دوختن پیراهن مراد در شب بیست‌وهفتم

مردم کرمان که پس از گذشت سال‌ها همچنان کهن‌ترین جشن مردمان ایران زمین را برگزار می‌کنند در ایام ماه رمضان نیز آداب و رسوم خاص خود را دارند که می‌توان به دوختن پیراهن و کیسه مراد در روزهای آخر ماه مبارک رمضان اشاره کرد.

به گزارش مهر، شهر تاریخی کرمان در کنار پتانسیل‌های فراوان در زمینه ابنیه تاریخی دارای تاریخ شفاهی قابل توجهی است که نشان‌دهنده اصالت فرهنگی و تاریخ کهن این سرزمین است.
کرمانی‌های در برپایی آیین‌های کهن ایران زمین سابقه‌ای دیرین دارند و جشن سده را به‌عنوان کهن‌ترین جشن ایران که همچنان برگزار می‌شود هر ساله با‌شکوه خاصی برگزار می‌کنند.

ریشه آیین‌های کهن در رفتارهای اجتماعی و روند عادی زندگی مردم کرمان نمود قابل توجهی دارد و در هر ماه از‌ سال می‌توان بسیاری از این آداب و رسوم را مشاهده کرد که پس از گذشت سال‌ها همچنان توسط مردم اجرا می‌شود و زندگی مدرنیته نتوانسته است رسوم کهن کرمانی‌ها را تغییر دهد.

پختن ابراهیم‌خانی برای اطعام مستمندان

از جمله رسوم مردم کرمان اجرای آداب و رسوم خاص مذهبی است که سال‌هاست در این شهر و به‌خصوص در روستاها و شهرهای کوچک‌تر اجرا می‌شوند و حال و هوای کرمان قدیم را حفظ کرده است.
از جمله این مراسم‌های مراسم کلیدزنی، الله رمضونی حلقه حاجت و پیراهن مراد و کیسه مراد است که البته دو مراسم نخست همچنان بسیار پررنگ در کرمان اجرا می‌شوند.
نکته جالب این‌که هر یک از این مراسم با جزییات و ظرافت خاصی و توسط یک قشر مخصوص اجرا می‌شوند.

افطاری دادن به روزه‌داران و به‌خصوص مستمندان و ایتام ازجمله آداب اصلی کرمانی‌هایی است که غذای اصلی برای این کار نیز غذایی به نام ابراهیم‌خانی یا همان شله‌زرد است.
محمد گلاب‌زاده، کرمان‌شناس در این‌باره اظهارداشت: کرمانی‌ها یکی از قدیمی‌ترین آداب ایران را در مراسم مختلف اجرا می‌کنند و در ماه رمضان نیز این مسأله نمود دارد که برگزاری مراسم الله‌رمضونی و کلیدزنی از همه مهم‌تر است و الله‌رمضونی بیشتر توسط کودکان و کلیدزنی توسط زنان و دختران انجام می‌شود که در آیین دوم فردی که این مراسم را انجام می‌دهد نباید شناخته شود.

زنان ناشناس شب‌ها در خانه‌ها را می‌زنند

وی افزود: در کلیدزنی فرد اجرا‌کننده باید نیت کند که پول یا غذایی که جمع می‌کند در راه نیتی خیر استفاده کند و بعد صورت خود را می‌پوشاند و یک سینی یا کمو به دست می‌گیرد و در خانه همسایه یا هم محله‌ای‌های خود را می‌زند.
وی گفت: وقتی در باز می‌شود فرد صاحبخانه با گفتن جمله‌های چراغ بیاور یا قند و شیرینی بیاور نشان می‌دهد که می‌خواهد کمک کند یا روی فرد آب می‌ریزد که در این صورت کلیدزن کمکی دریافت نمی‌کند.

