بازدید 4252
ساختار و روش كار جنبش عدم تعهد
کتايون مافي
تهران اين هفته در حالي ميزبان شانزدهمين نشست سران جنبش عدم تعهد است كه اين جنبش تاكنون 15 اجلاس در سطح سران و 15 اجلاس در سطح وزيران برگزار كرده است.
اما جنبش عدم تعهد داراي سازمان و تشكيلات مخصوصي نيست و شايد علت اصلي اين مساله اين باشد كه بنيانگذاران آن چون خود عليه دسته‌بندي و بلوك‌سازي به پا خاسته بودند نمي‌خواستند به جنبش خود شكل يك گروه و سازمان مشخصي را بدهند.
در عين حال اختلاف ديدگاه‌هاي ايدئولوژيك و تنوع گسترده اعضا موجب شد تا موسسان جنبش به اين نتيجه برسند كه روش‌هاي كاري ساده‌تر و مورد توافق را بر مبناي اصول و اهداف اساسي و همچنين تصميمات اتخاذ شده به كار گيرند.
با اين حال در طول زمان، جنبش غيرمتعهدها خود به خود شكل گرفت و كم و بيش داراي سازمان و ارگاني شد كه گرچه با قالب‌هاي سنتي اتحاديه‌ها و سازمان‌ها منطبق نيست، ولي مي‌توان آن را يك گروه مخصوص به خود توصيف كرد.
بر اين اساس، جنبش فاقد دبيرخانه دائمي است و مسووليت امور دبيرخانه بر عهده كشوري است كه رياست دوره‌اي را بر عهده دارد يا ميزبان اجلاس‌هاي مختلف است. در عين حال اعضاي آن هيچ مبلغي به عنوان حق عضويت در اين جنبش پرداخت نمي‌كنند.
رياست جنبش
اعضاي جنبش با دسته‌بندي مختلف منطقه‌اي رياست دوره‌اي عدم تعهد را بر عهده مي‌گيرند. معمولا در آغاز دوره سه ساله، محل اجلاس بعدي سران و ميزبان آينده جنبش تعيين مي‌شود و رييس كشور ميزبان به مدت سه سال رياست جنبش عدم تعهد را بر عهده دارد، اما عملا اين رياست به وزير خارجه آن كشور تفويض مي‌شود.
كشور ميزبان همچنين مسوول امور اداري و هماهنگي بين فعاليت‌هاي اين تشكل است. در عين حال رييس دوره‌اي جنبش براي پيشبرد امور، بخشي را در وزارت امور خارجه آن كشور براي رسيدگي به امور جنبش طي دوره رياست خود تشكيل مي‌دهد.
در پانزدهمين اجلاس عدم تعهد در شرم‌الشيخ مصر اين كشور رياست دوره‌اي اجلاس را به ايران واگذار كرد. اما مفهوم تروئيكاي جنبش نيز در همين بخش رياست جنبش تعريف مي‌شود.
تروئيكا شامل روساي فعلي، قبلي و بعدي جنبش عدم تعهد است و جمهوري اسلامي ايران از سال 1388 به مدت 9 سال عضو تروئيكاي جنبش عدم تعهد است.
دفتر هماهنگي
دفتر هماهنگي جنبش عدم تعهد براي اولين بار در سطح وزيران و در نشست سران سال 1973 تشكيل شد. مسووليت اين دفتر آماده‌سازي فعاليت‌ها و برنامه‌ها براي نشست‌هاي سران و وزيران است. دفتر هماهنگي كانوني مركزي براي هماهنگي فعاليت‌ها و مواضع كشورهاي عضو جنبش بويژه در سازمان ملل است.
اين دفتر فعاليت‌هاي گروه‌هاي كاري، گروه‌هاي تماس، گروه‌هاي ويژه و كميته‌هاي كشورهاي عضو جنبش عدم تعهد را بازبيني و هماهنگ مي‌كند و در نيويورك تشكيل جلسه مي‌دهد و از جمله وظايف اصلي آن تقويت اقدام يكپارچه و متوازن توسط كشورهاي عضو جنبش در سازمان ملل و ديگر مجامع بين‌المللي است.
