داستان نفتي كه ملي شد
نفت، كالايي كه به اعتقاد بسياري، همواره اقتصاد سياسي ايران تابعي از آن بوده و بخش بزرگي از جهت‌گیری‌های سیاست داخلی و خارجی و چگونگی روابط اقتصادی، ریشه در آن داشته است.
"به‌نام سعادت ملت ایران و به‌منظور کمک به تأمین صلح جهانی، پیشنهاد می‌نمايیم که صنعت نفت ایران در تمام مناطق کشور بدون استثنا ملی اعلام شود یعنی تمام عملیات اکتشاف، استخراج و بهره‌برداری در دست دولت قرار گیرد."
به گزارش ايسنا مجلس سنا این پیشنهاد را در ۲۹ اسفند ۱۳۲۹ تصویب کرد و پیشنهاد، قانونی شد. 61 سال است كه از تصويب اين قانون در مجلس سناي وقت ايران مي‌گذرد(قانون ملي شدن صنعت نفت).
نفت، كالايي كه به اعتقاد بسياري، همواره اقتصاد سياسي ايران تابعي از آن بوده و بخش بزرگي از جهت‌گیری‌های سیاست داخلی و خارجی و چگونگی روابط اقتصادی، ریشه در آن داشته است.
به گفته دكتر "محمدرضا علم"، مدرس تاريخ و عضو هيئت‌علمي دانشگاه شهيد چمران اهواز، ورود نفت به تاريخ معاصر ايران عاملي براي تغيير ساختار اقتصادي، سياسي و فرهنگي در كشور بوده است. "ايران بدون نفت"، به يك‌باره دچار مسائلي مي‌شود كه متاثر از همين "عامل حياتي" بوده است.
ساختار سياسي دوران وقت – قاجاريه – به يك‌باره تغيير مي‌كند و عده‌اي ميهمان خوانده و ناخوانده با نقش‌ها و نقشه‌هاي مختلف را در خود جاي مي‌دهد.
از سوي ديگر با ملي شدن صنعت نفت، دولت مصدق با تحريم براي فروش مواجه مي‌شود و اختلافات با انگلستان، اندك اندك راه را براي ورود آمريكايي‌ها به عرصه باز مي‌كند. در نهايت هم مصدق در جريان كودتاي 28 مرداد، خود، قرباني چالش‌هاي "نفت" مي‌شود.
درطول هشت سال دفاع مقدس هم صنعت نفت ايران به طور مكرر هدف حملات و بمباران‌هاي رژيم بعث قرار گرفت؛ چراكه رژيم عراق مي‌دانست از طريق مختل كردن فعاليت‌هاي نفتي و قطع صادرات مي‌تواند بزرگترين ضربه را به نظام نوپاي جمهوري اسلامي وارد كند؛ هرچند هيچ‌گاه به اهدافش نرسيد.
نفت اما، گاهي هم از سوي خودمان مظلوم واقع شده و بيشتر از يك منبع و سرمايه ملي، به عنوان درآمدي براي تامين نيازهاي كشور ديده شده‌است؛ اين وابستگي بيشتر اوقات صداي دست‌اندركاران حوزه نفت را هم بلند كرده‌است؛ تا جايي كه قلعه‌باني معاون وزير نفت، چندي پيش "نفت" را به "گاو شیردهی" تشبیه کرد که در حال حاضر به قدری لاغر شده كه فقط پوست و استخواني از آن باقی‌مانده است.
اما دكتر سيد"مرتضي افقه"، عضو هيئت‌علمي گروه علوم اقتصادي دانشگاه شهيد چمران اهواز، ديدگاه ديگري را بيان مي‌كند.
وي مي‌گويد: مثل همیشه عادت کرده‌ایم که عقب‌ماندگی‌هایمان را به غیر از خودمان نسبت دهیم. اگرچه عواملی بیرونی مؤثرند اما کمتر از 50 درصد از ناکامی‌ها به عوامل بیرونی مربوط‌ند و بیش از آن، عوامل درونی بر ما تأثیرگذار بوده‌ا‌ند.
وي مي‌افزايد: این کفران نعمت است که بگوییم نعمت خدادادی که می‌توانست موتور رشد ما قرار گیرد عامل تنبلی ما شده است که البته ممکن است شده باشد اما اشکال نه از وجود چنین نعمتی است بلکه اشکال از خود ماست که از این نعمت استفاده نكرده‌ايم. همین نعمت و سایر نعمات خدادادی برای بسیاری از کشورها چون نروژ، انگلستان و امریکا به عنوان موتور رشد و توسعه بوده است.
