جزئیات توافق جامع هسته‌ای مطلوب آمریکا

رابرت اینهورن، مقام ارشد سابق آمریکا که از احترام زیادی در دولت برخوردار است و همچنان ارتباطات نزدیکی با مذاکره‌کنندگان آمریکایی و از جمله وندی شرمن دارد، پارامترهای توافق نهایی طولانی مدت هسته‌ای با ایران را پیشنهاد کرده که در آن هم ایران بتواند به غنی‌سازی سطح پایین خود ادامه دهد و در مقابل هم در آن از کنگره خواسته خواهد شد به دولت آمریکا اجازه توسل به زور در صورت نقض توافق از سوی ایران را بدهد.

به گزارش «تابناک»، جزئیات این پیشنهاد مورد توجه باربارا اسلاوین، خبرنگار آمریکایی در مطلبی برای الجزیره قرار گرفته است. اینهورن نظریات خود را روز دوشنبه در مؤسسه آمریکایی بروکینگز منتشر کرد. در این پیشنهاد وی مدعی است که تلاش شده ضمن برآورده شدن نیازهای هسته‌ای محدود ایران، تضمین شود که ساختار گسترده زیربناهای هسته‌ای ایران برای ساخت سلاح هسته‌ای به کار گرفته نشود.

بنا بر این گزارش، همچنین پیش‌بینی شده که سرنوشت نهایی توافق بین ایران و غرب نه تنها به روند مذاکرات هسته‌ای در وین بلکه به توانایی نخبگان سیاسی در ایران و آمریکا در کوتاه آمدن کافی برای رسیدن به یک توافق نهایی نیز وابسته است.

هرچند مقامات وزارت خارجه از ابراز نظر در این مقاله خودداری کرده‌اند، این یک گمانه جدی است که اینهورن نوشته خود را پیش از انتشار، به سمع و نظر مقامات دولت اوباما رسانده است. اینهورن از معدود کارشناسانی است که توانایی موجه جلوه دادن جزئیات توافق مورد نظر دولت اوباما در نزد کنگره را دارد؛ افزون بر اینکه وی نفوذی جدی بر استراتژی تیم مذاکره‌کننده آمریکا نیز دارد.

هم اکنون برخی از اعضای کنگره آمریکا می خواهند نگاه‌های خود را بر توافق احتمالی با ایران قالب کنند. در مواردی آن‌ها حتی خواستار برآورده شدن درخواست‌های اسرائیل و از جمله توقف کامل غنی‌سازی در ایران را دارند؛ این در حالی است که کار‌شناسان و از جمله اینهورن بر این باورند که چنین خواسته‌ای غیرواقع‌بینانه است.

اینهورن نوشته است: «ما می‌توانیم انتظار داشته باشیم در توافق جامع، ایرانی‌ها به دنبال حفظ قابلیت‌های هسته‌ای کافی برای این خواهند بود که اگر در زمانی در آینده بخواهند، بتوانند سلاح هسته‌ای به دست آورند».

وی به همین سبب ادامه داده که چالش غرب و متحدان غرب آن است که توافق هسته‌ای با ایران را به گونه‌ای شکل دهند که برای ایران روشن سازد که هر تلاشی برای نقض توافق و ساخت سلاح هسته‌ای، قابل شناسایی، طولانی‌مدت و فرایندی خطرناک خواهد بود که نه تنها قطعا به شکست می‌انجامد، بلکه باعث خسارات جدی به منافع ملی ایران خواهد شد.

این گزارش در ادامه می افزاید، بخش مهمی از پیشنهاد اینهورن به بحث در مورد زمان مورد نیاز ایران برای ساخت سلاح هسته‌ای اختصاص دارد که این پیشنهادها به اندازه بسیاری بر پایه مطالب تهیه شده در مؤسسه دانش و امنیت بین‌الملل در واشنگتن و رئیس آن یعنی دیوید آلبرایت تهیه شده است. در شرایط توافق موقت هسته‌ای تصور می‌شود که زمان مورد نیاز برای ایران دو تا سه ماه است.

هم اکنون از حدود نوزده هزار سانتریفیوژ نصب شده ایران، حدود نه ‌هزار سانتریفیوژ نسل اول مشغول کار است و مؤسسه تحت مدیریت آلبرایت بر این باور است که برای افزایش زمان مورد نیاز ایران برای ساخت سلاح هسته‌ای باید شمار سانتریفیوژهای ایران به دو تا شش هزار دستگاه محدود شود، ذخایر اورانیوم 20 درصد ایران به کمتر از صد کیلوگرم و ذخایر اورانیوم کمتر غنی شده به پانصد تا هزار و پانصد کیلوگرم محدود شود. تفاوت در این اعداد به نوع سانتریفیوژهایی وابسته است که ایران اجازه استفاده از آن‌ها را خواهد داشت.

