ارزشیابی مثبت‌نگر و نتایج آن در آموزش
بهرام خواجوی
چکیده:
بادر نظر گرفتن برنامه درسی ملی و سند تحول بنیادین آموزش و پرورش در افق چشم انداز بیست ساله انجام تغییرات در نحوه ارزشیابی تحصیلی دانش آموزان امری ضروری است.این تغییرات به طور جداگانه در ارزشیابی مستمر و پایانی لازم است اعمال شود تا به روند آموزش و ارزشیابی در فضایی آرام و جذاب و در عین حال فعال یاری رساند. براین اساس توسعه مثبت نگری و توجه به ارزش های انسانی دانش آموزان در هنگام آغاز فعالیت های آموزشی براساس منظور نمودن بالا ترین نمره برای مخاطب وکاهش تدریجی امتیازاهدا شده در صورت عدم دست یابی وی به اهداف مد نظر قرارداده شده، در بلند مدت وی را متقاعد خواهد ساخت تا برای جلوگیری از کاهش امتیازات خویش تلاش مضاعفی را اعمال نماید.
مقدمه:
خوش بین های مثبت اندیش تقریباً در همه جنبه های زندگی بهتر از بدبین های منفی باف عمل می کنند ومعمولا به موفقیت های بیشتری نائل شده و از پیشرفت های اجتماعی لذت بیشتری می برند.
به این ترتیب کمترنیز مستعد پذیرش بیماری های جسمی وامراض روحی هستندزیرا شواهد موجود نشان می دهند خوش بینی متبت گرا، سیستم دفاعی وحفاظتی بدن را تقویت می کند .
فرد دچار بدبینی شده،منفعلانه نه می‌اندیشد و نه به تلاش برای كنش روی می آورد.
فرد خوش‌بین مثبت اندیش، با اندیشه بهینه خود،تلاش می کند تا موقعیت های پیش روی خویش را دگرگون سازد زیرادر اثر کسب تجربه ونیز آموزش های دریافتی از منابع مختلف به خوبی متوجه شده زندگی، دارای فراز ونشیب های متعدد می باشد وبه همین واسطه از افت وخیزها هراسی به خویش راه نمی دهد، زیرا دراین هنگام نیزدر صدد چاره‌جویی است تا بتواند خود را از دایره سختی‌ها بیرون بكشد.
براین اساس می توان گفت پذیرش دشواری‌ها و دست و پنجه نرم كردن با آنها، یكی از ویژگی‌های افراد خوش‌بین است.
از آن جایی که مثبت اندیشی فرآیندی همه گیر می تواند باشد. افرادی که در کنار ما هستـنداز تـفـکرات و حـالات درونـیمان متاثرمی شوند.بنابر این باید سعی کرد تا جایی که امکان دارد به خوشحالی،مـوفـقـیت و سلامت در انجام اموراندیشید،زیرا با وجود چنین طرز تفکری دیگران تمایل پیدا می کنند تا با ما در انجام کارها تعامل داشته باشند.به این ترتیب امواج مثبتی که از وجود همگان ساطع می شود به افزایش لذت افراد یاری خواهد رسانید.
حقیقت آن است که اندیشه های آدمی ، از قدرتی خارق العاده در تثبیت خویش برخوردارندوبراین اساس مثـبت انـدیشی بـه هـمراه خـود صـلح، آرامــش، موفقیت، بـهبود در روابـط، و سلامت جسمی را به ارمغان خواهد آورد.
با اتکا به تفکرات مثبت کارهای روزمره را راحت تر می توان به پایان رسـانید و در نهایت شادی و رضایت مندی بیشتری پیش روی همگان قرارداد.
بر این اساس با عنایت به گستردگی همه گیر نظام تعلیم وتربیت در جامعه امروز یکی از مسیرهای ایجاد خوش بینی توام با مثبت اندیشی ،ایجاد تغییر در نگرش به شیوه های ارزشیابی است.دراین نوع نگاه ارزشیابی کمک به آموزش تلقی می شودو نه عاملی برای غافل گیر کردن مخاطبان به شیوه در کمین نشستن، محک زدن و مچ گیری از او.
به این ترتیب فرهنگ موفقیت را می توان با کاربرد صحیح آموزش وتغییر نوع نگاه ها به امر ارزشیابی بر فضای آموزشی درمراکز تعلیم وتربیت برتری بخشید.
بر این منوال تنها هدف ارزشيابي روشن نمودن خطاها ، انحراف ها و معايب و محاسن برنامه ها برای کسب اطلاعات بيشتر درراستای اخذ تصميمات راهبردی مربوط به برنامه های موثر می باشدتا در اين صورت با کشف راه حل هاي سودمند دست اندرکاران نظام آموزشي وپرورشی بتوانند در راه رسيدن به اهداف موردياري قرارداده شوند.