افقه معتقد است: نوع نگاه ما به ثروت است که مانع پیشرفت ما می‌شود و تا این نگرش به ثروت تغییر نکند هرگز به رشد و توسعه دست نخواهیم یافت.
وي مي‌افزايد: به نظر من، بر اساس تجربه توسعه همه کشورها، تنها ثروت موجود و تأثیرگذار بر پیشرفت، عقل انسان و نیروهای انسانی است. همه کشورها با بهره‌گیری از عقل و خرد نیروهای خود و حتی بسیاری از نیروهای مهاجر از سایر کشورها توانسته‌اند از منابع موجود از جمله نفت در جهت رفاه جوامع خود استفاده کنند. به عبارت دیگر اگر نیروهای انسانی، ثروت تلقی شوند و از عقل و خرد و علم آن‌ها استفاده شود، آنگاه نفت و سایر منابع غیر انسانی قابل استفاده خواهند شد.
سيد شريف حسيني، نماينده مردم خوزستان در مجلس شوراي اسلامي، نيز در اين‌باره مي‌گويد: امروز بودجه ما، بودجه‌اي نفتي محسوب مي‌شود؛ در واقع وابستگي ما به نفت كماكان ادامه دارد.
وي مي افزايد: نفت يك سرمايه ملي است و بايد بر اساس معيارهاي مشخص از آن استفاده شود. به اين منظور بايد براي سرعت بخشيدن به توليد از ميادين مشترك برداشت‌هايي داشته باشيم. اما اين امر دليل نمي‌شود كه آينده را با نگاه نفتي بنگريم و لاجرم بايد بپذيريم كه نفت روزي در همه كشورها و ايران تمام مي‌شود. لذا بايد به سمتي برويم كه صادرات غير نفتي را افزايش دهيم.
نماينده مردم خوزستان در مجلس شوراي اسلامي تاكيد مي‌كند: وابستگي به نفت مطلوب نيست و بايد آن را كاهش داد، زيرا نفت در آينده تمام‌شدني است و در حال حاضر نيز استفاده از اين وابستگي به نفت براي دشمنان ما يك حربه است؛ در تحريم‌ها قصد داشتند بحث عدم خريد نفت توسط كشورهاي اروپايي را به عنوان يك اهرم فشار استفاده كنند. البته در زمينه اين مسائل با درايت مسئولان كشوري مصون هستيم.
حسيني مي‌افزايد: كاهش وابستگي بودجه مملكت به نفت در چشم‌انداز ما مطرح است و بايد در دستور كار قرار گيرد. حركت‌هايي هم در اين زمينه در دولت نهم و دهم انجام شده است ولي اين حركت‌ها بايد سرعت داده شود و وابستگي ما به نفت كاهش يابد.
وي بيان مي‌كند: در اين زمينه نخستين و مهمترين موضوع، صادرات غيرنفتي است؛ صادراتي كه با افزايش آن و ايجاد برنامه مدون مي‌توانيم كشور را توسعه بخشيم. براي اينكه صادر كننده مشكلات عديده‌اي نداشته باشد، بايد طرح تحول اقتصادي اجرايي شود. مرحله ديگر طرح تحول اقتصادي، از بين بردن بروكراسي‌هايي است كه از صادرات، جلوگيري و براي صادركننده ما مشكلاتي ايجاد مي‌كند. سيستم نظام پولي، بانكي و مالياتي و سيستم عوارض و گمركات ما بايد اصلاح شود تا بتوانيم در كنار مشوق بودن، رغبت و انگيزه را نيز براي صادركنندگان ايجاد كنيم؛ در اين صورت صادركنندگان به سمت صادرات روي مي‌آورند و زمينه توليد در كشور ايجاد مي‌شود.
وي معتقد است: در حال حاضر متاسفانه برخي مواد، خام فروشي مي‌شود؛ مي‌توانيم مواد معدني و ديگر مواد موجود را در كشور، فراوري كنيم و به ايجاد شغل و ارزش افزوده در كشور بپردازيم؛ ضمن اينكه صادرات به چند برابر افزايش خواهد يافت.