حوزه كاري دفتر هماهنگي در دوره‌هاي مختلف سال شامل وظايفي است كه براي پيشبرد امور جنبش تعريف مي‌شود و بخشي از كار آن در سطح سفرا نمايندگي مي‌شود.
اين بخش از كار دفتر هماهنگي در كنفرانس كلمبو سال 1976 تنظيم شد و حوزه فعاليت آن گسترش يافت. تمامي كشورهاي عضو جنبش امكان شركت در نشست‌هاي دفتر هماهنگي را دارا هستند.
روند برگزاري اجلاس
اجلاس سران بالاترين و عالي‌ترين گردهمايي جنبش عدم تعهد به شمار مي‌آيد كه معمولا هر سه سال يكبار و بر مبناي چرخش جغرافيايي در پايتخت يكي از كشورهاي عضو برگزار مي‌شود و از آن پس كشور ميزبان رياست جنبش را بر عهده مي‌گيرد و امسال ايران ميزبان شانزدهمين اجلاس سران عدم تعهد است.
معمولا چند ماه قبل از برگزاري اجلاس سران، جلسات وزيران خارجه دفتر هماهنگي در كشوري كه رياست جنبش را بر عهده دارد برگزار مي‌شود كه هدف آن هماهنگي مواضع براي اجلاس است.
همچنين چند روز قبل از گردهمايي سران، اجلاس كارشناسان ارشد برگزار مي‌شود كه در همين خصوص تهران از يكشنبه اين هفته شاهد برگزاري اجلاس كارشناسان است.
در اين زمينه معمولا كارشناسان ارشد با تشكيل دو كميته سياسي و اقتصادي، اجتماعي، ضمن بحث و گفت‌وگو، نظرات پيشنهادي خود را به صورت اصلاحيه براي درج در بيانيه نهايي پيشنهاد مي‌كنند كه در صورت كسب اجماع در بيانيه درج مي‌شود.
كارشناسان ارشد گزارش كار خود را به اجلاس وزيران ارائه مي‌كنند، اما نشست وزيران خارجه كشورهاي عضو جهت بررسي نهايي پيش‌نويس بيانيه پاياني و ديگر بيانيه‌ها كه قبلا توسط دولت ميزبان تهيه و در دفتر هماهنگي در نيويورك مورد بررسي قرار گرفته، تشكيل مي‌شود.
نشست وزيران در تهران سه‌شنبه و چهارشنبه برگزار مي‌شود و وزيران نيز پس از بررسي مصوبات كارشناسان، اسناد اجلاس را براي تصويب نهايي به اجلاس سران مي‌دهند. اين مصوبات در صورت نظر موافق سران مورد تصويب نهايي قرار مي‌گيرد و به عنوان بيانيه جنبش منتشر مي‌شود.
وزيران خارجه و سران در طول اجلاس علاوه بربررسي مواضع و مسائل مطرح شده، در جلسات عمومي به ايراد سخنراني درخصوص مسائل مختلف منطقه‌اي و بين‌المللي پرداخته و در حاشيه اجلاس نيز به انجام ديدارهاي دوجانبه و چندجانبه با ديگر اعضا مي‌پردازند.
گروه‌هاي ويژه و كميته‌هاي دائمي
گروه‌هاي كاري به طور غيررسمي كار مي‌كنند و يك نقش مهم در امر هماهنگي و آماده‌سازي دارند. اين گروه‌ها و كميته‌‌ها اساسا در چارچوب نهاد‌هاي اصلي سياسي سازمان ملل متحد كار مي‌كنند.
آنها به طور رسمي از اجلاس سران جنبش عدم تعهد سال 1973 در الجزاير با هدف دفاع از مواضع مشترك و ارائه پيشنهاد اقدامات مناسب در مجمع عمومي سازمان ملل متحد فعال شدند.
گروه‌هاي كاري پيش‌نويس قطعنامه‌ها را تهيه و ارائه و براي تصويب آنها رايزني مي‌كنند. آنها همچنين مسووليت تنظيم سخنراني درخصوص موضوعات در دستور كار را بر عهده دارند. گروه‌هاي كاري توسط برخي كشورهاي عضو هماهنگي مي‌شوند.
