آبگيري سد گتوند براي افتتاح زودهنگام! +تصاویر

پس از آنکه شتابزدگی برخی مدیران محلی استان خوزستان در افتتاح فاز سوم پالایشگاه آبادان، حادثه تلخ انفجار این پالایشگاه را رقم زد و موجب کشته شدن دست کم نفر از هموطنانمان شد، پیگیری های خبرنگار ایبنانیوز، حاکی از فشارهای غیرمنطقی به مدیریت سدگتوندعلیا برای شتاب بخشیدن به افتتاحیه این پروژه ملی و آغاز آبگیری این سد با حضور رئیس جمهور است و متأسفانه، استاندار خوزستان به عنوان نماینده رئیس جمهور در استان نیز با چشم پوشی از نواقص این پروژه عظیم ملی، به سوی کلید زدن حادثه‌ای دیگر قدم بر می‌دارد.

به گزارش ایبنانیوز، در روزهای اخیر گزارشی با نام «تخلیه تراشه‌های نمک توسط مجریان سد گتوندعلیا در رودخانه کارون» منتشر شد که بازتاب وسیعی در رسانه‌های کشور پیدا کرد و پیرو آن، برخی نمایندگان مجلس از خطر شوری آب کارون ابراز نگرانی کردند.

به فاصله چند روز و در حالی که هنوز سرنوشت سازندهای نمکی کناره رودخانه کارون مشخص نشده و نگرانی‌های فراوانی در این حوزه وجود دارد، سیدجعفر حجازی استاندار خوزستان با حضور در شوی تبلیغاتی شرکت مجری طرح، از سلامت این پروژه خبر داد و به این ترتیب، آبگیری سد گتوند علیا ـ که پیش از این به علت ابراز نگرانی شدید فعالان محیط زیست به تعویق افتاده بود ـ بصورت بی سر و صدا آغاز شد.

استاندار خوزستان درباره نگرانی‌ها از شوری آب کارون پس از آبگیری سد گتوند علیا تأکید کرده بود: «در این رابطه حتی اقدامات نظارتی و نکات احتیاطی بسیار ریز در نظر گرفته شده تا این طرح برای بیش از صد سال آینده نیز با مشکل خاصی مواجه نشود»!

رضازاده، مدیرعامل شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران هم، دغدغه‌های فعالان محیط زیست را با عنوان تحقیرآمیز «اعلام نگرانی برخی محافل» تعبیر کرد و گفت: «ما با یک ضریب اطمینان بالاتر از حد لازم فعالیت‌های کنترلی را با ایجاد پوششی روی این سازند و نیز با پر کردن حفره‌هایی که حتی فاصله زیادی هم از مخزن دارند، انجام می‌دهیم. همچنین دستگاه‌های ویژه‌ای نیز برای پایش کیفیت آب در دوران آبگیری در نظر گرفته شده تا با کنترل‌های لازم این سد بزرگ بدون مشکل خاصی آبگیری شود».

این در حالی است که وجود کوه‌های نمکی (تصاویر شماره۶و۴و۷و۱۶و۱۸) در مخزن سد «گتوندعلیا» موضوعی است که نزدیک به چهار سال تلاش گروه‌های مردم نهاد و فعالین اجتماعی استان خوزستان را به خود معطوف کرده است، ولی مدیران این پروژه به جای چاره‌اندیشی مناسب در پی تصحیح اشتباه فاحش وزارت نیرو در جانمایی این سد یا راهکارهای دیگر نظیر تقلیل ارتفاع سد، جابجایی، یا عایق کردن کوه‌های نمکی برنیامدند و به این ترتیب، امروز نگرانی‌های گسترده‌ای دست به گریبان بزرگترین پروژه ملی کشور است و ای کاش چنین نبود و به حق می‌توانستیم کار عظیمی که در ساخت نیروگاه، تونل‌های انحراف آب و بدنه آن انجام شده را یک افتخار ملی بنامیم.