آسیب شناسی شرایط موجود
1-مشکلات مختلف روزمره به مرور تاثیرات خودش را برعملکرد فرهنگیان وارد ساخته و متاسفانه انگیزه خوب ،بهینه ومثبت اندیش کارآمدرا از بسیاری از ایشان سلب نموده است.
از طرفی علاوه برخانواده های دانش آموزان ، مدیران و مسوولین آموزشی اداری واجرایی نیز بدون لحاظ نمودن عوامل موثر جانبی بازدارنده ودرنبود مکانیزم های تشویقی و ...انتظاربازدهی و نتیجه عمل روبه افزایش را از ایشان پیدا نموده اندکه این فشار هاباعث افزایش استرس و اضطراب در میان ایشان و در نهایت کاهش عملکردمثبت آنان شده است.
در اینجا چند سوال مطرح می شود:
الف ـ آیا تمامی دانش آموزان وفرزندان در بروز این شرایط مقصر و سهیم هستند؟
ب ـ آیا عصبانیت، ناراحتی و نگرانی ما در کلاس و خانه این مشکلات را حل می کند؟ یا باعث تشدید آنها می شود؟
ج-آیا راه حلی وجود دارد؟
2-در همین شرایط هم بسیاری از همکاران در انجام وظیفه خود بیشترین تلاش ممکن را کرده و از هیچ کوششی دریغ نمی کنند. اما هستند همکارانی که به علت شیوه ارزشیابی موجود،علیرغم تلاش زیادشان با دانش آموزان و مدیران دچار مشکل شده اند. به عنوان مثال در ارزشیابی مستمر از دانش آموزی دو سوال پرسیده می شود که دانش آموز به یک سوال پاسخ صحیح می دهد دبیرمجبور است به خاطر کمبود وقت به این دانش آموز نمره دهد ومشکل از اینجا شروع می شود، چه نمره ای ؟؟ 18 یا 10 یا 15جواب سخت است هر کدام از این نمرات می تواند مشکلاتی را در پی داشته باشد.دانش آموز می گوید دبیرمان خیلی خوب تدریس می کند اما دبیر خوبی نیست چون نمراتی که می دهد خیلی پایین است و یا برعکس آن...
3-معمولاً اوایل سال تحصیلی پس از بررسی چندین صفحه از کتاب دبیران برای ارزیابی دانش آموزان اقدام به برگزاری آزمون می کنند که اگر این آزمون درست برگزار نشده و نتایج آن به درستی تفسیر نشود ممکن است شرایط سختی را برای همه ایجاد کند.در صورتی که نمرات پایین باشد و همه تقصیر به گردن دانش آموز انداخته شود عکس العمل آنان را بر می انگیزد و در مقابل دبیر جبهه گیری می کنند.حتی ممکن است دبیر مذکور در آن کلاس دیگر نتواند کارش را به درستی انجام دهد.
4-بعضی مواقع فضای حاکم بر کلاس سرد ، خسته کننده و یکنواخت است که هم برای دبیر و هم برای دانش آموز تحمل آن سخت و دشوار می شود و هر دوی آنها دوست ندارند که به کلاس بروند.
5-در شیوه فعلی غیبت دانش آموزان یکی از معضلات کلاس است که علاوه بر کند کردن فرایند آموزش وبی نظمی، برای جلوگیری از آن عملاً کاری از دست دبیرو حتی مدیر آموزشگاه بر نمی آید.
6- بارها دیده شده است که به توصیه مدیر آموزشگاه برای درج نمرات مستمر،دبیر با یک ارزشیابی نصفه نیمه، نمره ای صوری برای دانش آموز درج می کند ودر صورت تکرار همین امر ، این نمره ملاک نتیجه ارزشیابی مستمر دانش آموز می شود. با توجه به تعداد دانش آموز ، کمبود وقت و حجم زیاد مطالب کتب درسی فرصتی برای دانش آموز باقی نمی ماند که معلومات خود را عرضه نموده و جبران نماید.این دانش آموزتاآخر سال تحصیلی یا ترم ممکن است شاکی ومعترض ویا دلسرد شده وبه تدریج از کلاس فاصله بگیرد و نظم کلاس را به هم زند.
هدف این طرح ایجاد فضا و شرایط مناسب تری برای امر آموزش و برقراری ارتباط موثرتری بین افراد در آموزشگاه ،اداره وخانه و در نهایت حصول نتیجه بهتر با خوشبینی و مثبت نگری می باشد.
طرح پیشنهادی، ارزشیابی مثبت نگر:
این نوع ارزشیابی در دو شاخه جداگانه بررسی می شود:
1- ارزشیابی پایانی (امتحانات کتبی،شفاهی و عملی)
2- ارزشیابی فعالیت های مستمر در طول نیم سال
اصول ارزشیابی امتحانات پایانی:
1- نمره از ابتدا بالاترین حد یعنی 20 در نظر گرفته می شود.
