یکی از موضوعاتی که همواره در بحث پرونده هستهای ایران مطرح بوده، موضعی است که کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس در قبال برنامه هستهای ایران و به ویژه موضوع مذاکرات در پیش گرفتهاند. یک نشریه آمریکایی با انتشار مطلبی در این زمینه، به بررسی عواملی پرداخته که سبب شده برخی کشورهای منطقه، خواستار حل نشدن موضوع هستهای ایران باشند.
به گزارش «تابناک»، نشریه کریستین ساینس مانیتور در مطلبی به بررسی موضع کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس در قبال برنامه هستهای ایران پرداخته و مینویسد دلیل اصلی مخالفت این کشورها با حل موضوع هستهای ایران، این نگرانی است که چنین امری میتواند به چندین دهه دشمنی ایران با غرب پایان داده و سبب بالا رفتن جایگاه جهانی ایران شود.
در این مطلب آمده است: هنگامی که رژیم اسرائیل خواستار محروم کردن ایران از دستاوردهای هستهای خود، به جز چند سانتریفیوژ نمادین و چند کیلوگرم اورانیوم غنی شده گردید، هشدار داد که ضرورت این امر نه تنها از جنبه اعمال تهدیدی وجودی از سوی ایران علیه اسرائیل، بلکه همچنین بدان سبب است که برنامه هستهای ایران میتواند سبب بروز مسابقه تسلیحاتی میان کشورهای حاشیه خلیج فارس شود.
اما این نگرانی، احتمالاً اغراق شده است. تحلیلگران منطقه میگویند، تا هنگامی که ایران عملاً نسبت به ساخت سلاح هستهای اقدام نکند، کشورهای منطقه نیز به سمت ایجاد زرادخانههای هستهای نخواهند رفت؛ بنابراین، هرچند این کشورها نیز خود را در نگرانی رژیم اسرائیل شریک میبینند، چندان به دنبال ایجاد محدودیتهای مشخص بر تعداد سانتریفیوژها یا حجم غنی سازی ایران نیستند. در عوض، آنها به دنبال راهی برای تضمین برقراری موازنه قوای منطقه میان دو کشور تأثیرگذار این منطقه، یعنی ایران و عربستان هستند.
عبدالخالق عبدالله، استاد علوم سیاسی اماراتی در این زمینه میگوید: «اسرائیل دستور کاری متفاوت با کشورهای منطقه خلیج فارس دارد. ما در مجاورت ایران زندگی میکنیم و از اینکه ایران، یکی از ستونهای امنیت منطقهای است، آگاه تریم».
کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس، به شدت نسبت به برنامه هستهای ایران احساس نگرانی میکنند. در صورتی که ایران به سلاح هستهای دست یابد، موازنه قوای شکننده منطقهای که در بیش از سه دهه با حمایت آمریکا برقرار شده، از هم خواهد پاشید. برخی تحلیلگران بر این باورند که این موضوع، منطقه را به سوی یک مسابقه تسلیحاتی خواهد برد.
اما در پس مخالفت کشورهای منطقه با قدرت هستهای ایران، یک عامل دیگر نیز وجود دارد: این ترس که پس از چند دهه تقابل با غرب ـ که از زمان قطع روابط با آمریکا در سال ۱۹۷۹ آغاز شد ـ ایران بتواند نسبت به بازسازی جایگاه خود در عرصه جهانی اقدام کرده و وضعیت خود را در منطقه نیز بهبود ببخشد. کشورهای عرب منطقه – که به شدت از حمایت تسلیحاتی آمریکا بهره بردهاند – نگرانند که مبادا منافع خود را از دست بدهند.
مهران کامروا، مدیر مرکز مطالعات بین الملل و منطقهای در دانشگاه جرج تاون قطر در این زمینه میگوید، ۳۵ سال، کشورهای منطقه خلیج فارس از تنشهای موجود در روابط ایران و آمریکا منتفع شدهاند و اگر این تنشها کاهش یابد و ایران جایگاه خود را در جامعه جهانی احیا کند، این کشورها احساس خواهند کرد، بخشی از اهرمهای خود را از دست دادهاند. مسأله اینجاست که آنها نمیتوانند این موضوع را آشکارا بیان کنند و به همین دلیل است که به شیوههای گوناگون با توافق هستهای ایران مخالفت میکنند.
اما حتی در صورتی که کشورهای حاشیه خلیج فارس تصمیم به ساخت سلاح هستهای بگیرند، نیز ایجاد یک زرادخانه هستهای برایشان چندین سال طول خواهد کشید. ایجاد قابلیتهای هستهای، نیازمند دانش و زیرساختهایی دارد که به سرعت به دست نمیآید؛ بنابراین، به باور کارشناسان، نهایت کاری که این کشورها میتوانند انجام دهند، این است که از کشورهایی چون پاکستان یا کره شمالی، چند کلاهک هستهای خریداری کنند.
موضوع دیگری که در این زمینه مورد اشاره بسیاری از تحلیلگران قرار میگیرد، اینکه چندین دهه پیش، دستیابی رژیم اسرائیل به سلاح هستهای نتوانست سبب شکل گیری مسابقه تسلیحاتی در منطقه شود و این در حالی بود که کشورهای عرب با اسرائیل دشمن بودند؛ بنابراین، درباره ایران نیز ضرورتاً چنین اتفاقی رخ نخواهد داد.
کامروا به نکته دیگری نیز اشاره میکند و آن اینکه هم اکنون کشورهای عرب منطقه با تهدیدهایی به مراتب بزرگتر از برنامه هستهای ایران روبه رو هستند که یکی از آنها، ناکارآمدی دولتها در منطقه است. وی اشاره میکند که ضعیف شدن دولتها در کشورهایی چون عراق و سوریه، سبب قدرت گیری گروههای تکفیری شده که این امر، خطری برای کل منطقه به شمار میرود.
مهمتر اینکه این موضوع، ایران را نیز تهدید میکند و همین اشتراک در احساس تهدید، خود عاملی است که میتواند در پر کردن شکافها میان ایران و کشورهای منطقه کارآمد باشد؛ بنابراین، این کشورها میتوانند اختلافات را به کناری نهاده و نسبت به همکاری در زمینههای مشترک اقدام کنند.