عامل آلودگي هواي تهران، شرایط جوی یا بنزین بی کیفیت؟

ما بسياري از اصوات را گوش مي‌دهيم ولي نمي‌شنويم، چنانکه نگاه مي‌کنيم ولي نمي‌بينيم. و فقط مواردي که برايمان حائز اهميت هستند، مورد توجه قرار مي‌گيرند در اين مقال قصد مقصر جلوه دادن کسي يا نهادي نيست، بلکه مانند هميشه، تنوير افکار عمومي در رسالت خبر رساني بوده و اميدواريم که مانند ماده سمي آزبست، چاره‌اي اساسي انديشيده شود.

به گزارش خبرنگار  «تابناک» اجتماعی، بر اساس بررسي‌ها، بيش از 85 درصد آلاينده‌هاي اصلي هواي تهران يعني هيدروکربن‌هاي نسوخته از جمله بنزن، اکسيدهاي نيتروژن، منوکسيد کربن، دي اکسيد گوگرد و ذرات معلق از وسايل نقليه توليد مي‌شود خودروهاي سبک و سنگين بنزيني و گازوئيلي که تهران را مسخر خود نموده‌اند و نه تنها کاهش نمي‌يابند بلکه هرروز در حال افزايش نيز هستند.

اظهارات دکتر حسينعلي شهرياري، رئيس کميسيون بهداشت و درمان مجلس مبني بر، «مرگ دست کم چهار هزار ايراني در اثر آلودگي هوا که توسط بنزين توليد شده در پالايشگاه‌هاست» را با اين مطالب تکميل مي‌کنيم.

پس از اجراي تحريم‌ها و قطع واردات بنزين و تامين حدود 20 ميليون ليتر کسري بنزين روزانه دو دگرگوني حادث شده است؛

 نخست: کاهش اکتان بنزين پالايشگاهي از 87 به 85 در بنزين‌هاي معمولي (البته اکنون بار دیگر 87 شده است) و 95 به 90 در بنزين‌هاي سوپر. يعني مي‌توان ادعا نمود بنزين سوپر کنوني همان بنزين معمولي قبلي است.

 دوم: توقف يا کاهش توليد محصولات آروماتيک در مجتمع‌هاي پتروشيمي جم، برزويه، اراک، بوعلي سينا، بندر امام و امير کبير و توليد بنزين بي‌کيفيت که به دليل کميابي و نايابي محصولات پتروشيمي در بازار داخلي و مشکل تامين مواد اوليه صنايع رنگ سازي، لاستيک، رزين و غيره... مجتمع بوعلي سينا از سيکل توليد بنزين خارج گرديد. به دليل ارزش افزوده بالاتر همچنين نياز داخلي و نيز تخصيص يک سوم صادرات غير نفتي به اين محصولات و هزينه بالاي توليد بنزين پتروشيمي به هيچ عنوان ادامه اين روند مقرون به صرفه نبوده، از نظر اقتصادي بدون توجيه و از نظر بهداشتي و زيست محيطي نيز بسيار مضر است.

به هرحال به دليل کمبود بيش از بيست ميليون ليتر بنزين مصرفي روزانه و جايگزيني آن با محصولات آروماتيک يا مواد اوليه سازنده آن، براي جبران عدم واردات بنزين، اين امر منجر به پيدايش انواع سؤالات در ذهن بخشي از جامعه شده است که به جاي طرح سؤال، مطالب به شرح زیر ارائه مي گردد:

1. بنزن ماده‌اي شيمايي است که در گروه A مواد سرطان‌زا قرار گرفته است و از طريق استنشاق و يا حتي پوست جذب مي‌گردد و در صورت جذب از بدن دفع نشده و در بافت‌هاي چربي ذخيره مي‌شود. بافت‌ها و اندام‌هايي مانند مغز استخوان، کبد، کليه، مجاري ادرار مورد هدف قرار گرفته و باعث آسم، تنگي نفس، ادم ريه، سرطان خون، سرطان کبد و... مي شود.

2. نظر به تهديد محيط زيست و ايراد صدمات زيست محيطي جدي مقدار بنزن مجاز در آمريکا برابر استاندارد ASTM 1 ميليگرم، اروپا نيم ميليگرم و در ژاپن 3 دهم ميليگرم بر متر مکعب هوا است. از مراقبت در برابر خطرات اين ماده شيميايي همين بس که در جوامع صنعتي کارگراني که با بنزن به صورت مستقيم در ارتباط هستند، هر شش ماه يک بار به مرخصي اعزام و چکاپ کامل مي‌شوند.

3. بنزن علاوه بر مصرف در کارخانجات پتروشيمي ترکيبات آروماتيک در شرايط انفجار داخل موتور يعني فشار و دماي بالاي موتورهاي احتراقي و حضور کاتاليزورهايي چون واناديم مي‌تواند خود تبديل به بنزن گشته و به راحتي وارد هواي شهرها گردد. اگر وضعيت نامناسب و نامساعد موتورهاي خودروهاي در حال تردد را نيز بيفزاييم ناهنجاري بغرنج تر و آزاردهنده‌تر خواهد شد.

4. ميزان ترکيبات سولفور در نفت سفيد، نفتا و گازوئيل نيز بحثي زمانبر، و از حوصله خوانندگان معزز خارج است. ولي به عنوان مثال در گازوئيل 1600 PPM است، در صورتي که در يورو دو در حدود PPM 80 بوده و در يورو 5 به PPM 5 کاهش مي‌يابد. سوق دادن اين مواد به سمت فرايند‌هاي کراکينگ و توليد بنزين مجتمع‌هاي پتروشيمي مشکلات بسياري را موجب مي‌گردد. ولي از آنجايي که 85 درصد سوخت مصرفي در شهرها بنزين بوده و وجود بنزن به تنهايي خود فاجعه‌بار است. از بررسي تأثيرات منفي اکسيدهاي نيتروژن و... نيز صرف نظر مي‌کنيم.

5. علاوه بر مشکلات کوتاه مدت استنشاق بنزن و مرگ 4 هزار و اندي هموطن که رئيس کميسيون بهداشت و درمان مجلس بدان اشاره نموده است، عوارض بلند مدت به نظر زيان‌بارتر خواهد بود. آمار مصدومي‌ها و تلفات روزهاي اضطراري آلودگي هوا که توسط اورژانس تهران ارائه شده است نيز دال بر اين مدعاست.



گفتنی است، حال گذشته از ورود روزانه خودرو های جدید به خیابان های شهرها و کلانشهر ها، با توجه به توقف تولید بنزین در پتروشیمی های کشور پیش بینی می شود پس از مدتی آلاینده های جوی در کلانشهرها کاهش محسوسی داشته باشد.