چین و فاجعه" پرواز ام اچ 17"
دکتر بهزاد شاهنده
عکس العمل " بیحینگ"(1) نسبت به دو فاجعه هوایی خطوط هوایی مالزی کاملا متفاوت است. در فاجعه اول در ماه مارس 2014 که اکثر مسافران تبعه چین بودند – "بیجینگ" آنچنان با شور و هیجان مسئله را دنبال کرد که باعث شد چین عملاً یکه تاز جستجو برای"پرواز ام اچ 370 " گردد. چین با اعزام کشتی های پیشرفته خود به جنوب اقیانوس آرام و به کارگیری تجهیزات مدرن جستجوی دریایی و ... به جهانیان گوشه ای از قدرت بالقوه خود را نشان داد و خط بطلانی بر اتهام اینکه چین یک "ببر کاغذی" است کشید.
"بیجینگ" در ماجرای ماه مارس با اتهام سهل انگاری کشور مالزی، وخامت در روابط با "کوالالامپور " را ایجاد کرد که هنوز هم پس از گذشت چند ماه از آن به حالت عادی بر نگشته است. در مقابل، این مالزی بوده که بواسطه پیوندهای عظیم تجاری و اقتصادی با چین - تلاش وافری را در حفظ مناسبات انجام داده است.
مالزی به همراه کشورهای ویتنام، برونئی، اندونزی و فیلیپین در خصوص حاکمیت بر سلسله جزایر "اسپراتلی" و " پاراسل " واقع در دریای جنوب چین با "بیجینگ "اختلاف نظر دارند. معهذا "کوالا لامپور" همراه با "جاکارتا " اختلافات ارضی را به واسطه پیوندهای نهادینه شده با "بیجینگ" به طور جدی مطرح نکرده و حتی حضور چین قدرتمند را در جنوب شرق آسیا یک واقعیت تلقی کرده و آن را پذیرفته اند.
اگر بپذیریم که ناپدید شدن شمارزیادی از شهروندان چینی، "بیجینگ " را به سخت گیری در مقابل "کوالا لامپور" کشانید و آن را امری طبیعی به حساب بیاوریم، بسنده کردن به یک اعلامیه ساده در خصوص فاجعه دوم امری است متفاوت و در حد بی اعتنایی به یک فاحعه انسانی! زمانی که اغلب کشورهای جهان کشور روسیه را تحت فشار برای اتخاذ رویه معقول و شفاف قرار داده اند، "بیجینگ " تا کنون نه تنها مشخصاً از اینکه موشکی به هواپیمای مالزی اصابت کرده موضعی نداشته، بلکه از پیوند این فاجعه با مخالفان اوکراینی نیز صحبتی به میان نیاورده است.
برخی از تحلیل گران مسائل چین و روسیه، علت اصلی این تاکتیک را گرمی جدید در روابط دو کشور چین و روسیه تلقی می کنند. امضای قرار داد گازی سی ساله بین "بیجینگ" و " مسکو" در ماه مه 2014 با رقم چهارصد میلیارد دلار، سندی است از بهبود پیوندهای استراتژیک میان آن دو کشور که باعث شده آن دو به حمایت از دیگری بپردازند. در سال جاری " بیجینگ" و " مسکو" تلاش وافری را در نزدیکی به یکدیگر داشته اند که نشان از مصمم بودن آنها در بسط و گسترش روابط فی ما بین می باشد. در این راستا می توان به اجلاس سران دو کشور در ماه آوریل 2014، مانورهای مشترک، برگزاری کنفرانس تحت عنوان "تعامل و اطمینان سازی در آسیا" و معاهده عظیم گازی اشاره داشت.