در چند روز گذشته، پس از درج دوباره خبر وجود کوه‌های نمکی در حاشیه کارون، از مدیران پروژه انتظار می‌رفت عملکرد یک پیمانکار در تخلیه تراشه‌های نمک در رودخانه کارون (تصویر شماره 10 و 20) را خطای سهوی بنامند و درصدد جبران آن برآیند، ولی مدیران این شرکت دولتی، جوابیه‌ای منتشر کردند که ضمن دفاع از عملکرد مجریان پروژه، به انکار حقایق و فرافکنی مشکل شوری آب کارون پرداخته بود.

در این جوابیه «شور شدن آب شرب روستاهای عقیلی و گتوند» که همه اهالی به آن اذعان داشته و در مطبوعات محلی استان خوزستان بازتاب برجسته‌ای داشته، تکذیب شده است! در بخشی از این جوابیه، «شوری آب کارون در عقیلی و گتوند» ناشی از ورود رودخانه‌های محلی از جمله «شور دشت بزرگ» خوانده شده است. در حالی که هر کس اندک آشنایی با منطقه داشته باشد، می‌داند که رودخانه «شور دشت بزرگ» در ۲۰ کیلومتری پایین دست محل احداث سد گتوندعلیا به سمت جنوب کارون قرار دارد و هیچ گونه تأثیری بر شوری آب گتوند نمی‌تواند داشته باشد!

در بخش دیگری از جوابیه، وجود کوه‌های نمکی عظیم در مخزن سد انکار و با اعلام خبر «پوشش رخنمون‌های نمکی توسط دیواره‌های بتنی»، ادعای «مهار گنبد نمکی» مطرح شده است.

اقدام این شرکت دولتی در فرافکنی وجود توده‌های بزرگ نمک در مخزن سد گتوندعلیا، آژانس خبری بختیاری (ایبنانیوز) را بر آن داشت تا به انتشار تصاویری از این پروژه و آنچه به عنوان «مهار گنبد نمکی» نامیده شده است، بپردازد. (تصاویر شماره۵و۸) مهاری که همانگونه که در گوشه سمت چپ تصویر شماره ۸ به چشم می‌خورد، غیر اصولی و از هم اکنون موجب بیرون زدن لایه‌های نمک از آن شده است.

بر خلاف آنچه مدیران پروژه تحت عنوان «مهار گنبد نمکی» مطرح می‌کنند، تنها روی یک سوم کوه‌های نمکی «پوششی از لاشه‌های سنگ» قرار گرفته که این پوشش هیچ تضمینی برای عدم انحلال این توده‌های نمکی در آب دریاچه سد را به دست نمی‌دهد. ارتفاع گرفتن آب پشت سد، کوه‌های نمکی را در خود غوطه ور خواهد نمود و به میزان ارتفاعی که دریاچه پیدا می‌کند، سطح تماس آب رودخانه با کوه‌های نمکی بیشتر و در نتیجه شوری آب بالاتر خواهد رفت.

همان گونه که در تصاویر مشهود است، کارهای انجام شده تنها بخش کوچکی از ارتفاع این «رخنمون ها» را خواهد پوشاند و معلوم نیست مابقی ۱۸۲ متر ارتفاعی که دیواره سد گتوند علیا را به دریاچه‌ای مهیب بدل می‌کند، چگونه قرار است پوشیده شود.

تصاویر پیوستی این گزارش که ظرف چند روز گذشته تهیه شده است به خوبی بیانگر تخلیه نمک در کارون (تصویر شماره 10 و 20 و و 11 ) و وجود کوه‌های نمک بدون هیچ پوشش در مخزن سد و آغاز آبگیری غیررسمی و بی سر و صدای سدگتوندعلیا است که قضاوت درباره آن تنها زمانی میسر است که یک گروه حقیقت یاب زیست محیطی، بتواند نسبت به آن اظهارنظر کند. (تصاویر شمار۱۳و۱۴)

درخصوص ادعای این شرکت دولتی مبنی بر «بی تأثیر بودن سازند نمکی گچساران بر آب رودخانه کارون در محدوده سد گتوند علیا»، تصویر تابلوی EC آب رودخانه به خوبی بیانگر واقعیات این پروژه و تأثیر آن بر شوری کارون است؛ در عکس شماره 1 به تاریخ ۲۸/۲/۹۰ که در سمت راست تابلو درج شده و همچنین میزان EC آب قبل و بعد از تماس توده‌های نمکی توجه کنید. (این عکس‌ها نمایانگر EC محاسبه شده توسط مهندسان سد است که توسط خبرنگار ایبنانیوز عکس برداری شده است).