2- بارم سوالات منفی است وهر سوالی که دانش آموز پاسخ ندهد بارم آن از بیست کم می شود. اگر ناقص نوشته باشد به نسبت میزان اشکال از او نمره کسر می شود.
3- هر سوال می تواند از چند قسمت تشکیل شود که بارم آن سوال با نظر طراح سوال در بین قسمت های آن تقسیم می شود.
4- یک امتحان کتبی با توجه به مقطع تحصیلی و نوع درس می تواند حداکثر تا 10 یا 12 ویا 15 نمره منفی داشته باشد. پیشنهاد می شود برای مقطع ابتدایی بارم منفی کل 12 نمره و برای مقاطع راهنمایی و متوسطه به ترتیب 14 و 15 نمره باشد. در تعداد سوالات محدودیتی وجود ندارد اما بهتر است تعداد سوالات بیشتر باشد تا بارم آنها کمتر باشد.
5- در ارزشیابی های شفاهی و عملی نیز ارزشیابی کننده می تواند با توجه به شرایط همین روش را متناسب با درس و کلاس استفاده کند.
6- طراحی سوالات به همان شیوه قبلی و با همان شرایط می باشد اما بعضی مواقع در صورت تمایل، دبیر می تواند با توجه به تفاوت های فردی دانش آموزان دو سری سوال طرح کند. یک نمونه برای دانش آموزان ضعیف تر و یک نمونه برای بقیه دانش آموزان.
7- این شیوه مخصوص دانش آموزانی است که بیش از 80 درصد کل جلسات در کلاس حضور داشته باشند وغیبت های موجه یا غیر موجه آنان کمتر از 20 درصد کل جلسات باشد.برای دانش آموزان بی نظم و غایب در کلاس می توان به همان شیوه قبل مثلا 15 نمره را به بیست نمره تعمیم دهیم.
اصول ارزشیابی مستمر
1- در اینجا نیز از ابتدا همه دانش آموزان در بالاترین حد(یعنی 20) قرار دارند.
2- در فعالیت ها و آزمون هایی که در کلاس در طول یک ترم انجام می شود بعضی از دانش آموزان نمره منفی گرفته و از نمره اولیه آنان طبق روش ذیل به تدریج کاسته میشود.در اینجا هم اگر آزمون کتبی برگزار شود به شیوه شماره 1 فوق الذکر نمره داده می شود. چون در سنجش و ارزشیابی فعالیت های مستمر معمولا خطای بیشتری رخ می دهد بنابراین به شکلی که در جدول آمده عمل می کنیم.همکاران می توانند با توجه به تفاوت های فردی دانش آموزان سوالاتشان را انتخاب نموده و در صورت نیاز متناسب با شرایط کلاس تغییراتی در جدول ایجاد کنند.
یعنی اگر کسی دو بار نمره «ب» بگیرد 2 نمره از نمره مستمرش کم می شود. ودر دفتر کلاسی دبیر «18» ثبت می گردد
3- در کنار پارامتر های دیگری که دبیر برای ارزشیابی مستمر در کلاس دارد می تواند برای غیبت غیر موجه (و یا حتی موجه) دانش آموزان در کلاس هم نمره Eویا C منظور نماید.
4- جهت جلوگیری از هر گونه مشکل و دخیل کردن دانش آموزان در تصمیم گیری ها از ابتدا بر سر پارامتر های موثر برای نمره مستمرتوافقی بین معلم و دانش آموزان صورت پذیرد که همه آنرا بپذیرند و موظف به اجرای آن باشند.
5- جهت جبران کاهش نمرات دانش آموزان می توان شرایطی ایجاد نمود که دانش آموز با انجام آن بتواند نمرات از دست داده را مجدداً کسب کند وتشویق شود. مثلا اگر نمرات دانش آموزی سیر صعودی طی کند می توان آخرین نمره یا بالاترین نمره را برای او منظور کرد.می توان تعداد سوالات را برای دانش آموزان ضعیف تر بیشتر کرد تا هم دبیر و هم دانش آموز نسبت به ارزشیابی انجام شده مطمئن تر شوند و اعتراض کمتری در پی داشته باشد.
ویژگی های مثبت طرح
1-این روش نه تنها هیچ گونه انرژی و هزینه ای اضافی به سیستم(مجموعه دبیر، دانش آموز، آموزشگاه و ادارات) تحمیل نمی کند بلکه باعث بهینه شدن آنها می شود.
