انتشار نام ملیپوشانی که مدتی پیش در یک پارتی دستگیر شدهاند، جنجال رسانهای جدیدی را به راه انداخته. در این یادداشت خبری از نامهای مخفف و حروف الفبا نیست. فقط دنبال جواب این سوال هستیم: «انتشار این اخبار کار زردی است؟»
1- سوال اصلی که در این یادداشت به دنبال جوابش هستیم ساده است؛ «آیا رواست که در زندگی خصوصی چهرههای سرشناس سرک بکشیم؟» اما رسیدن به جواب چندان هم ساده نیست. ابتدا باید دو چیز را مشخص کرد. حد و مرز «زندگی خصوصی» چیست و منظور از «سرک کشیدن» به جه معناست؟ اگر این دو نکته را روشن کنیم خود به خود به جواب آخر میرسیم.
2- این روزها سادهترین راه برای رسیدن به پاسخ یک سوال، سرچ در موتور جستوجوگر گوگل است. اما اگر شما عبارت «زندگی خصوصی» را در گوگل سرچ کنید، به خروجی قابل استنادی نمیرسید. بعد از انواع صفحاتی که پیش روی شما پیشنهاد میشود و در آن میتوانید فیلم سینمایی «زندگی خصوصی» حسین فرحبخش را دانلود کنید، پیجی در فیسبوک دیده می شود که نامش این است: «زندگی خصوصی من به هیچ کس مربوط نیست». صفحهای که 230 هزار نفر آن را لایک کردهاند و عنوان آن به یکی از جملات همیشگی ما بعد از هر اشتباه در زندگی عاطفیمان تبدیل شده. اگر حوصله داشته باشید و در صفحات پیشنهادی گوگل بیشتر بچرخید به پیج دیگری در فیسبوک میرسید، با عنوان «عکسهای لو رفته». این یکی هم 280 هزار لایک دارد و روزی چند عکس از هنرمندان در میهمانیهای خصوصی آپلود میکند. عکسی از آقای بازیگر در سفر شمال، تصویری از خانم بازیگر در پشت صحنه فیلمبرداری، عکس یادگاری بازیگر تلویزیون ایران کنار خواننده لسآنجلسی و حتی تصویر دختر یک زوج سینمایی. همه این تصاویر صفحه به صفحه پیش روی شما بازی میشوند. حواستان را پرت نکنید. به صفحات جستوجوی گوگل برگردید. باز هم چند صفحه از سایتهای خبری پیش روی شما هستند؛ راز بزرگ زندگی خانم «...»، زندگی خصوصی «...» و همسرش+ عکس. در صفحات بعدی گوگل به شما پیشنهاد میکند به این صفحه هم سر بزنید؛ چرا «....» از همسرش جدا شد. این نتیجه جستوجوی ساده شما برای رسیدن به یک تعریف در حوزه علوم انسانی بود. شما دقایق زیادی را در معرض کلیک روی حریم خصوصی بازیگران سینما، ستارههای ورزشی و خوانندههای پاپ بودید. اما هنوز هم نفهمیدید که «زندگی شخصی» به چه چیزی میگویند.
3- شاید این تعریف بخش از گره را باز کند. حریم خصوصی زندگی کسی به این معناست که او بتواند خود و اطلاعات مربوط به خود را از دیگران مجزا کند. او با این تعرف از حریم خصوصی، میتواند اطلاعات مربوط به خود را با انتخاب شخصی، برابر دیگران آشکار کند. این جای خوبی برای آغاز بحث است. در حریم خصوصی ابتدا این افراد هستند که حریم را تعریف میکنند. نمیتوان حریمی خصوصی را در زندگی تعریف نکرد و بعد توقع داشت دیگران آن را رعایت کنند. اگر خانم بازیگری به دفتر رییس جمهور سابق میرود تا صیغه عقد با همسرش خوانده شود، دیگر نمیتواند توقع داشته باشد که دیگران پا به این بخش از زندگی شخصی او نگذارند. این خانم بازیگر آگاهانه به جایی رفته که روزانه چند خبرنگار به آنجا سر میزنند و قطعا خبر عقد او با پسر دولتمرد سابق به سرعت منتشر می شود. اگر نام همسر خانم بازیگر در حریم خصوصی او بوده، قطعا انتخاب دفتر رییس جمهور سابق کاری اشتباه بوده. نمیتوان به سبک فوتبالیست معروف عروسی مجللی گرفت و از مقامات دولتی تا چهرههای سینمای و ورزشی را به مراسم دعوت کرد و بعد توقع داشت، خبر این جشن پرزرق و برق چون رازی سر به مهر باقی بماند.
4- حریم خصوصی یک محدوده مشخص نیست که در زندگی همه یکسان باشد. شاید برای کسی حریم خصوصی گستردهتر از آنچیزی است که تصور میشود و برای دیگری این حریم چندان اهمیتی نداشته باشد. در این تقسیمبندی اگر کسی به رعایت حریم خصوصی از سوی دیگران حساسیت دارد، با حساسیت بیشتری رفتار می کند. نمیشود فوتبالیست باشی و هر شب در میهمانی باشی و نیمههای شب به خانه برگردی و صبح روز بعد در تمرین تیم فوتبال خوابآلود باشی و از دقیقه 60 بازی در زمین قدم بزنی، بعد توقع داشته باشی اتفاقات زندگی شخصیات جایی گریبانت را نگیرد. تجربه نشان داده تمام افرادی که زندگی شخصیشان به رسانهها کشیده می شود، افرادی هستند که اصلا کوچکترین وسواسی روی اتفاقات زندگی شخصیشان ندارند. اما با این وجود آنها باز هم اعتقاد دارند کسی نباید به زندگیشان «سرک» بکشد.
5- آن چیزی که در رسانههای غربی به عنوان سرک کشیدن در حریم خصوصی ستارهها جا افتاده، پاپاراتزیهایی هستند که از دیوار خانه کسی بالا میروند تا تصویری را شکار کنند. اینکه از چهره مشهوری شکایت شود و او به دادگاه برود و خبر آن در رسانهها منتشر شود، به معنای سرک کشیدن به زندگی شخصی نیست. اینکه بازیگری تا چند ماه پیش با همسر بازیگرش در تمام محافل سینمایی حضور داشتند و کنار هم مینشستند ولی حالا جداجدا میآیند و جداجدا میروند، حریم شخصی نیست. حتی انتشار خبر جدایی آنها هم به معنای سرک کشیدن به زندگی شخصی شان نیست. وقتی آقا و خانم چهره بعد از ازدواج از این مجله خانوادگی به آن یکی می روند و مدام از روزهای آشنایی و مراسم خواستگاری و میران مهریه حرف میزنند، حریم خصوصیشان را جوری تعریف کردهاند که وقتی جدا شوند حتی مجری خجالتی صداوسیما هم به خودش جرات بدهد و از طلاقشان بپرسد.
6- نمیشود راست راست راه رفت و هر کاری کرد و پای لرزش هم ننشست و بعد هم که خبرش به رسانهها کشید اعتراض کرد به حریم خصوصی ما تجاوز شده. به سوال اول برمیگردیم؛ «آیا رواست که در زندگی خصوصی چهرههای سرشناس سرک بکشیم؟» پاسخ ساده است. سرک کشیدن به زندگی کسی که حریم خصوصی محکمی دارد، محال است. سرها به سوی زندگی خصوصی کسی میچرخند که حریم خصوصی در زندگی اش تعریف دقیقی ندارد.