وی تصریح کرد: در الله‌رمضونی هم بچه‌های یک محله دور هم جمع می‌شوند یک نفر سردسته می‌شود و یک نفر صندوق‌دار و درنهایت با چند نفر دیگر در خانه‌ها را می‌زنند و شعری زیبا با لهجه کرمانی می‌خوانند و درنهایت اموالی را که جمع کرده‌اند به مستمندان می‌دهند و هر دو این مراسم در شب انجام می‌شود.

وی ادامه داد: ریختن آب در خانه همسایه در زمان سحر نیز ازجمله دیگر آداب کرمان است.
وی تأکید کرد: چل منبورن آداب ماه محرم در کرمان است و در ماه رمضان انجام نمی‌شود.

نگاه‌کردن صاحبخانه در آینه کلید زن

کارشناس مردم شناسي اداره كل ميراث فرهنگي، صنايع‌دستي و گردشگري استان كرمان درباره ۲ سنت کرماني‌ها در ماه رمضان کليدزني و الله‌رمضوني گفت: کليدزني يکي از آداب و رسوم مردم کرمان است که در شب‌هاي ماه مبارک برگزار مي‌شود، در اين مراسم «کليدزن» داخل يک سيني، آينه، سرمه‌دان و يک جلد کلام‌الله مجيد قرار داده و به منازل اهل محل مي‌رود و در حالي که صورت خود را با چادر پوشانده با کليد به سيني مي‌زند. فاطمه رضاپور ادامه داد: اگر از سوي صاحبخانه، پاسخ‌هايي چون چراغ بياور يا قند و شيريني بياور داده شود در اين صورت زن کليدزن، اميدوار شده و کمک‌هايي را دريافت مي‌کند، در غير اين صورت محل را ترک مي‌کند.

رضاپور با بيان اين‌که کليدزن نبايد تا آخر اين مراسم حرف بزند به خاطر اين‌که شناخته نشود، افزود: صاحبخانه پس از گشودن در، آينه داخل سيني را برمي‌دارد و چهره خود را مي‌نگرد، سپس مقداري شيريني، قند يا پول داخل سيني قرار مي‌دهد.

کلیدزنی برای کمک به مستمندان

وي ادامه داد: کليدزن اين عمل را با نيت از پيش تعيين شده انجام مي‌دهد و در پايان صاحبخانه که مي‌داند کليدزن براي طلب حاجت آمده، مي‌گويد: «ان‌شاءالله حاجت روا بشيد»، در پايان خوراکي‌ها يا پول جمع‌آوري شده را به مستمندان مي‌دهند. رضاپور عنوان کرد: اين مراسم در سيرجان قديم که به‌طور ويژه به زنان حاجتمند اعم از بيوه زنان، دوشيزگان جوان دم‌بخت يا زنان بي‌فرزند اختصاص داشته است، بدين‌گونه که درون يک کمو يک قطعه آينه، يک عدد سرمه‌دان و قدري نبات مي‌گذاشتند و در حالي که صورت‌هاي خود را مي‌پوشاندند تا کسي آنها را نشناسد، در محله‌ها به در خانه‌ها مي‌رفتند.

وي ادامه داد: کليدزن‌ها جلوي هر منزلي که مي‌رسيدند با کليد چوبي که در دست داشتند، کمو يا در خانه را مي‌کوبيدند. زن صاحبخانه با شنيدن اين صدا، در را باز مي‌کرد و بدون اين‌که سوالي از آنها بپرسد به نيت روشنايي و باز شدن گره از کار کليدزن‌ها آينه را برمي‌داشت، خود را در آن مي‌ديد و مقدار کمي از نبات داخل کمو را در دهان مي‌گذاشت آنگاه سرمه‌دان را باز مي‌کرد و به چشم خود سرمه مي‌کشيد، در انتها نيز مقداري خوراکي و پول يا اگر اين مراسم در نيمه آخر تابستان بود، دانه‌اي انار در کمو مي‌ريخت و زن‌هاي کليدزن به سوي خانه بعدي مي‌رفتند.

