فیلم‌های «عباس کیارستمی»، «فروغ فرخزاد» و «اورسن ولز»!

لیست کامل پنجاه برتر تاریخ سینما منتشر شد تا مشخص شود در میان فیلم‌های حاضر در این لیست، علاوه بر حضور دو فیلم از «عباس کیارستمی» و «فروغ فرخزاد»، فیلمی از «اورسن ولز» کارگردان شاخص سینمای کلاسیک نیز میان فیلم‌های مستند متعلق به ایران در این لیست معتبر حضور دارد؛ اتفاقی شگفتی‌آور که تا پیش از انتشار این رده‌بندی کیفی، مورد توجه قرار نگرفته بود.

به گزارش «تابناک»، مجله معتبر سینمایی سایت اند ساوند (Sight & Sound) که پیش از این لیست فیلم‌های برتر تاریخ سینما را بنا به روال نظرسنجی‌های ده ساله‌اش منتشر کرده بود، به تازگی اقدام به رأی‌گیری از ۳۰۰ فیلمساز و منتقد فیلم مطرح درباره آثار تاریخ مستند با هدف شناسایی برترین‌ فیلم‌های مستند کرد. در خبری مقدماتی که در روایتی منتشر شد، «مردی با دوربین فیلمبرداری» ساخته ۱۹۲۹ ساخته ژیگا ورتوف کارگردان سینمای شوروی سابق با صد رأی به عنوان بهترین فیلم مستند تاریخ برگزیده شد.

آن گونه که مؤسسه فیلم بریتانیا اعلام کرده، ناشر سایت اند ساوند، تصمیم به انجام نظرسنجی مستقل برای فیلم‌های مستند زمانی گرفته شد که در رویدادی غیرمنتظره، «مردی با دوربین فیلمبرداری» در نظرسنجی بهترین فیلم‌های تاریخ سینما رده هشتم را از آن خود کرد و طبیعی بود که در این نظرسنجی مستقل، اثر ورتوف، یکی از مستندسازان برجسته و صاحب نظریه «سینما ـ حقیقت» یا‌‌ همان «سینما ـ چشم» به عنوان فیلم اول برگزیده شود.

در این نظرسنجی که بیش از هزار فیلم مستند در معرض انتخاب گذاشته شده بود، و فیلم‌هایی «شووآه» اثر کلود لانزمان، «بدون آفتاب» ساخته کریس مارکر و «شب و مه» اثر الن رنه هر سه محصول سینمای فرانسه جایگاه دوم، سوم و چهارم را ‌دارند و «خط باریک آبی» ساخته ارول موریس محصول آمریکا، «کرونیکل از یک تابستان» ساخته ژان روچ و ادگار مورن محصول فرانسه، «نانوک شمالی» ساخته رابرت فلاهرتی محصول آمریکا، «جلینرس و من» ساخته اگنس واردا کارگردان فرانسوی جایگاه پنجم تا هشتم هستند.


همچنین «عقب را نگاه نکن» ساخته د. ا. پنبکیر محصول آمریکا و «باغ خاکستری» اثر مشترک آلبرت و دیوید میسلس، الن هود و مافی مایر محصول مشترک آمریکا مشترکاً در جایگاه دوم قرار گرفتند و این اتفاقی است که درباره برخی دیگر از رده‌ها صورت پذیرفته و در رده بندی فیلم‌هایی که آرای مساوی داشته‌اند مشترکاً جایگاه‌ها را به دست آورده‌اند و در ادامه فیلم با کسر عددی، آغاز می‌شود و مشخصاً در لیست رتبه دهم نیست و پس از این دو فیلم، جایگاه یازدهم وجود دارد.

در این میان، آنچه برای سینمای ایران ‌اهمیت دارد، حضور سه فیلم با پرچم ایران در این لیست معتبر است. در رده نوزدهم این رده‌بندی، «خانه سیاه است» به کارگردانی فروغ فرخزاد و تهیه‌کنندگی ابراهیم گلستان، معتبر‌ترین فیلم مستند سینمای ایران در این لیست قرار گرفته است؛ فیلمی که درباره آسایشگاه جذامیان باباباغی تبریز و اوضاع تکان‌دهنده این گروه ساخته شده بود.

فیلم «کلوزآپ» ساخته عباس کیارستمی، دومین فیلم مستند ایرانی حاضر در این لیست است، که جایگاه سی و هفتم را در رده‌بندی مجله سایت ‌اند ساوند‌ دارد. با این حال، شگفتی اصلی، حضور فیلمی با نام «ف برای جعل / F for Fake» ساخته اورسن ولز، کارگردان مطرح سینمای آمریکاست که در جایگاه پانزدهم این لیست به عنوان محصول مشترک سینمای ایران و فرانسه معرفی شده، هرچند برخی وب‌سایت های سینمای این اثر را محصول مشترک ایران و آلمان غربی و فرانسه معرفی کرده‌اند.

مضمون این فیلم که توسط این کارگردان مطرح سینمای کلاسیک آمریکا با سرمایه‌گذاری ایران در سال ۱۹۷۵ ساخته شده، به جعل آثار هنری بازمی‌گردد و درباره نقاشی است که در حین خلق یک اثر تازه می‌میرد و اثرش نیمه کاره ‌می‌ماند و همین، ‌منجر به رقم خوردن رخدادهایی می‌شود. ظاهراً پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، برای مشخص شدن سرنوشت این آثار پیگیری نشده و به واسطه سرمایه‌گذاری ایران در این اثر و بلاتکلیف بودن حقوق این فیلم، منتشر نشده و ظاهراً هم‌اکنون در موزه مونیخ است.

احتمال می‌رود با انتشار این لیست و مشخص شدن وجود چنین فیلمی با مالکیت ایرانی، شاهد تحرکاتی برای احیای حقوق ایران درباره این اثر مهم باشیم؛ اثری که صرفاً به واسطه برخورداری از امضای کارگردانی معتبر چون اورسن ولز، ارزش مادی و معنوی بسیار بالایی برخوردار است و البته در کنار این پیگیری بر توانمندی سینمای مستند ایران تأکید دارد.

«تابناک» تا ساعاتی دیگر لیست کامل پنجاه فیلم به همراه مشخصات آثار را به این خبر خواهد افزود.