در حال حاضر، فعال‌ترين گروه‌هاي كاري درخصوص خلع سلاح، عمليات حفظ صلح، فلسطين، حقوق بشر و اصلاح شوراي امنيت هستند.
منبع: جام جم آنلاین
اما جنبش عدم تعهد داراي سازمان و تشكيلات مخصوصي نيست و شايد علت اصلي اين مساله اين باشد كه بنيانگذاران آن چون خود عليه دسته‌بندي و بلوك‌سازي به پا خاسته بودند نمي‌خواستند به جنبش خود شكل يك گروه و سازمان مشخصي را بدهند.
در عين حال اختلاف ديدگاه‌هاي ايدئولوژيك و تنوع گسترده اعضا موجب شد تا موسسان جنبش به اين نتيجه برسند كه روش‌هاي كاري ساده‌تر و مورد توافق را بر مبناي اصول و اهداف اساسي و همچنين تصميمات اتخاذ شده به كار گيرند.
با اين حال در طول زمان، جنبش غيرمتعهدها خود به خود شكل گرفت و كم و بيش داراي سازمان و ارگاني شد كه گرچه با قالب‌هاي سنتي اتحاديه‌ها و سازمان‌ها منطبق نيست، ولي مي‌توان آن را يك گروه مخصوص به خود توصيف كرد.
بر اين اساس، جنبش فاقد دبيرخانه دائمي است و مسووليت امور دبيرخانه بر عهده كشوري است كه رياست دوره‌اي را بر عهده دارد يا ميزبان اجلاس‌هاي مختلف است. در عين حال اعضاي آن هيچ مبلغي به عنوان حق عضويت در اين جنبش پرداخت نمي‌كنند.
رياست جنبش
اعضاي جنبش با دسته‌بندي مختلف منطقه‌اي رياست دوره‌اي عدم تعهد را بر عهده مي‌گيرند. معمولا در آغاز دوره سه ساله، محل اجلاس بعدي سران و ميزبان آينده جنبش تعيين مي‌شود و رييس كشور ميزبان به مدت سه سال رياست جنبش عدم تعهد را بر عهده دارد، اما عملا اين رياست به وزير خارجه آن كشور تفويض مي‌شود.
كشور ميزبان همچنين مسوول امور اداري و هماهنگي بين فعاليت‌هاي اين تشكل است. در عين حال رييس دوره‌اي جنبش براي پيشبرد امور، بخشي را در وزارت امور خارجه آن كشور براي رسيدگي به امور جنبش طي دوره رياست خود تشكيل مي‌دهد.
در پانزدهمين اجلاس عدم تعهد در شرم‌الشيخ مصر اين كشور رياست دوره‌اي اجلاس را به ايران واگذار كرد. اما مفهوم تروئيكاي جنبش نيز در همين بخش رياست جنبش تعريف مي‌شود.
تروئيكا شامل روساي فعلي، قبلي و بعدي جنبش عدم تعهد است و جمهوري اسلامي ايران از سال 1388 به مدت 9 سال عضو تروئيكاي جنبش عدم تعهد است.
دفتر هماهنگي
دفتر هماهنگي جنبش عدم تعهد براي اولين بار در سطح وزيران و در نشست سران سال 1973 تشكيل شد. مسووليت اين دفتر آماده‌سازي فعاليت‌ها و برنامه‌ها براي نشست‌هاي سران و وزيران است. دفتر هماهنگي كانوني مركزي براي هماهنگي فعاليت‌ها و مواضع كشورهاي عضو جنبش بويژه در سازمان ملل است.
اين دفتر فعاليت‌هاي گروه‌هاي كاري، گروه‌هاي تماس، گروه‌هاي ويژه و كميته‌هاي كشورهاي عضو جنبش عدم تعهد را بازبيني و هماهنگ مي‌كند و در نيويورك تشكيل جلسه مي‌دهد و از جمله وظايف اصلي آن تقويت اقدام يكپارچه و متوازن توسط كشورهاي عضو جنبش در سازمان ملل و ديگر مجامع بين‌المللي است.
حوزه كاري دفتر هماهنگي در دوره‌هاي مختلف سال شامل وظايفي است كه براي پيشبرد امور جنبش تعريف مي‌شود و بخشي از كار آن در سطح سفرا نمايندگي مي‌شود.
