می‌دهد.
دولت تدبیر و امید در حوزه زنان فاقد عملکردی مبتنی بر برنامه‌ای روشن و مشخص است. اسناد بالادستی وظایف دستگاه‌ها را مشخص می‌کنند، خاصه اینکه در حوزه زنان مطالبات زنان توسط فعالین مدنی مطرح و پی گیری می‌شود. هر چند بودجه اندک و امکانات محدود و مشکلات بر سر راه باشند این‌ها دلایل موجهی برای عدم ارائه برنامه از طرف دولت در ارتباط با زنان نمی‌باشد. نه برنامه کلان برای رفع همه مشکل‌ها، نه برنامه برای تغییر زیرساخت‌ها، حتی یک برنامه برای رفع یک مشکل هم از طرف دولت ارائه نشده. اگر هم کاری انجام شده کارهای در حد نمایش یا کارهایی که نه وظیفه معاونت ریاست جمهور بلکه وظیفه واحدهایی کوچک‌تر و دستگاه‌های دیگر است مثل همان کارهایی که تا کنون و در دولت‌های گذشته شده است.
برنامه پنجم توسعه که یک سال دیگر به انتهای عمر خود می‌رسد معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری را مکلف کرده است که با همکاری دستگاه‌های اجرایی، زمینه اجرای برنامه جامع توسعه امور زنان را فراهم کند. یک سال از عمر این دولت گذشت و از اجرایی کردن این وظیفه قانونی خبری نیست. دیدار‌ها و نشست‌ها بدون مصوباتی بر اساس دستور و هدفمند در جهت به کار گرفتن دستگاه‌های اجرایی در ارتباط با رفع مشکلات زنان نتیجه مطلوب را حاصل نمی‌کند. چه طور است که چابک سازی دولت فقط دامن «امور زنان» را گرفت و وزارتخانه‌ها را از الزام داشتن مشاورین امور زنان را فارغ کرد؟ معاونت امور زنان به عوض بهره بردای از جایگاه بالای خود و تهیه و تبیین شرح وظایف برای مشاورین وزرا و تقویت جایگاه آن‌ها و بهره برداری از آن‌ها خودش را کنار کشید و به توجیه کار پرداخت و نتیجه تضعیف این واحدها به نسبت گذشته شد.
در یک برنامه اجرایی عملی هدف، راهکار، نقشه راه، دستگاه‌ها و واحدهای اجرا کننده، و زمان کار مشخص است. مهم‌تر از داشتن برنامه، اجرایی کردن آن و ارائه گزارش از موفقیت‌ها و اگر عدم موفقیت بوده است ذکر عدم موفقیت‌ها و طرح دلایل آن است. همایشی برای روز زن که فرصت شعار و وعده دوباره به مردان بدهد و باز روز دختر با عملکردهای شعاری و تبلیغاتی نشان از این است که کاری در حد و وظیفه دولت در دست انجام نیست لاجرم به فعالیت‌های نمایشی و تبلیغاتی می‌پردازد. این نوع کار‌ها اگر نتیجه فرهنگی هم بدهد نه ماندگار است و نه ریشه‌ای و نه زیرساختی، از این رو وظیفه معاونت رئیس جمهور در امور بانوان نیست. انجام فعالیت‌های فرهنگی وظیفه امور زنان وزارت فرهنگ و ارشاد است.
معاونت ریاست جمهور به عنوان بخشی از هیأت دولت وظیفه‌اش انجام برنامه‌هایی درشان هیأت دولت است مثل تصویب لوایح و پیگیری آن‌ها برای تبدیل شدن به قانون و اجرا برنامه‌هایی سراسری در حد و سطح ملی و زیرساختی.
در معاونت امور زنان ریاست جمهوری گفته شده است که از سازمان‌های مردم نهاد بدون در نظر گرفتن جهت گیری‌ها سیاسی آن‌ها بهره خواهند برد. حتی اگر این کار با همین توصیف انجام شود باز جای بی‌برنامگی و عدم مدیریت توانمند دولت در حوزه زنان را نمی‌گیرد. وقتی دولت برنامه جامع و کامل و همه جانبه و طرح‌های اساسی در حوزه زنان ارائه نداده و این عدم ارائه خود به معنای نداشتن برنامه و اجرایی نکردن آن است، زیرا معلوم نیست عملکرد سازمان‌های مردم نهاد در کدام سو و کدام گوشه چه طرح و چه برنامه‌ای را پر خواهد کرد؟ استفاده از این سازمان‌ها برای خدمت رسانی به مردم است یعنی وظیفه‌ای که دولت در عملی کردن آن و به خصوص به کار گرفتن دستگاه‌های اجرایی ناتوان است. بگذریم از اینکه این حمایت‌ها شامل حال تشکل‌هایی که کارشان بررسی و نقد خود این معاونت و متذکر شدن وظایف او باشد نخواهد شد.
هر کار توسط این نهاد‌ها بشود و هر آنچه به عمل در آید همه کارهایی خواهند شد که در بعد کلان و با نگاه استراتژیک گوشه‌ای از کاری را خواهند گرفت که خودش معلوم نیست چه است و در نهایت رشدهای بی‌حساب و کتاب در ابعادی را پدید خواهد آورد و خلأ کاری در ابعاد دیگر. ناهماهنگی رشد در ابعاد مختلف نتیجه قطعی بی‌برنامگی نهادی است که وظیفه اصلی آن برنامه ریزی، مدیریت و هماهنگی و بهره برداری از همه نیرو‌ها در جهت دستیابی به اهداف برنامه است.
همه عملکرد این دولت نشانگر وظایفی است که عملی نشده‌اند در حالی که باید به اجرا می‌آمدند تا دولت در مقایسه با وعده‌ها و شعار‌هایش در حوزه زنان نمرده مردودی بگیرد و بتوان گفت، شعار‌ها و وعده‌ها و موضع گیری‌های دولت در حوزه زنان و کارنامه بی‌برنامگی و بی‌عملی ایشان، نشان از بی‌تدبیری و عدم مدیریت دولت تدبیر و امید در حوزه زنان دارد.
مدیر شبکه ایران زنان
