معرفی بهشت‌های ایرانی که میراث جهانی شده‌اند؛ بخش نخست

وقتی به بیابان منطقه پاسارگاد نگاه می‌کنیم، جز مقبره کورش و برخی ستون‌های بر جای مانده از کاخ‌های هخامنشی، نکته خاصی به چشم نمی‌خورد؛ چه برسد به باغ! این شاید همان ابهامی باشد که برای خیلی از مردمان پیرامون پاسارگاد هم رمز گشایی نشده و کار را به جایی رسانده که کمتر کسی از جهانی شدن نخستین چهارباغ ایرانی در این محدوده آگاهی داشته باشد!


کافی است در کنار بقایای کاخ‌های باستانی پاسارگاد قدم بزنید و در راه رفتن به سمت نقش برجسته منتسب به کورش ـ که چهار بال دارد و کلاهی با دو شاخ شرقی‌‌، غربی بر سر نهاده و برخی آن را مترادف ذوالقرنین می‌دانند‌ ـ نگاهی به سمت چپتان بیندازید تا آبراه‌های به جای مانده از نخستین چهارباغ بشری به چشمتان بیاید؛ باریکه‌ای کنده شده در دل سنگ که در هر چند متر به یک حوضچه می‌رسد و اگر کمی تخیلتان را به کار بگیرید و سروهای نوشته شده در تاریخ را بدان بیفزایید، نتیجه باغی بهشتی خواهد بود که در واقعیت تلخ امروزی، هیچ از آن اثری نیست و حتی یک تابلو معرفی هم ندارد!

مسیر ۱۳۵ کیلومتری پاسارگاد به شیراز را که برگردیم، شهری در مقابل خواهیم یافت که پر است از چهارباغ‌های ناب و خوشبو که همگی به غایت زیبا و دیدنی هستند،‌ولی تنها یکی از آن‌ها به میراث جهانی یونسکو راه یافته است.

باغ ارم شیراز که امروزه زیرمجموعه دانشگاه این شهر است، تا پیش از پهلوی‌ها در تملک خان‌های قشقایی این دیار بود و بدین ترتیب، نقش و نگارهای قاجاری در کوشک مرکزی آن تنها به چشم امرای ساکن باغ می‌آمد، ولی امروزه دیدن این دلاوری‌های قاجاری (!) در کنار نقوش شاهنامه‌ای، بسان کاریکاتوری جذاب رخ می‌‌نماید و صد البته همه این‌ها در کنار گونه‌های فراوان گیاهی جمع شده از سراسر جهان، اهمیت چندانی ندارد؛ شاید بارز‌ترین ویژگی ارم، همین گیاهان متنوع و رنگ به رنگ آن است که البته هر زمانی از سال به دیدارشان بروید، شگفتی‌های منحصربه‌فردی را خواهید دید که البته در کنار ساختار باستانی باغ زیبایی دو چندانی هم خواهند یافت.


البته این بازدید چندان هم بی حرف و حدیث نخواهد بود؛ تصور کنید که برای دیدن این چهارباغ بلیت خریده اید اما برای دیدن کوشک مرکزی آن ـ که بخشی از ساختار چهارباغ است ـ مجبور به خرید بلیت دیگری می‌شوید!



برای دیدن شاهکار کوشک‌سازی در مرکز چهارباغ‌های ایرانی، باید به اصفهان برویم؛ جایی که از میان باغ‌های متعدد شهر تنها چهل ستون و هشت بهشت باقی مانده و باقی از صفحه روزگار محو شده‌اند. چهل ستون هم مشهور به کوشک مرکزی‌اش شده و نام مجموعه هم از این عمارت زیبا وام گرفته شده است، وگرنه چه بسا برخی از بازدیدکنندگان این مجموعه حتی متوجه ساختار چهارباغی آن هم نشوند!

این در حالی است که بنای بیست ستون واقع شده در مرکز باغ، به روایتی به پشتوانه چنارهای قدیمی آن به چهل ستون (چهل در زمان قدیم برای نشان دادن کثرت و تعدد هم به کار می‌رفته) ملقب شده و البته روایت‌های رایج‌تر، انعکاس تصویر بیست ستونِ کوشک در آبِ ساکن مقابل آن را وجه تسمیه مجموعه می‌دانند؛ اما علت نامگذاری هر چه باشد، این چهارباغ ملی به اندازه‌ای دیدنی از آب درآمده که با گشت و گذار در آن زمان را فراموش خواهید کرد.


هر چند ممکن است رد نم و آسیب‌های وارده به بخش‌هایی از کوشک زیبای مرکزی برای شما هم منجر به این پرسش شود که «پس چه زمانی بازسازی لازم است»؟!



اکنون کافی است، از مسیر پلکانی باغ به سمت کوشک مرکزی زیبای آن برویم که در دو طبقه ساخته شده و از لحاظ زیبایی کم نظیر است؛ از اینجا کهبه پیرامونمان نگاه کنیم، یک باغ زیبای ایرانی خواهیم دید که در زمینی مربع شکل ساخته شده و از یک سردر زیبا و عمارت‌های جانبی گوناگونی چون حمام برخوردار است. البته شاید گفتن نداشته باشد که بخشی از کوشک مرکزی که شاه‌نشین بوده، اکنون به رستوران تبدیل شده و دیدنش برای همه ... !