اين بخش از كار دفتر هماهنگي در كنفرانس كلمبو سال 1976 تنظيم شد و حوزه فعاليت آن گسترش يافت. تمامي كشورهاي عضو جنبش امكان شركت در نشست‌هاي دفتر هماهنگي را دارا هستند.
روند برگزاري اجلاس
اجلاس سران بالاترين و عالي‌ترين گردهمايي جنبش عدم تعهد به شمار مي‌آيد كه معمولا هر سه سال يكبار و بر مبناي چرخش جغرافيايي در پايتخت يكي از كشورهاي عضو برگزار مي‌شود و از آن پس كشور ميزبان رياست جنبش را بر عهده مي‌گيرد و امسال ايران ميزبان شانزدهمين اجلاس سران عدم تعهد است.
معمولا چند ماه قبل از برگزاري اجلاس سران، جلسات وزيران خارجه دفتر هماهنگي در كشوري كه رياست جنبش را بر عهده دارد برگزار مي‌شود كه هدف آن هماهنگي مواضع براي اجلاس است.
همچنين چند روز قبل از گردهمايي سران، اجلاس كارشناسان ارشد برگزار مي‌شود كه در همين خصوص تهران از يكشنبه اين هفته شاهد برگزاري اجلاس كارشناسان است.
در اين زمينه معمولا كارشناسان ارشد با تشكيل دو كميته سياسي و اقتصادي، اجتماعي، ضمن بحث و گفت‌وگو، نظرات پيشنهادي خود را به صورت اصلاحيه براي درج در بيانيه نهايي پيشنهاد مي‌كنند كه در صورت كسب اجماع در بيانيه درج مي‌شود.
كارشناسان ارشد گزارش كار خود را به اجلاس وزيران ارائه مي‌كنند، اما نشست وزيران خارجه كشورهاي عضو جهت بررسي نهايي پيش‌نويس بيانيه پاياني و ديگر بيانيه‌ها كه قبلا توسط دولت ميزبان تهيه و در دفتر هماهنگي در نيويورك مورد بررسي قرار گرفته، تشكيل مي‌شود.
نشست وزيران در تهران سه‌شنبه و چهارشنبه برگزار مي‌شود و وزيران نيز پس از بررسي مصوبات كارشناسان، اسناد اجلاس را براي تصويب نهايي به اجلاس سران مي‌دهند. اين مصوبات در صورت نظر موافق سران مورد تصويب نهايي قرار مي‌گيرد و به عنوان بيانيه جنبش منتشر مي‌شود.
وزيران خارجه و سران در طول اجلاس علاوه بربررسي مواضع و مسائل مطرح شده، در جلسات عمومي به ايراد سخنراني درخصوص مسائل مختلف منطقه‌اي و بين‌المللي پرداخته و در حاشيه اجلاس نيز به انجام ديدارهاي دوجانبه و چندجانبه با ديگر اعضا مي‌پردازند.
گروه‌هاي ويژه و كميته‌هاي دائمي
گروه‌هاي كاري به طور غيررسمي كار مي‌كنند و يك نقش مهم در امر هماهنگي و آماده‌سازي دارند. اين گروه‌ها و كميته‌‌ها اساسا در چارچوب نهاد‌هاي اصلي سياسي سازمان ملل متحد كار مي‌كنند.
آنها به طور رسمي از اجلاس سران جنبش عدم تعهد سال 1973 در الجزاير با هدف دفاع از مواضع مشترك و ارائه پيشنهاد اقدامات مناسب در مجمع عمومي سازمان ملل متحد فعال شدند.
گروه‌هاي كاري پيش‌نويس قطعنامه‌ها را تهيه و ارائه و براي تصويب آنها رايزني مي‌كنند. آنها همچنين مسووليت تنظيم سخنراني درخصوص موضوعات در دستور كار را بر عهده دارند. گروه‌هاي كاري توسط برخي كشورهاي عضو هماهنگي مي‌شوند.
در حال حاضر، فعال‌ترين گروه‌هاي كاري درخصوص خلع سلاح، عمليات حفظ صلح، فلسطين، حقوق بشر و اصلاح شوراي امنيت هستند.
منبع: جام جم آنلاین
