گتوند، سیوند نشود!

ابتدا: روزنامه نگار در انتقال یک مطلب در کدام دامچاله بیفتد بدتر است: اغراق در باره محتوای خبر یا تقلیل آن؟ اینجا یا آنجا ممکن است این یکی بدتر باشد یا آن یکی، اما در هر حال هر دو بد هستند. تجربه ای که به نظر می رسد در باره اخبار مرتبط با معضل سد گتوند در حال انجام است. تجربه ای که متاسفانه کمابیش در مورد سد سیوند هم شاهد آن بودیم. نیمه ماه گذشته شماری از روزنامه نگاران طرفدار محیط زیست سفری داشتند به خوزستان برای بازدید از سد گتوند و متعاقب آن گزارشها و اخبار متعددی در باره معضل فنی این سد در رسانه ها منتشر شد. اما در کمال شگفتی به جای تمرکز بر مشکل اصلی این سد یعنی خطر حل شدن گنبد نمکی آن در دریاچه سد، رسانه ها پر شدند از تصاویر روستاهای نگونبختی که بعد از آبگیری سد زیر آب خواهند رفت. بیشتر از همه هم فریاد وااسفاها سر داده شده بود برای غرق شدن روستای "گتوند". معلوم نیست که از سر بی دقتی بوده، یا راهنمایی غلط تورلیدر این روزنامه نگاران یا به قصد "نیت خیر" اغراق در موضوع که این دوستان چنان اشتباه بزرگی را مرتکب شده اند: گتوند شهرستان بزرگی است با دویست هزار نفر جمعیت در پایین دست سد گتوند. نه روستاست و نه هرگز با آبگیری سد گتوند غرق می شود. ضرر خالی شدن مساکن روستایی در محدوده سد نیز نه مطلقا قابل قیاس با منافع احداث سد است و نه خطرات زیست محیطی کنونی آن. به هر حال در طرح های عمرانی بزرگی مثل این سد تامین زمین و مسکن معوض برای روستاییان و دیگر معارضان جزو بخشهای نه چندان پرهزینه و معمول پروژه به شمار می آید. وقتی ما از زیانهای سد گتوند صحبت میکنیم، داریم از خطر نابودی حیات طبیعی در یکی از قدیمی ترین مساکن کره زمین یعنی جلگه خوزستان حرف می زنیم. سد گتوند ممکن است جلگه ای پر برگ و بار و یکی از زایاترین و حاصلخیزترین مناطق ایران را که بیش از پنج میلیون هموطن ما در آن زندگی می کنند به شوره زاری بی حاصل تبدیل کند، در چنین شرایطی رسانه های ما پر شده از تصویر دو کپر در بالادست سد گتوند و بسیار وااسفاها که برای نجات این دو کپر مانع آبگیری سد گتوند شویم!

بعد: در ماجرای سد سیوند نیز رفتارهای خامدستانه شماری از روزنامه نگاران که غالبا  به گمان خیر خواهی بود، عملا موجب شد اذهان عمومی در نیمه راه دلمشغولی در باره ماجرا را از دست بدهد. در جهت برانگیختن شور عمومی در آن قضیه کار حتی به انتشار تصاویر فتوشاپی غرق شدن پاسارگاد در سد سیوند هم رسید. تصاویری که باعث شد بهانه به دست مجریان سد مذکور بیفتد و کل اعتراضات را از همین دست غیر منطقی و اغراق آمیز بدانند. بعید نیست به زودی وزارت نیرو با انتشار عکسهای هوایی در پی اثبات عدم امکان غرق شدن شهر گتوند بیفتد و در این هیاهو آنچه که در محاق کم توجهیها قرار بگیرد سرنوشت میراث پارسوماش و تمدن دیرپای عیلامی باشد.

سرانجام: ماجرای احداث جاده ابر نشان می دهد که آنچه البته به جایی نرسد فریاد دلمشغولان محیط زیست ایران است. چه منطقی و با ادله حرف بزنند و چه شورانگیز و پر احساس. چه در پی مدارا با مدعیان چنان طرحهایی باشند و چه از سر ناچاری پرخاشگرایانه به آنها بتازند. راست بگوییم و دقیق حرف بزنیم. دست کم این است که در عقوبت بازپسین ما را با جاده سازان ابر و سدسازان گتوند و سیوند همراه نمی کنند.

دکتر ناصر کرمی