شهر زواره از بخشهاي تاريخي شهرستان اردستان است که در حاشيه جنوبي دشت كوير ايران و در فاصله 120 كيلومتري شمال شرقي اصفهان واقع شده است.
به گزارش ايسنا، منطقه اصفهان، اين شهر که نام خود را از اسم برادر رستم، پهلوان افسانهاي وام گرفته با وجود قرار داشتن در بن بست کوير روزگاري شکوه فراواني را به چشم ديده است.
زواره، شهر برجها و باروهامدير اداره ميراث فرهنگي صنايع دستي و گردشگري شهرستان اردستان در خصوص شرايط اقليمي شهر زواره و ويژگيهاي اين شهر تاريخي گفت: در شهر زواره مردم به دليل کمبود آب، وجود شنهاي روان، وزش بادهاي سرخ و ناامني شديد به صورت فشرده و متراکم در يک برج و بارو با چهار دروازه به نامهاي دروازه جنوبي( دروازه اردستان)، دروازه شمالي (دروازه مرگ يا بنجيره)، دروازه شرقي (دروازه نير) و دروزاه غربي (دروازه دشت ) زندگي ميکردهاند.
محمدرضا افلاکي در گفتوگو با خبرنگار ايسنا در منطقه اصفهان، با بيان اينکه در قديم به دليل گرماي شديد هوا، معابر شهر زواره به صورت باريک، بلند و مسقف ساخته ميشد، اظهاركرد: از ديگر دلايل وجود ديوارهاي بلند و مسقف متعدد در اين شهر، وجود ناامني بوده است.
وي افزود: شهر زواره داراي پنج محله به نامهاي محله دربند، کويه يا پامنار، جيره، باغبازان و دشت قوت است.
افلاکي تصريح کرد: برج و بارو و بافت تاريخي زواره در سال 81 به شماره 6144 در فهرست آثار تاريخي کشور به ثبت رسيده است.
گرچه هر يک از بناهاي تاريخي اين شهر كوچك، نمونهاي ممتاز از معماري ايران در دوره اسلامي است، اما مسجد چهار ايواني آن كه در سال 551 هجري قمري ساخته شده و همچنان پا برجا مانده، اثري متفاوت است.
زواره، شهر بلندترين منارهيک محقق و نويسنده اردستاني با بيان اينکه مسجد جامع زواره يکي از زيباترين مساجد تاريخي ايران است، گفت: بانيان مسجد جامع زواره نحوه احداث اين اثر تاريخي را از مدرسه علميه «خاگرد» استان خراسان الگوبرداري کردهاند و مسجد جامع زواره جز اولين مساجد چهار ايواني ايران است.
مهدي مشتاقي در گفتوگو با خبرنگار ايسنا، اين مسجد را داراي سه محراب دانست و افزود: در زمان حمله مغول به ايران و به خصوص زمان تيمورلنگ روي بسياري از کتيبههاي مسجد که منقش به آيات قرآني بوده، گچزده ميشد که در اوايل انقلاب با فرو ريختن اين گچها آيات قران مشخص شد.
اين محقق و نويسنده آثار تاريخي به وجود سکويي در وسط مسجد جامع زواره جهت طواف و آمادگي مردم براي حج اشاره کرد و ادامه داد: اين مسجد داراي دو درب ورودي است که هر کدام محلهاي را تحت پوشش قرار ميدهد و هم اکنون به صورت مجزا به محل ورود خانمها و آقايان تبديل شده است.
مشتاقي در ادامه به ويژگيهاي منحصر به فرد مسجد و مناره پامنار زواره اشاره کرد و گفت: مسجد پامنار زواره داراي هفت محراب بوده که از اين تعداد در حال حاضر سه محراب بيشتر باقي نمانده است.
وي با بيان اينکه مناره مسجد پامنار زواره با ارتفاع 24متر دومين مناره تاريخ در ايران است، افزود: تاريخ ساخت اين مناره در زمان مغول به سال 461 هجري قمري توسط «ابوعبدالله محمدابن ابراهيم» بوده است.
زواره، شهر بازار دوره زنديهيک محقق و نويسنده زوارهاي نيز با بيان اينکه در ميان بافت قديمي زواره و در جوار امامزاده يحيي(ع) و حسينيهها، بازار زواره قرار گرفته است، گفت: بازار زواره مربوط به دوره زنديه است که در سال 1354 سقف آن فرو ريخت و مورد بازسازي و مرمت قرار گرفت.
محمدعلي عظيميان با بيان اينکه دوجانب بازار زواره حجرههاي دو طبقهاي قرار دارد، افزود: سقف بازار زواره را روزنههايي مجمرهاي شکل دادهاند که علاوه بر خنكي بر زيبايي اين بازار افزوده است.
اين نويسنده و محقق با بيان اينکه مردم شهر زواره در قديم در يک حصار و بارو زندگي ميکردند، تصريح کرد: در مورد برج، بارو و حصار زواره نظرات مختلفي ارائه شده است، برخي اين اثر را مربوط به دوره سلجوقيان، برخي مربوط به دوره احمد رستم و برخي ديگر به دليل وجود قنوات چندين هزار ساله زواره اين اثر را مربوط به دوره قبل از اسلام ميدانند.
وي با بيان اينکه برج و باروي شهر زواره به صورت ذوزنقهاي بوده و در هر 100متر يک برج ديدهباني قرار داشته است، خاطرنشان کرد: در قرن هفتم شهر زواره مورد هجوم مغولان قرار ميگيرد و با تخريب قنوات، مردمي که در برج و باروي شهر زواره قرار داشتند با هم فکري بزرگان از طريق نهري فرار ميکنند و هنگامي که لشکر مغول وارد حصار زواره ميشود، هيچ کس به جز تعدادي پيرمرد و پيرزن در حصار قرار نداشتند.
از ديگر مکانهاي تاريخي زواره ميتوان به حسينيههاي کوچک و بزرگ، خانه هشت بهشت، يخچال زواره، مقبره مير بهاالدين حيدر و موزه مردم شناسي، آب انبار باغبازان، آب انبار پامنار، برج کبوتر خانه، گنبد سبز «مقبره باني مسجد جامع»، امامزاده نو و مقبره سيد علاالدين، امامزاده شاهزاده مراد در روستاي تلک آباد اشاره کرد.