به نظر اینهورن سایر بخش‌های یک توافق هسته‌ای، قابل قبول با ایران به قرار زیر است:

 ـ تأسیسات هسته‌ای در فردو به مکانی برای تحقیق و توسعه سانتریفیوژهای جدید و سایر تحقیقات هسته‌ای تبدیل شود. سانتریفیوژهایی که اکنون در فردو هستند، باید به مکان‌های مورد نظارت منتقل شوند.

 ـ تأسیسات آب سنگین اراک باید به گونه‌ای تغییر یابد که توانایی تولید پولوتونیوم آن به شدت کاهش یابد. به گفته اینهورن، تغییر سوخت این راکتور به اورانیوم غنی شده، ضمن برآورده کردن این هدف، توانایی آن برای تولید ایزوتوپ‌های پزشکی را نیز افزایش خواهد داد.

 ـ باید نظارت‌ها بر برنامه هسته‌ای ایران حتی از پروتکل الحاقی نیز فرا‌تر رود. این نظارت‌ها شامل «دسترسی گسترده‌تر و در دفعات بیشتر نیروهای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، نصب گسترده‌تر تجهیزات نظارتی و کنترلی و نیز استفاده بیشتر از تجهیزات نظارت از راه دور و آنلاین خواهد» بود.

 ـ باید رویه‌ای ایجاد شود تا اطمینان حاصل شود که هر پرسش در مورد پایبند نبودن ایران به تعهدات خود با جدیت بررسی شده و به آن پاسخ داده شود.

اینهورن بر این باور است که طرف مقابل می‌تواند با ارائه کمک فنی هسته‌ای برای داشتن برنامه صلح‌آمیز، این توافق را برای ایران قابل پذیرش‌تر کند. وی همچنین می گوید در مورد پاسخ به پرسش ها در مورد ابعاد احتمالی نظامی در گذشته برنامه هسته‌ای ایران، می‌توان تا حدی انعطاف از خود نشان داد و برداشته شدن تحریم‌ها به تدریج و با بر طرف شدن نگرانی‌های آژانس همراه باشد.

موضوع مهم دیگر در توافق نهایی، مدت زمان آن است. در حالی که ایران مدت قابل قبول برای پذیرش برخی محدودیت‌ها را حداکثر پنج سال می‌داند و ایالات متحده مدت بیست سال را مد نظر دارد، اینهورن از زمان‌های متفاوت برای محدودیت‌های مختلف سخن گفته است.

در حالی که اینهورن مدعی است که برخی از محدودیت‌ها و از جمله نساختن تأسیسات بازفرآوری و یا غنی‌سازی بیش از 5 درصد می‌تواند همیشگی باشد، محدودیت‌هایی دیگر و از جمله شمار سانتریفیوژ‌ها یا تحقیق و توسعه در مورد آن‌ها، می‌تواند مورد بازبینی و تغییر پس از چند سال قرار گیرد.

یکی از جنجالی ترین بخش‌ها در پیشنهاد مطرح از سوی اینهورن، چگونگی واکنش به نقض توافق توسط ایران است. وی توصیه کرده که شورای امنیت قطعنامه‌ای را تنظیم کند که بیان کند اگر ایران توافق را نقض کند، آنگاه شورای امنیت فورا تشکیل جلسه خواهد داد تا اقدامات لازم برای مقابله با تهدید پیش آمده را اتخاذ کند.

از دید وی کنگره آمریکا هم نه تنها باید قوانینی را تصویب کند که در چنین وضعیتی، همه تحریم‌ها علیه ایران را احیا کند و حتی بر آن بیفزاید بلکه باید پیشاپیش به رئیس جمهور آمریکا این مجوز را بدهد که در صورت دیده شدن علامتی روشن از حرکت ایران به سوی نقض توافق و حرکت به سوی ساخت سلاح هسته‌ای از نیروی نظامی استفاده کند.

در حالی که به گفته مقامات دو طرف مذاکرات در حال پیشرفت بوده و قرار است دور بعد در چند روز آینده از سر گرفته شود، پیشنهادهای ارائه شده از سوی این مقام سابق آمریکایی، گزینه‌های مطلوب طرف آمریکایی است و بخش‌هایی از آن از هم اکنون شانس کمی برای پذیرش از طرف ایران دارد.