2-با توجه به مطالب گفته شده در مقدمه وقتی فضای خوشبینی حاکم شد اعتماد متقابل بیشتر شده رابطه معلم و دانش آموز صمیمانه تر و نزدیکتر می شود.در این فضا هر دوی آنها به دور از تنش و نگرانی کار خود را انجام می دهند فضای کلاس دیگر خسته کننده و عذاب آور نخواهد بود.معلم حتی کلیه مشکلات بیرون از کلاس را فراموش کرده و از حضور در کلاس لذت می برد. دانش آموزان نیز این تغییر را احساس کرده و با معلم همراهی می کنند و در این فضا خیلی بهتر و بیشتر می توان کار کرد. از طرفی با افزایش رسانه ها و وسایل ارتباط جمعی و ...سطح اطلاعات دانش آموز بالا رفته و حتی در مواردی از کتب درسی جلوتر هستند. که سخت گیری بیش از حد بر سر نمره هیچ تاثیری در بهبود فرایند آموزش نداشته و چه بسا نتیجه عکس بدهد.
3-با این شیوه حداقل نمره با توجه به تعداد سوالات تعیین می شود که دیگر صفر نخواهد بود واین نمره مفاهیمی است که ما نتوانسته ایم با توجه به محدودیت های آزمون بسنجیم.چون هیچ گاه نمی توان با چند سوال کل معلومات یک شخص را سنجش نمود. از طرفی برای دانش آموزان ضعیف تر ایجاد انگیزه و امید می کند که بتوانند فاصله خود را از دانش آموزان قوی تر کمتر کنند. رقابت نزدیک تری هم بین دانش آموزان زرنگ تر ایجاد می شود.چون فاصله ها کمتر شده و تلاش آنان برای حفظ خود در صدر کلاس بیشتر می شود. مطمئناً دانش آموز با حضور در کلاس و فعالیتی که در کلاس دارد، استحقاق دریافت این حداقل نمره را دارد.
4- چند نکته: اولاً در سیستم فعلی دانش آموز با پاسخ 50 درصد سوالات نمره قبولی گرفته در حالی که در این شیوه با پاسخ34 درصد سوالات نمره قبولی می گیرد یعنی تفاوت 16 درصد بیشتر نیست(برای بارم منفی 15) که آن هم به دانش آموزان بی نظم و آنانی که حضور حداقلی در کلاس ندارند تعلق نمی گیرد. ثانیاً دانش آموزانی که در آینده وارد مقطع راهنمایی یا متوسطه می شوند 6 یا 9 سال دوران تحصیل خود را با ارزشیابی توصیفی گذرانده اند و با سیستم نمره دهی آن هم سخت گیرانه بیگانه اند و در این دو مقطع دیگر نمی توان سخت گیری و حساسیت زیادی بر روی نمره و ورقه امتحانی نشان داد. ثالثاً همین الان هم ارزشیابی به شیوه های قدیمی (معیارقراردادن فقط نمره ورقه امتحانی) کمتر انجام می شود خیلی ازدبیران راه هایی ابتکاری برای خود استفاده می کنند و یا مجبور می شوند آن روش را به شکلی دور بزنند.
5-این روش را می توان به شکلی تکمیل کننده ارزشیابی توصیفی قرار داد و از آن برای مقاطع بالاتر استفاده نمود.
6-لازم به ذکر است که این شیوه با طبیعت و سرشت ما همخوانی و مطابقت بیشتری دارد چرا که طبیعت ما به محیط اطرافمان نگرشی مثبت گرا و خوشبینانه دارد.
7-این طرح مطابقت زیادی با اهداف مصوبات شورای عالی آموزش و پرورش،سند تحول راهبردی نظام تعلیم و تربیت رسمی در افق چشم انداز و برنامه درسی ملی دارد.بااهدافی که در ادله ضرورت تدوین، آثار و پیامدهای مورد انتظار، اهم چرخش های کلی نظام فعلی و زیر نظام های راهبری و مدیریت، برنامه درسی و پژوهش و ارزشیابی از سند تحول بنیادین ودر ارزشیابی پیشرفت تحصیلی از برنامه درسی ملی تاکید شده است هماهنگی زیادی دیده می شود که در این مجموعه امکان اشاره نکته به نکته ی آنها وجود ندارد.
نتیجه گیری:
با توجه به پیشرفت ها و تغییرات ایجاد شده در بسیاری از امور ، در این زمینه هم تغییر و بازنگری در روش ها وعملکرد لازم می باشد و باید این تغییر را از خودمان آغاز کنیم. از تغییر نترسیم و آن را بپذیریم چون به آن نیاز داریم.
«نیرویی از آن توست باور نکردنی و توانایی به کارهایی که تصورشان هم مشکل است تنها مانع، دیوار بلند ذهن توست پس به ناتوان بودن میندیش ،باور کن که می توانی».
