هزینههای نظامی در دهههای اخیر یکی از موضوعات عمده و دغدغههای جامعه بین المللی بوده است. جنگ سرد یکی از عوامل موثری بود که برای چند دهه به عنوان عامل اصلی رقابتهای تسلیحاتی و به تبع آن هزینههای تسلیحاتی عمل میکرد. با پایان جنگ سرد انتظار میرفت که در این فرایند تغییراتی حاصل شود.
به گزارش تازه، برخی اتفاقات زودگذر این خوش بینی را تقویت میکرد و در مدت کوتاهی نیز هزینههای نظامی رو به کاهش گذاشتند. اما از سال 2002 به بعد روند کاهش هزینههای نظامی معکوس گردید و این منحنی سیر صعودی خود را از سر گرفت، به گونهای که هم اکنون به اوج خود رسیده و به یک نگرانی عمده تبدیل شده است.
در همین راستا در هفتههای اخیر موسسه بین المللی تحقیقات صلح استکهلم (SIPRI) در گزارش سالانه خود اعلام کرد که هزینه خرید و فروش جنگ افزار در جهان کماکان رو به افزایش است.
این موسسه در گزارش جدید خود اعلام نموده که سرمایه گذاری و هزینه کشورها در بخش تسلیحات نظامی در دهه گذشته 45 درصد رشد داشته است. بر اساس گزارش موسسه بین المللی تحقیقات صلح استکهلم، تنها درسال گذشته هزینه کشورها در بخش نظامی، 6 درصد رشد داشته است. دراین گزارش آمده؛ درسال 2010، رقم بی سابقه 1464 میلیارد دلار در بخش نظامی هزینه گردیده است. براساس همین گزارش، آمریکا درسال گذشته با 607 میلیارد دلار هزینه نظامی، تقریباً نیمی از کل هزینه نظامی جهان را به خود اختصاص داده است.
این رقم بیشترین هزینه نظامی آمریکا پس از جنگ جهانی دوم تاکنون است. به گزارش مؤسسه بین المللی تحقیقات صلح استکهلم، پس از آمریکا، به ترتیب؛ چین، فرانسه، بریتانیا، روسیه، آلمان و ژاپن بیشترین هزینهها را در بخش نظامی داشتهاند. این کشورها تسلیحات خود را به کشورهای مختلف آفریقایی، خاورمیانه، آسیای جنوبی، آسیای شرقی و آمریکای جنوبی صادر کردهاند.
اینفوگرافی هزینههای نظامی در جهان
چشم انداز نظامی گری در جهان:بر اساس گزارش مؤسسه بین المللی تحقیقات صلح استکهلم، هزینه نظامی جهان بالغ بر 1464 میلیارد دلار در سال گذشته، دو و نیم درصد تولید ناخالص داخلی کل جهان و 202 دلار از سهم هر یک از افراد جمعیت 6 میلیارد و 850 میلیون نفری جهان بوده است. از سوی دیگر، براساس گزارش همین موسسه درسال 2008، 10 هزار و 200 کلاهک هستهای اعلام شده در اختیار 8 کشور هستهای جهان بوده که حفظ و ادامه تولید جنگ افزار هستهای توسط این کشورها، همچنان خطر جنگ هستهای را زنده نگه داشته است.
به اعتقاد بسیاری از کارشناسان نظامی و استراتژیست ها، در بعد جهانی یک جانبه گرایی آمریکا در جهان، به تشدید نظامی گری درعرصه بین المللی دامن زده است. آمریکا با انجام اقداماتی مانند خروج یک جانبه از توافقنامههای خلع سلاح، تولید نسل جدیدی از سلاحهای کشتار جمعی و همچنین اجرای طرح استقرار سپر موشکی، به افزایش سطح تهدیدها در جهان و درنتیجه نظامی گری دامن زده است.
در جدول زیر که توسط پژوهشکده صلح بینالمللی استکهلم(SIPRI) ارائه شده، فهرست 10 کشور اول در زمینه نظامی گری و صرف هزینههای نظامی و همچنین نسبت این هزینهها به تولید ناخالص داخلی شان به خوبی بیان شده است.
پیامدهای افزایش هزینههای نظامی بر روند توسعه کشورها:افزایش هزینههای نظامی تاثیر دوگانهای در زمینه طرحهای توسعه و رفاه عمومی دارند. به همان میزان که تجارت تسلیحات برای تولید کنندگان سودآور است و یک نوع بازار اقتصادی پر رونق را برای تولیدکنندگان و صادر کنندگان سلاحها که عمدتا کشورهای صنعتی هستند به همراه دارد، از سویی دیگر بسیاری از تهیه کنندگان به ویژه در کشورهای فقیر را ناچار میسازد تا برای تامین بودجه لازم برای خرید تسلیحات، از بودجههای مربوط به توسعه اقتصادی-اجتماعی، فقر زدایی، توسعه سیستم بهداشتی و اموزشی خود بکاهند.
این سیاستها زندگی اقشار مختلفی را تحت تاثیر قرار میدهند. همچنین تجارت اسلحه به دلیل عدم شفافیت و پنهانکاریهای فراوان، از جمله فساد پذیرترین تجارت هاست که بخشهای زیادی از اقتصاد یک کشور را درگیر فساد خود میسازد. از سویی دیگر انباشت اسلحه در مناطق بحرانی و نه چندان باثبات در دنیا نه تنها به امنیت سازی و بهبود ضریب امنیت منطقهای و بین المللی کمکی نخواهد کرد، بلکه با ایجاد فضای بی اعتمادی و رعب و وحشت، بر احساس ناامنی و تهدید در بین همسایگان خواهد افزود.
با توجه به افزایش نظامی گری در جهان، اکنون بیش از هر زمان دیگر جامعه بین المللی با خطر ناامنی و درگیری مواجه است. از این رو، جامعه بین الملل از سازمانهای بین المللی، به ویژه سازمان ملل و کشورهای صلح طلب انتظار دارد با اجرای طرح خلع سلاح عمومی، مانع گسترش نظامی گری در جهان شوند و گفتگو و صلح را به جایگزین ناامنی کنند. بدیهی است برای پایان دادن به رقابت تسلیحاتی و جامعهای امن و توسعه یافته در جهان، در وهله اول خلع سلاح قدرتهای بزرگ نظامی ضروری است.