به گزارش ايسنا، بايد بپذيريم "نفت" هم‌چون ساير منابع، روزي پايان مي‌پذيرد؛ بايد ديد كه مسئولان با انديشيدن و اجراي چه تمهيداتي، با توسعه و پاسداري از ذخاير طبيعي، در جهت كاهش وابستگي كشور به اين صنعت ملي گام برمي‌دارند.
به گزارش ايسنا مجلس سنا این پیشنهاد را در ۲۹ اسفند ۱۳۲۹ تصویب کرد و پیشنهاد، قانونی شد. 61 سال است كه از تصويب اين قانون در مجلس سناي وقت ايران مي‌گذرد(قانون ملي شدن صنعت نفت).
نفت، كالايي كه به اعتقاد بسياري، همواره اقتصاد سياسي ايران تابعي از آن بوده و بخش بزرگي از جهت‌گیری‌های سیاست داخلی و خارجی و چگونگی روابط اقتصادی، ریشه در آن داشته است.
به گفته دكتر "محمدرضا علم"، مدرس تاريخ و عضو هيئت‌علمي دانشگاه شهيد چمران اهواز، ورود نفت به تاريخ معاصر ايران عاملي براي تغيير ساختار اقتصادي، سياسي و فرهنگي در كشور بوده است. "ايران بدون نفت"، به يك‌باره دچار مسائلي مي‌شود كه متاثر از همين "عامل حياتي" بوده است.
ساختار سياسي دوران وقت – قاجاريه – به يك‌باره تغيير مي‌كند و عده‌اي ميهمان خوانده و ناخوانده با نقش‌ها و نقشه‌هاي مختلف را در خود جاي مي‌دهد.
از سوي ديگر با ملي شدن صنعت نفت، دولت مصدق با تحريم براي فروش مواجه مي‌شود و اختلافات با انگلستان، اندك اندك راه را براي ورود آمريكايي‌ها به عرصه باز مي‌كند. در نهايت هم مصدق در جريان كودتاي 28 مرداد، خود، قرباني چالش‌هاي "نفت" مي‌شود.
درطول هشت سال دفاع مقدس هم صنعت نفت ايران به طور مكرر هدف حملات و بمباران‌هاي رژيم بعث قرار گرفت؛ چراكه رژيم عراق مي‌دانست از طريق مختل كردن فعاليت‌هاي نفتي و قطع صادرات مي‌تواند بزرگترين ضربه را به نظام نوپاي جمهوري اسلامي وارد كند؛ هرچند هيچ‌گاه به اهدافش نرسيد.
نفت اما، گاهي هم از سوي خودمان مظلوم واقع شده و بيشتر از يك منبع و سرمايه ملي، به عنوان درآمدي براي تامين نيازهاي كشور ديده شده‌است؛ اين وابستگي بيشتر اوقات صداي دست‌اندركاران حوزه نفت را هم بلند كرده‌است؛ تا جايي كه قلعه‌باني معاون وزير نفت، چندي پيش "نفت" را به "گاو شیردهی" تشبیه کرد که در حال حاضر به قدری لاغر شده كه فقط پوست و استخواني از آن باقی‌مانده است.
اما دكتر سيد"مرتضي افقه"، عضو هيئت‌علمي گروه علوم اقتصادي دانشگاه شهيد چمران اهواز، ديدگاه ديگري را بيان مي‌كند.
وي مي‌گويد: مثل همیشه عادت کرده‌ایم که عقب‌ماندگی‌هایمان را به غیر از خودمان نسبت دهیم. اگرچه عواملی بیرونی مؤثرند اما کمتر از 50 درصد از ناکامی‌ها به عوامل بیرونی مربوط‌ند و بیش از آن، عوامل درونی بر ما تأثیرگذار بوده‌ا‌ند.
وي مي‌افزايد: این کفران نعمت است که بگوییم نعمت خدادادی که می‌توانست موتور رشد ما قرار گیرد عامل تنبلی ما شده است که البته ممکن است شده باشد اما اشکال نه از وجود چنین نعمتی است بلکه اشکال از خود ماست که از این نعمت استفاده نكرده‌ايم. همین نعمت و سایر نعمات خدادادی برای بسیاری از کشورها چون نروژ، انگلستان و امریکا به عنوان موتور رشد و توسعه بوده است.
