اقدام جدید غرب در راستای «تحریم علمی» ایران

از سال‌ها پیش و همزمان با آغاز روند تحریم‌های غرب علیه برنامه هسته‌ای ایران، یکی از ادعاهای کشورهای غربی این بود که این تحریم‌ها، «هوشمند» بوده و صرفاً بخش‌های نظامی و هسته‌ای را هدف قرار داده است. با این حال، هر روز که می‌گذرد، بیشتر ثابت می‌شود که هدف اصلی، جلوگیری از پیشرفت ایران در عرصه علمی و فناوری است و نه چیز دیگر.

به گزارش «تابناک»، در ادامه روند تحریم علمی ایران از سوی کشورهای غربی، گروه انتشاراتی «تیلور و فرانسیس» (Taylor & Francis) که یکی از ناشران شناخته شده و مهم مجلات و کتب علمی است، از مجلات زیرمجموعه خود خواسته ضمن رعایت مقررات تحریمی ایران که از سوی آمریکا و اتحادیه اروپا وضع شده، از انتشار مقالات ایرانی خودداری کنند.

شبکه خبری «بی‌بی‌سی» گزارش داده است، بنا بر سیاست‌های جدید این مجموعه انتشاراتی، مجلات زیرمجموعه آن باید خود را با سیاست وزارت خزانه‌داری آمریکا ـ که شهروندان آمریکایی را از مداخله در روند انتشار مقالات ایرانی بازمی‌دارد ـ تطبیق دهند.

وزارت خزانه‌داری آمریکا پیشتر با صدور حکمی، مقرر کرده بود که شهروندان این کشور باید از هرگونه رابطه با نویسندگانی که ‌مستقیم یا غیرمستقیم به «بخش‌های سیاسی و نهادهای دولتی ایران و یا هر نهادی که به هر شکلی وابسته به بانک مرکزی ایران است» خودداری کنند.

پیش از این نیز انتشارات هلندی الزویر‌، ناشر شمار بسیاری ‌از مجلات علمی معتبر، سردبیران، داوران و ویراستاران آمریکایی خود را از پذیرش مقاله‌های پژوهشگران ایرانی که در سازمان‌های دولتی کار می‌کنند، منع کرده بود.


جالب آنجاست که تیلور و فرانسیس گفته، این تحریم‌ها شامل همه نهادهای آموزشی و پژوهشی ایران نمی‌شوند، مگر این که این نهاد‌ها «مستقیم‌ از طرف دولت ایران تأمین مالی شوند». به این ترتیب، روشن است از آنجا که همه دانشگاه‌های معتبر ایران، دانشگاه‌های دولتی هستند، این تحریم‌ها عملاً نزدیک به همه اساتید، دانشجویان و پژوهشگران ایرانی را هدف قرار می‌دهد.

افزون بر این، «بی‌بی‌سی» اشاره می‌کند که بحث تنها بر سر منابع تأمین مالی نیست، زیرا محتوای مقالات نیز ممکن است موجب تحریم آن‌ها و عدم انتشارشان شود. مقالاتی که درباره سیاست‌گذاری علوم نظامی و علوم و فناوری هسته‌ای باشند، در صدر محتوای تحریم ‌شده قرار دارند؛ افزون بر این‌ها، مهندسی نفت و محصولات مرتبط از موضوعاتی هستند که باعث تحریم مقاله نویسندگان می‌شوند.

با این حال، شنیده‌های خبرنگار «تابناک» حاکی از آن است که این تحریم موضوعی، تنها به حوزه‌های علمی و فناوری محدود نمی‌شود، بلکه در مقالات مربوط به حوزه علوم اجتماعی و سیاسی و به ویژه روابط بین‌الملل نیز عملاً هیچ دیدگاه و رویکرد مخالفی از سوی این مجلات تحمل نمی‌شود.

یک استاد دانشگاه تهران در این زمینه با نقل تجربه شخصی خود می‌گوید: نزدیک یک سال پیش، مقاله‌ای که محور آن سازمان فلسطینی «حماس» بود‌، بدون ارائه دلیل خاصی از سوی یکی از مجلات علمی زیرمجموعه «تیلور و فرانسیس» رد شد‌. این در حالی است که مقاله پیش گفته، بدون هیچ گونه جهت‌گیری ایدئولوژیک خاصی تنها به بررسی علمی موضوع پرداخته و احتمالاً دلیل رد آن، صرفاً نگرانی مدیران نشریه مذکور از دلخوری حامیان مالی اسرائیلی‌شان بوده است.

همین استاد دانشگاه تأیید می‌کند که بخش عمده‌ای از این نشریات، از سوی نهادهای اسرائیلی و یا حامیان سیاسی و ایدئولوژیک این رژیم تأمین مالی می‌شوند و به همین سبب، طی سال‌های اخیر ملاحظات شدیدی ‌در زمینه انتشار مقالات اساتید و پژوهشگران ایرانی لحاظ می‌کنند.

به هر حال، آن گونه که مشخص است، رویارویی غرب با ایران و تلاش برای ـ به زعم خود ـ محدود و منزوی کردن ایران، از عرصه‌های ایدئولوژیک، سیاسی و اقتصادی عبور کرده و اینک به طور آشکار به عرصه علم و فناوری گسترش پیدا کرده است.

مقامات ارشد جمهوری اسلامی ایران، به ویژه مقام معظم رهبری، پیش از این بار‌ها به صراحت اشاره کرده‌اند که هدف غرب، موضوع هسته‌ای نیست، بلکه این موضوع بهانه‌ای است تا جلوی پیشرفت علمی و فناوری ایران گرفته شود. اقدامات پیاپی غرب در عرصه علمی که تصمیم اخیر «تیلور و فرانسیس» جدید‌ترین نمونه آن است، به خوبی تأییدکننده این ماجراست.