چین در ارتباط با " فاجعه ام اچ 17" عنوان داشته: «صحیح نیست که با عجله در خصوص رخداد اخیر به نتیجه گیری رسید و انگشت اتهام را به سمتی مشخص نشانه گرفت... شتاب غرب برای قضاوت در خصوص روسیه بر اساس منطق نبوده و معقول نیست... روسیه به نادرستی مورد هجوم قرار گرفته و مجبور شده که موضع غیر منفعل داشته باشد. این نمونه دیگری از استفاده غرب از افکار عمومی به عنوان یک ابزار سیاسی می باشد. از لحاظ سیاسی، سرنگونی یک جت مسافربری احمقانه است و می تواند یک اشتباه باشد که پیش شرط آن نا بسامانی در اوکراین است».
"شین خوا" – خبرگزاری رسمی چین – نیز آمریکا و استرالیا را به عنوان دو کشوری که بیش از دیگران در محکومیت روسیه عجله کرده اند مورد انتقاد قرار داده و می افزاید: «اگر مشخص شود که هواپیما با موشک ساقط شده، مسببین آن باید بدون توجه به انگیزه یا بهانه مورد محاکمه قرار گیرند؛ زیرا این یک حمله تروریستی غیر قابل تحمل است».
"بیجینگ " در" فاجعه ام چ 17" منافع مستقیم ندارد؛ زیرا در سرزمینی دور از چین رخ داده و هیچ یک از سرنشینان آن هواپیما تبعه چین نبودند( بر خلاف پرواز " ام اچ 370")... بلاشک اگر اوضاع طور دیگری بود، "بیجینگ" موضع دیگری اتخاذ می کرد. سوالی که باید بدان پاسخ داد این است که "بیجینگ " تا چه حدی حاضر است که روابط با دیگر کشورها را فدای روسیه کند. آیا استرالیا که در جستجوی هواپیمای شرکت هواپیمایی مالزی "پرواز ام اچ 370 " که 150 تبعه چینی که عده کثیری از آنها دانشمند بودند کمک فروان کرد، نباید از چین برای حل و فصل " فاجعه پرواز ام اچ 17" که در آن 27 استرالیایی جان خود را از دست دادند انتظار بیشتر داشته باشد؟
آیا کشور هلند که 180 تبعه آن که اکثریت قاطع آنها دانشمندان طراز اول مبارزه با پدیده "ایدز" بودند کشته شدند– نمی بایستی از چین واکنش بهتری را طلب کند؟ و بالاخره اینکه باید پرسید که آیا موضع چین که تا کنون آیینه ای از مواضع روسیه بوده – ادامه آن موجب ضرر و زیان به منزلت چین نخواهد بود؟ آیا معاهده اخیر گازی بین " بیجینگ" و " مسکو" که به زعم برخی از یک نیاز سیاسی نشات می گیرد، چین را با روسیه پیوند بیشتری زده و سر آغاز فصلی نو در مناسبات آنها خواهد بود؟ اگر جواب مثبت باشد، به چه قیمتی؟
در این ماجرا اروپا دوشادوش آمریکا بر آن است که مسببین مشخص و تنبیه شوند. آیا تحریم های احتمالی گسترده تر علیه روسیه و انزوای بیشتر این کشور، چین را که هنوز به اعتقاد خود به آمریکا و غرب در دوره قابل پیش بینی وابسته است و ادامه حیات اقتصادی و به تبع آن سیاسی خود در گروه تعامل با غرب می داند، وارد چالش نمی کند؟ البته اگر از بعد دیگر به تحولات بنگریم و گرمی روابط " بیجینگ " با "مسکو" در راستای خنثی کردن فشارهای اخیر آمریکا و اروپا بر چین تلقی نماییم، باز هم باید اذعان کنیم که این سیاست با اتفاقات اخیر بس مخاطره انگیز است.
------------------------------------------------
1) تلفظ اسامی و کلمات چینی طبق اعلامیه سال 1979 دولت " جمهوری خلق چین " یکنواخت شده و سیستم تلفظی غربی که تا آنزمان در خارج چین متداول بود منسوخ اعلام گردیده است و فقط سیستم تلفظی رایج در چین معتبر می باشد. بنابر این از آن سال ببعد فی المثل تلفظ نام پایتخت کشور چین "بیجینگ " تلفظ شده و تلفظ " پکن" منسوخ اعلام گردیده است.