* مدیر پژوهش سرای دانش آموزی شهرستان فارسان
بادر نظر گرفتن برنامه درسی ملی و سند تحول بنیادین آموزش و پرورش در افق چشم انداز بیست ساله انجام تغییرات در نحوه ارزشیابی تحصیلی دانش آموزان امری ضروری است.این تغییرات به طور جداگانه در ارزشیابی مستمر و پایانی لازم است اعمال شود تا به روند آموزش و ارزشیابی در فضایی آرام و جذاب و در عین حال فعال یاری رساند. براین اساس توسعه مثبت نگری و توجه به ارزش های انسانی دانش آموزان در هنگام آغاز فعالیت های آموزشی براساس منظور نمودن بالا ترین نمره برای مخاطب وکاهش تدریجی امتیازاهدا شده در صورت عدم دست یابی وی به اهداف مد نظر قرارداده شده، در بلند مدت وی را متقاعد خواهد ساخت تا برای جلوگیری از کاهش امتیازات خویش تلاش مضاعفی را اعمال نماید.
مقدمه:
خوش بین های مثبت اندیش تقریباً در همه جنبه های زندگی بهتر از بدبین های منفی باف عمل می کنند ومعمولا به موفقیت های بیشتری نائل شده و از پیشرفت های اجتماعی لذت بیشتری می برند.
به این ترتیب کمترنیز مستعد پذیرش بیماری های جسمی وامراض روحی هستندزیرا شواهد موجود نشان می دهند خوش بینی متبت گرا، سیستم دفاعی وحفاظتی بدن را تقویت می کند .
فرد دچار بدبینی شده،منفعلانه نه می‌اندیشد و نه به تلاش برای كنش روی می آورد.
فرد خوش‌بین مثبت اندیش، با اندیشه بهینه خود،تلاش می کند تا موقعیت های پیش روی خویش را دگرگون سازد زیرادر اثر کسب تجربه ونیز آموزش های دریافتی از منابع مختلف به خوبی متوجه شده زندگی، دارای فراز ونشیب های متعدد می باشد وبه همین واسطه از افت وخیزها هراسی به خویش راه نمی دهد، زیرا دراین هنگام نیزدر صدد چاره‌جویی است تا بتواند خود را از دایره سختی‌ها بیرون بكشد.
براین اساس می توان گفت پذیرش دشواری‌ها و دست و پنجه نرم كردن با آنها، یكی از ویژگی‌های افراد خوش‌بین است.
از آن جایی که مثبت اندیشی فرآیندی همه گیر می تواند باشد. افرادی که در کنار ما هستـنداز تـفـکرات و حـالات درونـیمان متاثرمی شوند.بنابر این باید سعی کرد تا جایی که امکان دارد به خوشحالی،مـوفـقـیت و سلامت در انجام اموراندیشید،زیرا با وجود چنین طرز تفکری دیگران تمایل پیدا می کنند تا با ما در انجام کارها تعامل داشته باشند.به این ترتیب امواج مثبتی که از وجود همگان ساطع می شود به افزایش لذت افراد یاری خواهد رسانید.
حقیقت آن است که اندیشه های آدمی ، از قدرتی خارق العاده در تثبیت خویش برخوردارندوبراین اساس مثـبت انـدیشی بـه هـمراه خـود صـلح، آرامــش، موفقیت، بـهبود در روابـط، و سلامت جسمی را به ارمغان خواهد آورد.
با اتکا به تفکرات مثبت کارهای روزمره را راحت تر می توان به پایان رسـانید و در نهایت شادی و رضایت مندی بیشتری پیش روی همگان قرارداد.
بر این اساس با عنایت به گستردگی همه گیر نظام تعلیم وتربیت در جامعه امروز یکی از مسیرهای ایجاد خوش بینی توام با مثبت اندیشی ،ایجاد تغییر در نگرش به شیوه های ارزشیابی است.دراین نوع نگاه ارزشیابی کمک به آموزش تلقی می شودو نه عاملی برای غافل گیر کردن مخاطبان به شیوه در کمین نشستن، محک زدن و مچ گیری از او.
به این ترتیب فرهنگ موفقیت را می توان با کاربرد صحیح آموزش وتغییر نوع نگاه ها به امر ارزشیابی بر فضای آموزشی درمراکز تعلیم وتربیت برتری بخشید.
بر این منوال تنها هدف ارزشيابي روشن نمودن خطاها ، انحراف ها و معايب و محاسن برنامه ها برای کسب اطلاعات بيشتر درراستای اخذ تصميمات راهبردی مربوط به برنامه های موثر می باشدتا در اين صورت با کشف راه حل هاي سودمند دست اندرکاران نظام آموزشي وپرورشی بتوانند در راه رسيدن به اهداف موردياري قرارداده شوند.
آسیب شناسی شرایط موجود
1-مشکلات مختلف روزمره به مرور تاثیرات خودش را برعملکرد فرهنگیان وارد ساخته و متاسفانه انگیزه خوب ،بهینه ومثبت اندیش کارآمدرا از بسیاری از ایشان سلب نموده است.
از طرفی علاوه برخانواده های دانش آموزان ، مدیران و مسوولین آموزشی اداری واجرایی نیز بدون لحاظ نمودن عوامل موثر جانبی بازدارنده ودرنبود مکانیزم های تشویقی و ...انتظاربازدهی و نتیجه عمل روبه افزایش را از ایشان پیدا نموده اندکه این فشار هاباعث افزایش استرس و اضطراب در میان ایشان و در نهایت کاهش عملکردمثبت آنان شده است.