در این میان، شاید انتظاری از مدیران شرکت دولتی آب و نیرو نمی‌رود و طبیعی است که آنان بیش از آنکه به فکر محیط زیست و آب شرب مردم خوزستان باشند، به فکر پیشبرد پروژه خود هستند، ولی از استاندار خوزستان (به عنوان کسی که قانوناً وظیفه نظارت بر پروژه‌های ملی در استان را برعهده دارد) انتظار می‌رود درباره عکس‌های مندرج در گزارش ایبنانیوز پاسخ دهد. به ویژه که ایشان پس از بازدید از این پروژه نه تنها مشکلات را نادیده می‌گیرد بلکه در یک شوی تبلیغاتی تمام عیار ادعا می‌کند «آبگیری سد گتوند علیا، موجب افزایش کیفیت آب کارون خواهد شد».

آیا مجریان پروژه، استاندار محترم را در جریان بازدید هفته گذشته، به جای دیگری غیر از محل سازندهای نمکی راهنمایی کرده‌اند تا ایشان حقایق را نبینند؟

اگرچه اظهارنظرهای عجیب آقای استاندار که «آبگیری سد گتوند نه تنها مشکلی ایجاد نمی‌کند، بلکه کیفیت آب شرب اهالی پائین دست خوزستان را بالا می‌برد» و اینکه «تا یکصد سال آینده هیچ مشکلی در این پروژه نخواهد بود»، نزد آگاهان به عنوان یک «شوی تبلیغات سیاسی» تلقی می‌شود، ولی همزمان نشانه ضعف نظارت وی نیز قلمداد می‌گردد؛ زیرا ایشان طی سالهای گذشته، با غافل شدن از وظایف اصلی خود در استان نظیر نظارت بر ابعاد فنی و اجتماعی پروژه‌های ملی، بیشتر وقت خود را صرف امور شخصی و سلیقه‌ای همچون دخالت در امور شوراهای اسلامی شهر و روستا و تشکیل اتاق بحران به منظور به بن بست کشاندن، بی اثر نمودن و برخورد بی سابقه با اعضای شوراهای شهر اهواز، آبادان، خرمشهر و ایذه و... نموده است که نمایندگان آن اصلی ترین منتقدان مدیریت ضعیف استاندار و فجایعی نظیر ضعف نظارتی مفرط در پروژه‌های عمرانی استان بوده‌اند.

در سالی که به نام جهاد اقتصادی مزین شده است، آیا اصرار لجوجانه مسئولین شرکت آب و نیرو به خسارت چند میلیون دلاری به اقتصاد کشور منجر خواهد شد؟ آیا کوه‌های نمکی به زیر آب می‌روند و عمر سدگتوندعلیا که طولانی ترین زمان احداث یک پروژه را به خود اختصاص داده است، به دلیل فرسایش بیش از حد خاک و رسوب گذاری شدید، به کوتاهترین عمر مفید یک پروژه بدل خواهد شد؟ آیا تأسیسات گرانقیمت مولد برق بر اثر آب شور کارون دچارخوردگی فلزات خواهند شد و سرمایه عظیم بیت المال به هدر خواهد رفت؟ آیا تعجیل غیرفنی در آبگیری سد گتوند علیا ـ پیش از آنکه گنبدهای عظیم نمک به خوبی مهار شوند ـ فاجعه‌ای شبیه انفجار پالایشگاه آبادان را رقم نخواهد زد؟