ناگفته‌های شنیدنی از سیمین دانشور و جلال آل احمد + فیلم

در نخستین سالگرد درگذشت سیمین دانشور، سومین مستند «تابناک» با نام «در جستجوی کوه سرگردان» منتشر می‌شود؛ مستندی متفاوت که از دیدی بکر، نیم نگاهی به زندگی این نویسنده توانمند معاصر دارد و به برخی ابهامات در این باره پاسخ می‌دهد.

به گزارش «تابناک»، دیروز سالمرگ سیمین دانشور بود؛ نخستین زن ایرانی که ‌‌حرفه‌ای در زبان فارسی داستان نوشت. مجموعه داستانی کوتاهِ آتش خاموش، اثری بود که او را به این جایگاه رساند، ولی او آثار به مراتب مهمتری ‌در کارنامه خود دارد که باعث شده جایگاه ممتازش خلل‌ناپذیر جلوه کند.

از آن جمله می‌توان به «سَووشون» رمانِ دیگر دانشور اشاره کرد. اثر مهم این دانش آموخته دانشگاه استنفورد که قرار بود به مجموعه تلویزیونی و یا فیلم نیز تبدیل شود، تاکنون در ردیف پرمخاطب‌ترین آثار ادبیات معاصر ایران قرار داشته و احتمالاً پس از این نیز، جایگاهش را از دست نخواهد داد.

همه دانش‌آموزان، همسر جلال را با همین داستان می‌شناسند که بخش‌هایی از آن در کتاب فارسی آمده؛ اما بسیاری از مردم او را آنچنان که باید نمی‌شناختند، تا یک سال پیش که پس از چنین روزی نتوانست بهار نود و یکمین سال عمرش را ببیند و بن بست ارض و حیاط نقلی را که سال‌ها با جلال در آن خاطره‌ها ساخته بود، ترک کرد.
پس از درگذشتش بسیاری برای او بیانیه صادر کردند، رفیقش شدند و خاطراتی که در دوران زندگی‌اش بر زبان جاری نساخته بودند، بر کاغذ نقش کردند. رسانه‌هایی چون نیویورک تایمز نیز از او‌ مفصل نوشت‌ و جایگاهش که سال‌ها در سایه جلال بود، آشکار‌تر شد. حتی در سوگش مستندی ساخته و پخش شد که راویانش تلفظ درست نام رمان مشهور سیمین را نیز نمی‌دانستند و با خطاهای فاحش، شناخت محدودشان از این نویسنده کاربلد را فریاد می‌زدند.

ماجرای سیمین اما با همین تشریفات به پایان نرسید و پس از درگذشتش، جدلی طولانی در قالب‌های حقوقی و رسانه‌ای میان ویکتوریا دانشور، خواهرش به عنوان تنها بازمانده نَسَبی‌اش از یک سو و لیلی ریاحی، دخترخوانده‌اش به عنوان وارث از سوی دیگر درگرفت و همچنان نیز کم و بیش ادامه دارد و در ماه‌ها و سال‌های پیش روی، می‌توان منتظر خبرهای تازه‌ای درباره این کشمکش ماند.

دعوا بر سر میراث سیمین و جلال، تنها به خانه این زوج در بن‌بست ارض خلاصه نمی‌شد؛ بن‌بستی که جلال بر آن نام نهاده بود و هنوز همین نام حفظ شده است. انگار اینجا برای او پایان این زمین خاکی بوده است. بخش دیگری از این دعوا به کتاب «در جستجوی کوه سرگردان» باز‌می‌گردد؛ کتابی که امتیازش را نشر خوارزمی خرید بود و اینک، نه نشر خوارزمی از فرجامش خبری دارد و نه خواهرش.
ویکتوریا دانشور با همراهی همسرش ‌روی‌‌ همان صندلی که روزگاری خواهرش بر آن می‌نشست، تکیه می‌کند و از خاطراتش پیرامون آشنایی و وصل جلال و سیمین چنین می‌گوید و البته پس از بیان، خواستار ‌انتشار نیافتن بخش‌های مهمی از توضیحاتش می‌شود؛ توضیحاتی که بخش وسیعی از آن به خواهرزاده و دخترخوانده سیمین بازمی‌گردد و همان گونه که همسر ویکتوریا دانشور تأکید می‌کند، نمی‌خواهد با بیان برخی ناگفته‌ها، زمینه‌ساز شکل‌گیری دشمنی خانوادگی شود.

مستند ۲۳ دقیقه و ۲۴ ثانیه‌ایِ «در جستجوی کوه سرگردان» از بن بست «ارض» در پی پرسش‌های بی‌پاسخ رفته و چندان دست خالی نیز بازنگشته و از این حیث پیشنهاد می‌شود، دیدن این فیلم مستند را از دست ندهید.