در اینجا چند سوال مطرح می شود:
الف ـ آیا تمامی دانش آموزان وفرزندان در بروز این شرایط مقصر و سهیم هستند؟
ب ـ آیا عصبانیت، ناراحتی و نگرانی ما در کلاس و خانه این مشکلات را حل می کند؟ یا باعث تشدید آنها می شود؟
ج-آیا راه حلی وجود دارد؟
2-در همین شرایط هم بسیاری از همکاران در انجام وظیفه خود بیشترین تلاش ممکن را کرده و از هیچ کوششی دریغ نمی کنند. اما هستند همکارانی که به علت شیوه ارزشیابی موجود،علیرغم تلاش زیادشان با دانش آموزان و مدیران دچار مشکل شده اند. به عنوان مثال در ارزشیابی مستمر از دانش آموزی دو سوال پرسیده می شود که دانش آموز به یک سوال پاسخ صحیح می دهد دبیرمجبور است به خاطر کمبود وقت به این دانش آموز نمره دهد ومشکل از اینجا شروع می شود، چه نمره ای ؟؟ 18 یا 10 یا 15جواب سخت است هر کدام از این نمرات می تواند مشکلاتی را در پی داشته باشد.دانش آموز می گوید دبیرمان خیلی خوب تدریس می کند اما دبیر خوبی نیست چون نمراتی که می دهد خیلی پایین است و یا برعکس آن...
3-معمولاً اوایل سال تحصیلی پس از بررسی چندین صفحه از کتاب دبیران برای ارزیابی دانش آموزان اقدام به برگزاری آزمون می کنند که اگر این آزمون درست برگزار نشده و نتایج آن به درستی تفسیر نشود ممکن است شرایط سختی را برای همه ایجاد کند.در صورتی که نمرات پایین باشد و همه تقصیر به گردن دانش آموز انداخته شود عکس العمل آنان را بر می انگیزد و در مقابل دبیر جبهه گیری می کنند.حتی ممکن است دبیر مذکور در آن کلاس دیگر نتواند کارش را به درستی انجام دهد.
4-بعضی مواقع فضای حاکم بر کلاس سرد ، خسته کننده و یکنواخت است که هم برای دبیر و هم برای دانش آموز تحمل آن سخت و دشوار می شود و هر دوی آنها دوست ندارند که به کلاس بروند.
5-در شیوه فعلی غیبت دانش آموزان یکی از معضلات کلاس است که علاوه بر کند کردن فرایند آموزش وبی نظمی، برای جلوگیری از آن عملاً کاری از دست دبیرو حتی مدیر آموزشگاه بر نمی آید.
6- بارها دیده شده است که به توصیه مدیر آموزشگاه برای درج نمرات مستمر،دبیر با یک ارزشیابی نصفه نیمه، نمره ای صوری برای دانش آموز درج می کند ودر صورت تکرار همین امر ، این نمره ملاک نتیجه ارزشیابی مستمر دانش آموز می شود. با توجه به تعداد دانش آموز ، کمبود وقت و حجم زیاد مطالب کتب درسی فرصتی برای دانش آموز باقی نمی ماند که معلومات خود را عرضه نموده و جبران نماید.این دانش آموزتاآخر سال تحصیلی یا ترم ممکن است شاکی ومعترض ویا دلسرد شده وبه تدریج از کلاس فاصله بگیرد و نظم کلاس را به هم زند.
هدف این طرح ایجاد فضا و شرایط مناسب تری برای امر آموزش و برقراری ارتباط موثرتری بین افراد در آموزشگاه ،اداره وخانه و در نهایت حصول نتیجه بهتر با خوشبینی و مثبت نگری می باشد.
طرح پیشنهادی، ارزشیابی مثبت نگر:
این نوع ارزشیابی در دو شاخه جداگانه بررسی می شود:
1- ارزشیابی پایانی (امتحانات کتبی،شفاهی و عملی)
2- ارزشیابی فعالیت های مستمر در طول نیم سال
اصول ارزشیابی امتحانات پایانی:
1- نمره از ابتدا بالاترین حد یعنی 20 در نظر گرفته می شود.
2- بارم سوالات منفی است وهر سوالی که دانش آموز پاسخ ندهد بارم آن از بیست کم می شود. اگر ناقص نوشته باشد به نسبت میزان اشکال از او نمره کسر می شود.
3- هر سوال می تواند از چند قسمت تشکیل شود که بارم آن سوال با نظر طراح سوال در بین قسمت های آن تقسیم می شود.