افقه معتقد است: نوع نگاه ما به ثروت است که مانع پیشرفت ما می‌شود و تا این نگرش به ثروت تغییر نکند هرگز به رشد و توسعه دست نخواهیم یافت.
وي مي‌افزايد: به نظر من، بر اساس تجربه توسعه همه کشورها، تنها ثروت موجود و تأثیرگذار بر پیشرفت، عقل انسان و نیروهای انسانی است. همه کشورها با بهره‌گیری از عقل و خرد نیروهای خود و حتی بسیاری از نیروهای مهاجر از سایر کشورها توانسته‌اند از منابع موجود از جمله نفت در جهت رفاه جوامع خود استفاده کنند. به عبارت دیگر اگر نیروهای انسانی، ثروت تلقی شوند و از عقل و خرد و علم آن‌ها استفاده شود، آنگاه نفت و سایر منابع غیر انسانی قابل استفاده خواهند شد.
سيد شريف حسيني، نماينده مردم خوزستان در مجلس شوراي اسلامي، نيز در اين‌باره مي‌گويد: امروز بودجه ما، بودجه‌اي نفتي محسوب مي‌شود؛ در واقع وابستگي ما به نفت كماكان ادامه دارد.
وي مي افزايد: نفت يك سرمايه ملي است و بايد بر اساس معيارهاي مشخص از آن استفاده شود. به اين منظور بايد براي سرعت بخشيدن به توليد از ميادين مشترك برداشت‌هايي داشته باشيم. اما اين امر دليل نمي‌شود كه آينده را با نگاه نفتي بنگريم و لاجرم بايد بپذيريم كه نفت روزي در همه كشورها و ايران تمام مي‌شود. لذا بايد به سمتي برويم كه صادرات غير نفتي را افزايش دهيم.
نماينده مردم خوزستان در مجلس شوراي اسلامي تاكيد مي‌كند: وابستگي به نفت مطلوب نيست و بايد آن را كاهش داد، زيرا نفت در آينده تمام‌شدني است و در حال حاضر نيز استفاده از اين وابستگي به نفت براي دشمنان ما يك حربه است؛ در تحريم‌ها قصد داشتند بحث عدم خريد نفت توسط كشورهاي اروپايي را به عنوان يك اهرم فشار استفاده كنند. البته در زمينه اين مسائل با درايت مسئولان كشوري مصون هستيم.
حسيني مي‌افزايد: كاهش وابستگي بودجه مملكت به نفت در چشم‌انداز ما مطرح است و بايد در دستور كار قرار گيرد. حركت‌هايي هم در اين زمينه در دولت نهم و دهم انجام شده است ولي اين حركت‌ها بايد سرعت داده شود و وابستگي ما به نفت كاهش يابد.
وي بيان مي‌كند: در اين زمينه نخستين و مهمترين موضوع، صادرات غيرنفتي است؛ صادراتي كه با افزايش آن و ايجاد برنامه مدون مي‌توانيم كشور را توسعه بخشيم. براي اينكه صادر كننده مشكلات عديده‌اي نداشته باشد، بايد طرح تحول اقتصادي اجرايي شود. مرحله ديگر طرح تحول اقتصادي، از بين بردن بروكراسي‌هايي است كه از صادرات، جلوگيري و براي صادركننده ما مشكلاتي ايجاد مي‌كند. سيستم نظام پولي، بانكي و مالياتي و سيستم عوارض و گمركات ما بايد اصلاح شود تا بتوانيم در كنار مشوق بودن، رغبت و انگيزه را نيز براي صادركنندگان ايجاد كنيم؛ در اين صورت صادركنندگان به سمت صادرات روي مي‌آورند و زمينه توليد در كشور ايجاد مي‌شود.
وي معتقد است: در حال حاضر متاسفانه برخي مواد، خام فروشي مي‌شود؛ مي‌توانيم مواد معدني و ديگر مواد موجود را در كشور، فراوري كنيم و به ايجاد شغل و ارزش افزوده در كشور بپردازيم؛ ضمن اينكه صادرات به چند برابر افزايش خواهد يافت.
به گزارش ايسنا، بايد بپذيريم "نفت" هم‌چون ساير منابع، روزي پايان مي‌پذيرد؛ بايد ديد كه مسئولان با انديشيدن و اجراي چه تمهيداتي، با توسعه و پاسداري از ذخاير طبيعي، در جهت كاهش وابستگي كشور به اين صنعت ملي گام برمي‌دارند.