اين کارشناس مردم شناسي با بيان اين‌که اين رسم زيبا تا پاسي از شب ادامه داشت، افزود: مردم سيرجان در قديم عقيده داشتند، خوراکي‌هايي که کليدزن‌ها از خانه‌ها جمع مي‌کردند خواص بسياري دارد و اگر شخصي حاجت‌مند با عقيده و ايمان از آنها مصرف کند به کمک خداوند حاجتش روا خواهد شد.

ما از اون بالای بالا آمدیم

رضاپور با اشاره به سنت «الله‌رمضوني» کرماني‌ها نيز گفت: از ديگر سرگرمي‌هاي بچه‌ها و جوانان در شب‌هاي ماه رمضان، خواندن اشعار «الله‌رمضاني» است. اين رسم در شهرها و آبادي‌هاي کرمان، يزد، مشهد، بيرجند، بجنورد، تربت‌جام و بعضي شهرهاي استان فارس و گرگان برگزار مي‌شود.

وي گفت: براي اجراي رسم «الله‌رمضاني» جوانان و بچه‌هاي هر محله با تشکيل گروه‌هاي ۵ تا ۱۰ نفره از شب يکم ماه رمضان پس از افطار به در خانه‌ها مي‌روند و اشعار «الله‌رمضاني» مي‌خوانند. هر گروه از ميان خود يک استاد و يک انباردار بر‌مي‌گزيند. وظيفه استاد، رهبري گروه و وظيفه انباردار جمع‌آوري هداياست. هدايا يا پول است يا يک خوردني مانند گردو، کشمش، خرما، بادام، هلو و زردآلو.

وي ادامه داد: اين گروه‌ها، شب‌هاي ماه رمضان بر در خانه‌ها مي‌زنند و با اذن صاحبخانه قطعه شعري را مي‌خوانند.

رضاپور خاطرنشان کرد: کرماني‌ها در روز و شب بيست وهفتم ماه رمضان نيز آيين‌هاي خاص خود را داشتند که عموما در فضايي مشابه اجرا مي‌شد؛ مثل «پيرهن مراد» که دوخت يک پيراهن در اين شب براي گرفتن مراد يا «کيسه مراد»، «سنگ مراد» و «حلقه مراد» است که در حقيقت همگي گرو نگهداشتن چيزي براي دريافت مرادي تا ‌سال بعد بوده و اعتقاد عمومي بر اين است که خداوند مراد آنها را به خاطر اين شب خواهد داد.

دوختن کیسه مراد در کرمان در روز بیست‌وهفتم ماه رمضان

وي تصريح کرد: کرماني‌ها و بيشتر خانم‌ها در روز ۲۷ رمضان بين نماز ظهر و عصر، کيسه‌اي از پارچه سفيد مي‌دوزند و داخل آن پول مي‌گذارند و در آن را مي‌دوزند و براي برکت روزي و پولشان، آن را داخل خانه نگهداري مي‌کنند. در همين روز اگر کسي قرار است پارچه‌اي براي خياطي آماده کند، آن را در مسجد برش مي‌زند و مرسوم است که ۷ نفر خانم که نامشان فاطمه باشد، بايد اين چادر را براي آن دختر کوک بزنند تا بختش گشوده شود. رضاپور افزود: در همين روز پس از نماز ظهر و عصر، کساني که مشکل دارند،  براي گشايش کار يا مشکلاتشان ۴۰ دانه جو جدا مي‌کنند و به هر کدام از اين جوها سوره توحيد و در مجموع ۴۰ سوره توحيد مي‌خوانند و با آب وضو تا ۳ روز آنها را خيس مي‌کنند و بعد از ۳ روز جوها را مي‌کارند و هر روز با آب وضو به اين جوها آب مي‌دهند و باورشان اين است که گره‌اي از مشکلات آنان برداشته مي‌شود و گشايش در مشکلاتشان ايجاد مي‌شود.

وي گفت: کرماني‌ها در روزهاي ۲۸ و ۲۹ ماه مبارک رمضان براي ملزم نشدن ميزبان به پرداخت فطريه و برخي نقاط استان، از رفتن به منزل يکديگر خودداري  مي‌کنند.