4- یک امتحان کتبی با توجه به مقطع تحصیلی و نوع درس می تواند حداکثر تا 10 یا 12 ویا 15 نمره منفی داشته باشد. پیشنهاد می شود برای مقطع ابتدایی بارم منفی کل 12 نمره و برای مقاطع راهنمایی و متوسطه به ترتیب 14 و 15 نمره باشد. در تعداد سوالات محدودیتی وجود ندارد اما بهتر است تعداد سوالات بیشتر باشد تا بارم آنها کمتر باشد.
5- در ارزشیابی های شفاهی و عملی نیز ارزشیابی کننده می تواند با توجه به شرایط همین روش را متناسب با درس و کلاس استفاده کند.
6- طراحی سوالات به همان شیوه قبلی و با همان شرایط می باشد اما بعضی مواقع در صورت تمایل، دبیر می تواند با توجه به تفاوت های فردی دانش آموزان دو سری سوال طرح کند. یک نمونه برای دانش آموزان ضعیف تر و یک نمونه برای بقیه دانش آموزان.
7- این شیوه مخصوص دانش آموزانی است که بیش از 80 درصد کل جلسات در کلاس حضور داشته باشند وغیبت های موجه یا غیر موجه آنان کمتر از 20 درصد کل جلسات باشد.برای دانش آموزان بی نظم و غایب در کلاس می توان به همان شیوه قبل مثلا 15 نمره را به بیست نمره تعمیم دهیم.
اصول ارزشیابی مستمر
1- در اینجا نیز از ابتدا همه دانش آموزان در بالاترین حد(یعنی 20) قرار دارند.
2- در فعالیت ها و آزمون هایی که در کلاس در طول یک ترم انجام می شود بعضی از دانش آموزان نمره منفی گرفته و از نمره اولیه آنان طبق روش ذیل به تدریج کاسته میشود.در اینجا هم اگر آزمون کتبی برگزار شود به شیوه شماره 1 فوق الذکر نمره داده می شود. چون در سنجش و ارزشیابی فعالیت های مستمر معمولا خطای بیشتری رخ می دهد بنابراین به شکلی که در جدول آمده عمل می کنیم.همکاران می توانند با توجه به تفاوت های فردی دانش آموزان سوالاتشان را انتخاب نموده و در صورت نیاز متناسب با شرایط کلاس تغییراتی در جدول ایجاد کنند.
|
نام محدوده |
نمره (الف) یا A (عالی) |
نمره (ب) یا B (خیلی خوب) |
نمره (جیم) یا C (خوب) |
نمره (دال) یا D (متوسط) |
نمره(ه)یاE (ضعیف) |
نمره (و) یاF خیلی ضعیف |
|
نمره کسب شده |
نمره 20 تا 19 |
نمره کمتر از 19 تا 16 |
نمره کمتر از 16 تا 13 |
نمره کمتر از 13 تا10 |
نمره کمتر از10 تا 7 |
نمره کمتر از 7 |
|
میزان تغیرات |
نمره اولیه بدون تغییر می ماند |
1 نمره از نمره اولیه کاسته می شود |
2 نمره از نمره اولیه کاسته می شود |
3 نمره از نمره اولیه کاسته می شود |
4نمره از نمره اولیه کاسته می شود |
5 نمره از نمره اولیه کاسته می شود |
یعنی اگر کسی دو بار نمره «ب» بگیرد 2 نمره از نمره مستمرش کم می شود. ودر دفتر کلاسی دبیر «18» ثبت می گردد
3- در کنار پارامتر های دیگری که دبیر برای ارزشیابی مستمر در کلاس دارد می تواند برای غیبت غیر موجه (و یا حتی موجه) دانش آموزان در کلاس هم نمره Eویا C منظور نماید.
4- جهت جلوگیری از هر گونه مشکل و دخیل کردن دانش آموزان در تصمیم گیری ها از ابتدا بر سر پارامتر های موثر برای نمره مستمرتوافقی بین معلم و دانش آموزان صورت پذیرد که همه آنرا بپذیرند و موظف به اجرای آن باشند.
5- جهت جبران کاهش نمرات دانش آموزان می توان شرایطی ایجاد نمود که دانش آموز با انجام آن بتواند نمرات از دست داده را مجدداً کسب کند وتشویق شود. مثلا اگر نمرات دانش آموزی سیر صعودی طی کند می توان آخرین نمره یا بالاترین نمره را برای او منظور کرد.می توان تعداد سوالات را برای دانش آموزان ضعیف تر بیشتر کرد تا هم دبیر و هم دانش آموز نسبت به ارزشیابی انجام شده مطمئن تر شوند و اعتراض کمتری در پی داشته باشد.
ویژگی های مثبت طرح
1-این روش نه تنها هیچ گونه انرژی و هزینه ای اضافی به سیستم(مجموعه دبیر، دانش آموز، آموزشگاه و ادارات) تحمیل نمی کند بلکه باعث بهینه شدن آنها می شود.
2-با توجه به مطالب گفته شده در مقدمه وقتی فضای خوشبینی حاکم شد اعتماد متقابل بیشتر شده رابطه معلم و دانش آموز صمیمانه تر و نزدیکتر می شود.در این فضا هر دوی آنها به دور از تنش و نگرانی کار خود را انجام می دهند فضای کلاس دیگر خسته کننده و عذاب آور نخواهد بود.معلم حتی کلیه مشکلات بیرون از کلاس را فراموش کرده و از حضور در کلاس لذت می برد. دانش آموزان نیز این تغییر را احساس کرده و با معلم همراهی می کنند و در این فضا خیلی بهتر و بیشتر می توان کار کرد. از طرفی با افزایش رسانه ها و وسایل ارتباط جمعی و ...سطح اطلاعات دانش آموز بالا رفته و حتی در مواردی از کتب درسی جلوتر هستند. که سخت گیری بیش از حد بر سر نمره هیچ تاثیری در بهبود فرایند آموزش نداشته و چه بسا نتیجه عکس بدهد.
3-با این شیوه حداقل نمره با توجه به تعداد سوالات تعیین می شود که دیگر صفر نخواهد بود واین نمره مفاهیمی است که ما نتوانسته ایم با توجه به محدودیت های آزمون بسنجیم.چون هیچ گاه نمی توان با چند سوال کل معلومات یک شخص را سنجش نمود. از طرفی برای دانش آموزان ضعیف تر ایجاد انگیزه و امید می کند که بتوانند فاصله خود را از دانش آموزان قوی تر کمتر کنند. رقابت نزدیک تری هم بین دانش آموزان زرنگ تر ایجاد می شود.چون فاصله ها کمتر شده و تلاش آنان برای حفظ خود در صدر کلاس بیشتر می شود. مطمئناً دانش آموز با حضور در کلاس و فعالیتی که در کلاس دارد، استحقاق دریافت این حداقل نمره را دارد.
4- چند نکته: اولاً در سیستم فعلی دانش آموز با پاسخ 50 درصد سوالات نمره قبولی گرفته در حالی که در این شیوه با پاسخ34 درصد سوالات نمره قبولی می گیرد یعنی تفاوت 16 درصد بیشتر نیست(برای بارم منفی 15) که آن هم به دانش آموزان بی نظم و آنانی که حضور حداقلی در کلاس ندارند تعلق نمی گیرد. ثانیاً دانش آموزانی که در آینده وارد مقطع راهنمایی یا متوسطه می شوند 6 یا 9 سال دوران تحصیل خود را با ارزشیابی توصیفی گذرانده اند و با سیستم نمره دهی آن هم سخت گیرانه بیگانه اند و در این دو مقطع دیگر نمی توان سخت گیری و حساسیت زیادی بر روی نمره و ورقه امتحانی نشان داد. ثالثاً همین الان هم ارزشیابی به شیوه های قدیمی (معیارقراردادن فقط نمره ورقه امتحانی) کمتر انجام می شود خیلی ازدبیران راه هایی ابتکاری برای خود استفاده می کنند و یا مجبور می شوند آن روش را به شکلی دور بزنند.
5-این روش را می توان به شکلی تکمیل کننده ارزشیابی توصیفی قرار داد و از آن برای مقاطع بالاتر استفاده نمود.
6-لازم به ذکر است که این شیوه با طبیعت و سرشت ما همخوانی و مطابقت بیشتری دارد چرا که طبیعت ما به محیط اطرافمان نگرشی مثبت گرا و خوشبینانه دارد.
7-این طرح مطابقت زیادی با اهداف مصوبات شورای عالی آموزش و پرورش،سند تحول راهبردی نظام تعلیم و تربیت رسمی در افق چشم انداز و برنامه درسی ملی دارد.بااهدافی که در ادله ضرورت تدوین، آثار و پیامدهای مورد انتظار، اهم چرخش های کلی نظام فعلی و زیر نظام های راهبری و مدیریت، برنامه درسی و پژوهش و ارزشیابی از سند تحول بنیادین ودر ارزشیابی پیشرفت تحصیلی از برنامه درسی ملی تاکید شده است هماهنگی زیادی دیده می شود که در این مجموعه امکان اشاره نکته به نکته ی آنها وجود ندارد.
نتیجه گیری:
با توجه به پیشرفت ها و تغییرات ایجاد شده در بسیاری از امور ، در این زمینه هم تغییر و بازنگری در روش ها وعملکرد لازم می باشد و باید این تغییر را از خودمان آغاز کنیم. از تغییر نترسیم و آن را بپذیریم چون به آن نیاز داریم.
«نیرویی از آن توست باور نکردنی و توانایی به کارهایی که تصورشان هم مشکل است تنها مانع، دیوار بلند ذهن توست پس به ناتوان بودن میندیش ،باور کن که می توانی».
* مدیر پژوهش سرای دانش آموزی شهرستان فارسان
